12 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza
12 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza to związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza, który zajmuje się ochroną granicy polsko-niemieckiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Brygada została sformowana w 1950 roku na podstawie 8 Brygady Ochrony Pogranicza, zgodnie z rozkazem MBP nr 043/org z dnia 3 czerwca 1950. Nowa numeracja batalionów i brygad weszła w życie 1 stycznia 1951. Sztab brygady stacjonował w Szczecinie.
W 1951 roku powstał dywizjon okrętów pogranicza WOP w Świnoujściu, a w 1952 roku – batalion portowy WOP w Świnoujściu.
W 1954 roku utworzono rzeczny dywizjon okrętów pogranicza w Szczecinie, a w 1957 roku – 125 batalion WOP w Świnoujściu.
W 1955 roku sztab brygady zlokalizowano w Szczecinie przy ulicy Żołnierskiej 4.
Na podstawie etatu czasu „P” nr 352/18, na 1 listopada 1954 roku brygada liczyła 4320 żołnierzy, podczas gdy etat czasu „W” nr 0352/15 przewidywał 4482 żołnierzy.
W 1956 roku rozformowano 125 batalion WOP w Międzyzdrojach, a 121 batalion WOP w Mieszkowicach przekazano 9 Brygadzie WOP w Krośnie Odrzańskim.
Zgodnie z etatem czasu „P” nr 352/39, na 1 sierpnia 1957 roku brygada miała 3652 żołnierzy, a etat czasu „W” nr 0352/23 przewidywał 4795 żołnierzy.
W 1958 roku brygada została przeformowana, co doprowadziło do powstania 12 Pomorskiej Brygady WOP.
Służba graniczna
12 września 1953 roku na brzegu Odry odkryto ślady nielegalnego przekroczenia granicy. Patrol, blokując drogę do stacji PKP, zatrzymał mężczyznę, który twierdził, że jest mieszkańcem pogranicza, lecz nie znał okolicznych miejscowości. W trakcie transportu do strażnicy odrzucił kompas, a po dochodzeniu przyznał się do współpracy z obcym wywiadem. Żołnierze patrolu zostali odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużonym na Polu Chwały”.
6 października 1953 roku w nocy, podczas dyżuru nad Odrą, załoga zasadzki dostrzegła łódź przybijającą do polskiego brzegu. Mężczyzna, wezwany do zatrzymania, próbował użyć broni i odpłynąć do NRD. Żołnierze zatrzymali i obezwładnili obywatela NRD, podejrzewanego o przerzut ludzi przez granicę. Żołnierze zostali odznaczeni Krzyżami Walecznych.
Struktura organizacyjna
W 1950 roku struktura brygady obejmowała:
- dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- 121 batalion WOP – Mieszkowice
- 122 batalion WOP – Chojna
- 123 batalion WOP – Szczecin
- 124 batalion WOP – Police (Trzebież)
- 125 batalion WOP – Międzyzdroje
- batalion portowy WOP Szczecin
- samodzielny batalion kutrów granicznych portu Szczecin
- Flotylla Morska WOP – Trzebież
Graniczne placówki kontrolne:
- Graniczna Placówka Kontrolna Widuchowa (rzeczna)
- Graniczna Placówka Kontrolna Bobolin (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Rosówek (drogowa, kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Kołbaskowo (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież (rybacka)
- Morska Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin (morska)
- Graniczna Placówka Kontrolna Świnoujście (morska)
Dowódcy brygady
- ppłk Stanisław Bański – do 1.10.1952
- ppłk Edward Suchy – do 11.11.1956
- płk Tadeusz Tymicki
Przekształcenia
3 Oddział Ochrony Pogranicza → 3 Szczeciński Oddział WOP → 8 Brygada Ochrony Pogranicza → 12 Brygada WOP → 12 Pomorska Brygada WOP → Pomorska Brygada WOP → Pomorski Oddział Straży Granicznej
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Grzegorz Goryński. Plany mobilizacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza okresu zimnej wojny – zadania na rzecz MON. „Biuletyn Historyczny Muzeum Marynarki Wojennej”. 36/2021, 2021. Gdynia: Muzeum Marynarki Wojennej. ISSN 0137-5539.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.