12 Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Hallera (12 BZ) to związek taktyczny wojsk zmechanizowanych w ramach Sił Zbrojnych RP.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Brygada została utworzona w 1996 roku na podstawie 5 pułku zmechanizowanego, jako część 12 Dywizji Zmechanizowanej. 12 Brygada Zmechanizowana jest jednym z największych i najbardziej nowoczesnych oddziałów w wojskach lądowych. W 2006 roku jednostka otrzymała transportery opancerzone Rosomak.
Tradycje
Na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej nr 51 z dnia 10 kwietnia 1996 roku, w celu upamiętnienia czynów żołnierzy jednostek piechoty oznaczonych cyfrą „5”, a także żołnierzy pułków należących do 12 Dywizji Piechoty II Rzeczypospolitej, brygada przejęła tradycje:
- regimentu artylerii koronnej (1673–1775)
- 5 regimentu fizylierów (1775–1786)
- 5 batalionu piechoty Legionów gen. J.H. Dąbrowskiego (1797–1803)
- 5 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego (1806–1814)
- 5 pułku piechoty liniowej (1815–1831)
- 5 pułku piechoty 1 Brygady Legionów J. Piłsudskiego (1914–1917)
- 5 pułku piechoty Legionów (1918–1939)
- 5 pułku piechoty (1943–1962)
- 5 pułku zmechanizowanego (1962–1995)
- 51 pułku piechoty strzelców kresowych (1918–1939)
- 52 pułku piechoty strzelców kresowych (1918–1939)
- 54 pułku piechoty strzelców kresowych (1918–1939)
- 12 kresowego pułku artylerii lekkiej (dla dywizjonu artylerii mieszanej) (1919–1939)
W 2007 roku 12 Brygada Zmechanizowana przejęła tradycje rozformowanej 6 Brygady Kawalerii Pancernej ze Stargardu Szczecińskiego.
Święto brygady przypada na 15 maja, co upamiętnia powrót oddziałów Armii Polskiej z Francji do kraju w 1919 roku oraz datę 15 maja 1949 roku, kiedy to pododdziały 5 Pułku Piechoty rozpoczęły służbę w garnizonie Szczecin.
W dniu 15 maja 2007 roku, z okazji 90. rocznicy wydania dekretu Prezydenta Republiki Francuskiej dotyczącego utworzenia Armii Polskiej we Francji, odbyła się ceremonia na terenie koszar jednostki, podczas której brygada otrzymała repliki sztandaru 1 pułku strzelców polskich we Francji oraz odsłonięto pomnik patrona brygady – generała broni Józefa Hallera.
Struktura organizacyjna (2010)
dowództwo i sztab – Szczecin
batalion dowodzenia – Szczecin
1 batalion piechoty zmotoryzowanej – Szczecin
14 batalion Ułanów Jazłowieckich (2 batalion piechoty zmotoryzowanej) – Stargard
3 batalion piechoty zmotoryzowanej – Stargard
dywizjon przeciwlotniczy – Stargard
dywizjon artylerii samobieżnej – Choszczno
kompania rozpoznawcza – Szczecin
2 batalion saperów – Stargard
batalion logistyczny – Szczecin
Grupa Zabezpieczenia Medycznego – Szczecin
Uzbrojenie
kołowe transportery opancerzone Rosomak
samobieżne moździerze 120 mm Rak
bojowe wozy piechoty BWP-1
samobieżne armatohaubice Dana
rozpoznawcze samochody opancerzone BRDM-2
samochody terenowe Honker
przeciwpancerne pociski kierowane Spike
karabiny wyborowe Bor, Tor, Alex, Sako TRG 22
armaty przeciwlotnicze ZU-23-2 „Hibneryt”
PPZR „Grom”
Stacje radiolokacyjne NUR -22 i ZDPSR Soła
wozy dowodzenia i kierowania ogniem (Łowcza-3K, Rega 1, 2, 3)
Symbole brygady
Sztandar
23 czerwca 1996 roku prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wręczył dowódcy brygady ppłk. dypl. Grzegorzowi Dudzie sztandar na Wałach Chrobrego w Szczecinie. Rodzicami chrzestnymi sztandaru byli członkowie Zarządu Okręgowego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Szczecinie: prof. dr hab. Tadeusz Mieczkowski ps. Bończa oraz kpt. w st. spocz. Roman Wilczek ps. Lupus.
Płat sztandaru ma formę białej tkaniny w kształcie kwadratu o wymiarach 75×75 cm, z krzyżem kawalerskim po obu stronach, wykonanym z czerwonej tkaniny. Jeden bok sztandaru wszyty jest w białą skórę, a boki obszyte są złotą frędzlą. Na stronie głównej płata, w centrum krzyża kawalerskiego, znajdują się dwie gałązki wawrzynu, haftowane złotym szychem. W wieńcu umieszczony jest wizerunek orła białego z głową zwróconą w stronę drzewca. W rogach płata umieszczone są wieńce wawrzynu z numerem jednostki – 12.
Na stronie odwrotnej płata, w centrum krzyża kawalerskiego, umieszczono napis „BÓG HONOR OJCZYZNA” w wieńcu z wawrzynu. W rogach płata znajdują się wieńce wawrzynu, a w ich polach:
- w prawym górnym – wizerunek Krzyża Pamiątkowego AK
- w prawym dolnym – wizerunek odznaki pamiątkowej 12 Brygady Zmechanizowanej
- w lewym dolnym – litery JH w wieńcu wawrzynu
- w lewym górnym – odwzorowanie herbu Szczecina
Odznaka pamiątkowa
Odznaka pamiątkowa nawiązuje do kształtu odznaki 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych. Ma formę równoramiennego krzyża o wymiarach 40×40 mm, pokrytego granatową emalią z żółtym obrzeżem. W pierwotnym wzorze odznaki na ramionach krzyża znajdowały się napisy: 12, BZ, 5 pz oraz herb Szczecina. Na środku krzyża umieszczona jest odznaka oficerska Armii Polskiej we Francji w kształcie zielonego rombu, na którym znajduje się stylizowany orzeł piastowski. Ramiona krzyża są połączone wieńcem laurowo-dębowym. Obecny wzór (z 2014 roku) odznaki nie zawiera herbu Szczecina oraz napisu 5 pz na ramionach krzyża.
Insygnia 12 BZ
Szkolenie bojowe, misje wojskowe
Szkolenie bojowe
12 Brygada Zmechanizowana uczestniczyła i nadal bierze udział w Polskich Kontyngentach Wojskowych, jak również w licznych ćwiczeniach krajowych oraz międzynarodowych. W latach 2000–2006, jej 3 batalion piechoty zmotoryzowanej był częścią Międzynarodowej Brygady Szybkiego Rozwinięcia (SHIRBRIG), a w 2003 roku brał udział w operacji „Iraqi Freedom”, tworząc batalionową Grupę Bojową. Od 2005 roku w strukturach 12 BZ działa zawodowa Wojskowa Straż Pożarna stacjonująca w Stargardzie. Od samego początku istnienia brygada miała na celu przygotowanie i wyposażenie stanowisk dowodzenia (MAIN, TAC oraz MCG), ich ochronę oraz zapewnienie łączności z przełożonymi. W 2004 roku, za wysokie wyniki w szkoleniu, brygada została uhonorowana tytułem „Najlepszy Pododdział Wojsk Lądowych”. W 2005 roku na bazie rozformowanego batalionu czołgów oraz części 1 batalionu zmechanizowanego powstał 1 batalion zmotoryzowany, który jako pierwszy w brygadzie przyjął do eksploatacji KTO Rosomak. Od 2009 roku pododdział brygady 1 bpzmot rozpoczął wdrażanie i realizację 36-miesięcznego programu szkoleniowego. W 2011 roku 1 bpzmot jako pierwszy w kraju uzyskał certyfikację zdolności do działania zgodnie z wojennym przeznaczeniem i został uhonorowany tytułem „Przodujący Pododdział Wojsk Lądowych”.
W 2011 roku pododdziały brygady jako pierwsze w Polsce rozpoczęły szkolenie według nowych programów dla wojsk pancernych i zmechanizowanych. W tym samym roku sformowano batalion logistyczny, odpowiedzialny za zabezpieczenie logistyczne i transport pododdziałów brygady, który brał udział w ćwiczeniach na poligonach w całym kraju, a także w międzynarodowych ćwiczeniach „Saber Strike-18” i „Allied Spirit-18” w Niemczech. W latach 2012 i 2014 2 bpzmot pełnił dyżur w ramach Sił Odpowiedzi NATO. Od 2012 roku batalion saperów został podporządkowany dowódcy 12 BZ, wspierając inżynieryjnie działania brygady. W 2013 roku 12 BZ uczestniczyła w ćwiczeniu „Rosomak-13”, a na poligonie w Drawsku Pomorskim współdziałała z żołnierzami Stanów Zjednoczonych podczas ćwiczenia „Steadfast Jazz 2013 Land Livex”. We wrześniu 2014 roku brygada brała udział w ćwiczeniu „Anakonda-14”, które miało miejsce w Ośrodku Szkolenia Wojsk Lądowych w Orzyszu. 2 bzmot w 2014 roku wzięła udział w ćwiczeniu „Citadel Rochaambeau-14”. W marcu 2015 roku pododdziały 12 BZ zrealizowały ćwiczenie taktyczne „Ryś-15”, które poddane zostało kontroli przez Departament Kontroli MON, uzyskując ocenę bardzo dobrą. W latach 2013–2016 1 bpzmot 12 BZ uczestniczył w kluczowych ćwiczeniach „Dragon” oraz „Anakonda”. W 2015 roku brygada pełniła dyżur w składzie Grupy Bojowej Unii Europejskiej Państw Wyszehradzkich (V4), a od 2018 roku szkoliła się jako nieetatowy Oddział Wydzielony Dowódcy 12 Dywizji Zmechanizowanej. W 2015 roku 12 BZ brała udział w międzynarodowym ćwiczeniu „Saber Junction-15”, które miało miejsce w amerykańskim Ośrodku Szkolenia Poligonowego w Hohenfels w Niemczech oraz na Litwie w międzynarodowym ćwiczeniu taktycznym „Iron Sword-15”.
W 2016 roku 2 bpzmot 12 BZ pełnił dyżur w Wyszehradzkiej Grupie Bojowej Unii Europejskiej oraz uczestniczył w ćwiczeniach, takich jak: „Serval”, „Anakonda”, „Patria”, „Ryś”, „Borsuk”, „Kuguar” i „Wilk”. W latach 2017–2018 pododdział brygady 3 bpzmot odbywał szkolenie w środowisku międzynarodowym, współpracując z żołnierzami z Albanii, Bułgarii, Czech, Holandii, Słowacji oraz Stanów Zjednoczonych. W 2008 roku 3 bpzmot wszedł w skład Grupy Bojowej Unii Europejskiej, a w 2019 roku rozpoczął szkolenie pododdziałów do udziału w misjach Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz przygotowywał się do przyjęcia nowoczesnego uzbrojenia – moździerzy 120 mm Rak na podwoziu KTO Rosomak. W 2017 roku dywizjon artylerii samobieżnej z Choszczna uczestniczył w międzynarodowym ćwiczeniu „Flaming Thunder 2017” na Litwie, a w 2018 roku brał udział w ćwiczeniu „Dynamic Front-18” realizowanym na terenie ośrodka 7 Armii Stanów Zjednoczonych w Grafenwöhr w Niemczech, wchodząc w skład 1 Brygady Artylerii z Wielkiej Brytanii (DIVARTY). W latach 2017–2020 12 BZ brała udział w ćwiczeniach, takich jak: „Bido-17”, „Dragon-17”, „Allied Spirit VIII”, „Combined Resolve-18”, „Saber Strike-18”, „Anakonda-18”, „Iron Wolf-19”, „Dragon-19”, „Ryś-19”, „Anakonda-20”. W 2023 roku 12 Brygada Zmechanizowana uczestniczyła w międzynarodowym ćwiczeniu „Anakonda-23” oraz „Aurora-23”.
Misje wojskowe
Żołnierze 12 Brygady Zmechanizowanej realizowali i wciąż realizują zadania poza granicami kraju, w tym:
- VIII zmiana PKW w Libanie – (1997-1999; 2003-2004; 2008-2009)
- zmiana PKW w Bośni i Hercegowinie
- zmiana PKW KFOR w Kosowie
- zmiana PKW UNDOF w Syrii
- zmiana PKW SHIRBRIG w Sudanie
- I zmiana PKW w Iraku – (2003-2004)
- VI zmiana PKW w Iraku – (2006)
- X zmiana PKW w Iraku – (2008)
- I zmiana PKW w Czadzie – (2008)
- III zmiana PKW w Afganistanie – (2008)
- IV zmiana PKW w Afganistanie – (2008-2009)
- XII zmiana PKW w Afganistanie – (2012-2013)
- I zmiana PKW EUFOR RCA – (2014)
- XII zmiana PKW w Rumunii – (2023)
- XIII zmiana PKW w Rumunii – (2023-2024)
- XIV zmiana PKW w Rumunii – (2024)
Zginęli podczas misji wojskowej
W trakcie pełnienia obowiązków poza granicami kraju zginęli:
- ppłk Hieronim Kupczyk – PKW Irak (2003)
- kpr. Gerard Wasielewski – PKW Irak (2003)
- plut. Tomasz Krygiel – PKW Irak (2004)
- st. chor. szt. Andrzej Rozmiarek – PKW Afganistan (2009)
- st. chor. Łukasz Sroczyński – PKW Afganistan (2013)
- sierż. Paweł Ordyński – PKW Afganistan (2013)
Wyróżnienia brygady
12 Brygada Zmechanizowana została uhonorowana następującymi wyróżnieniami:
- tytuł honorowy dla 12 BZ – Znak Honorowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej nadany przez MON – 2004
- tytuł honorowy dla 12 BZ – „Przodujący Oddział Wojska Polskiego” nadany przez Ministra Obrony Narodowej – 2012
- wyróżnienie dla 12 BZ honorową bronią białą – „Kordzik Honorowy z orłem Wojsk Lądowych” przez Dowódcę Generalnego RSZ – 2014
- wyróżnienie dla 12 BZ honorową bronią białą – „Kordzik Honorowy z orłem Wojsk Lądowych” przez Dowódcę Generalnego RSZ – 2015
- tytuł honorowy dla 12 BZ – „Zasłużony Żołnierz RP” nadany przez Dowódcę Generalnego RSZ – 2014
- tytuł honorowy dla 12 BZ – „Zasłużony Żołnierz RP” nadany przez Dowódcę Generalnego RSZ – 2015
- Wojskowa Straż Pożarna za I miejsce w zawodach na szczeblu Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej – 2016
- wpis do Księgi Honorowej Wojska Polskiego – 2018
Dowódcy brygady
- ppłk dypl. Grzegorz Duda (1995–1999)
- płk dypl. Andrzej Malinowski (1999–2002)
- gen. bryg. Marek Ojrzanowski (2002–2005)
- gen. bryg. Piotr Pcionek (2005–2007)
- gen. bryg. Tomasz Bąk (2007–2008)
- cz.p.o. płk dypl. Krzysztof Stachowiak (2008)
- gen. bryg. Janusz Adamczak (2008)
- cz.p.o. płk dypl. Krzysztof Stachowiak (X 2008–V 2009)
- gen. bryg. Janusz Adamczak (2009–2010)
- gen. bryg. Andrzej Tuz (2010–2012)
- cz.p.o. płk Daniel Butryn (IX 2012–VII 2013)
- gen. bryg. Andrzej Tuz (VII 2013–XII 2013)
- gen. bryg. Dariusz Górniak (2014–2017)
- gen. bryg. Piotr Trytek (2017–2019)
- gen. bryg. Sławomir Dudczak (2019–2020)
- cz.p.o. płk Roman Brudło (2020–2021)
- gen. bryg. Roman Łytkowski (2021–2023)
- gen. bryg. Dariusz Czekaj (2023–)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Grzegorz Ciechanowski: Tradycje wojskowe związków taktycznych Wojsk Lądowych na Pomorzu Zachodnim. W: Pomorze militarne. Stulecie odrodzenia Polski a region. T. IX. Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo „Pogranicze”, 2018. ISBN 978-83-89341-98-3.
Dariusz Faszcza: Z dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy „Bellona”, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
Kazimierz Kozłowski: Pomorze Zachodnie w latach 1945 – 2010. T. I. Szczecin: Uniwersytet Szczeciński, 2012. ISBN 978-83-7241-870-8.
Tadeusz Krząstek, Andrzej Żak: Z ziemi włoskiej do Polski. Warszawa: Wydawnictwo Marrow SA, 1997. ISBN 83-907396-5-8.
Zdzisław Sawicki, Jerzy Waszkiewicz, Adam Wielechowski: Mundur i odznaki Wojska Polskiego: czas przemian. Warszawa: „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08588-9.
Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
Monika Matuszczak: 12 Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Hallera. Na Bój i Po Zwycięstwo. Warszawa: WCEO, 2019, s. 13; 15; 17; 22; 23; 27; 31; 34; 36; 37; 38; 44; 47; 61; 64; 67; 68; 70; 74; 76; 80; 82; 83; 84; 86; 88; 90-92; 103-105; 105. ISBN 978-83-65409-92-8.
Augustyn Maćkowiak: Historia Klubu Wojskowego w Stargardzie. Stargard: Agencja Promocyjno-Wydawnicza StarOfService, 2018, s. 23-24.
Grzegorz Jasiński: Kronika Wojska Polskiego 2010. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2011, s. 23. ISSN 1734-2317.
Linki zewnętrzne
12 Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Hallera. [dostęp 2020-01-24].