113 Samodzielna Kompania Czołgów Lekkich
113 Samodzielna Kompania Czołgów Lekkich to pododdział broni pancernych Wojska Polskiego, który funkcjonował w II Rzeczypospolitej.
Kompania nie była częścią pokojowej organizacji wojska. Została utworzona według planu mobilizacyjnego „W” w dniach 31 sierpnia – 5 września 1939 roku, w ramach I rzutu mobilizacji powszechnej, przez 2 batalion pancerny z Żurawicy jako pododdział dyspozycyjny Naczelnego Wodza. W jej skład wchodziło 15 czołgów lekkich wolnobieżnych Renault FT. Dowództwo nad kompanią sprawował porucznik Jerzy Ostrowski.
113 kczl w kampanii wrześniowej
Po zakończeniu mobilizacji, 6 września kompania została wysłana transportem kolejowym do Warszawy, do Odwodu Naczelnego Wodza. Z powodu uszkodzenia torów w Łukowie, jej transport został przerwany i skierowany do Brześcia, gdzie dotarła 10 września. 11 września podporządkowano ją dowódcy Zgrupowania „Brześć”, a następnie wysłano bezpośrednio do twierdzy. Początkowo kompania miała pełnić funkcję ubezpieczenia bojowego na przedpolach obrony. 113 kczl została rozmieszczona na terenie ogródków działkowych na północ od Cytadeli. Po południu 14 września, w tym rejonie, I pluton stoczył walkę z II batalionem 8 pułku pancernego niemieckiej 10 Dywizji Pancernej. W trakcie starcia I pluton stracił 2 czołgi, a pozostałe 3 wycofały się do Twierdzy Brzeskiej. Dalsze natarcie niemieckie zostało zatrzymane przez czołgi 113 kczl w okolicy Bramy Brzeskiej. Kompania wspierała 112 kczl w blokowaniu bram twierdzy, a pozostałe czołgi zostały okopane w wałach fortecznych. 15 września czołgi kompanii odpierały ataki niemieckiego 8 pułku pancernego z 10 DPanc. z pozycji stałych (zamaskowane okopy w ogródkach działkowych na północ od cytadeli).
16 września załoga cytadeli opuściła miasto, a kompania wydobyła z Brześcia pozostałe 2-3 wozy, z którymi większość spieszonych załóg również wycofała się z twierdzy. Reszta czołgów dołączyła do kolumny 112 kczl, która, w sile 7 czołgów, ruszyła w kierunku Kodna i Włodawy. W trakcie marszu, z powodu defektów i zużycia, czołgi były stopniowo niszczone przez własne załogi. Do miejsca pierwszego postoju, 17 września o godz. 6.30, dotarły dwa czołgi, które zostały ukryte, a uzbrojenie i amunicję zakopano. W Twierdzy Brzeskiej pozostało 10 lub 11 czołgów jako blokujących bramy. Większość spieszonych załóg, które opuściły twierdzę, dotarła do Lublina, a w trakcie dalszego marszu, 21 września, część z nich dostała się do sowieckiej niewoli, podczas gdy inni walczyli w Grupie pułkownika Zieleniewskiego do końca września.
Organizacja wojenna samodzielnej kompanii czołgów lekkich
Skład 113 Samodzielnej Kompanii Czołgów Lekkich Renault FT:
Poczet dowódcy:
- gońcy motocyklowi
- patrol łączności
- patrol sanitarny
Razem w dowództwie:
- 1 oficer, 2 podoficerów, 10 szeregowców;
- 1 samochód osobowo-terenowy, 3 motocykle.
Trzy plutony czołgów, w każdym:
- 1 oficer, 5 podoficerów, 7 szeregowców;
- 5 czołgów, 1 motocykl.
Pluton techniczno-gospodarczy:
- sekcja warsztatowa
- sekcja gospodarcza
- sekcja transportowa
- załogi zapasowe
Razem w plutonie:
- 1 oficer, 17 podoficerów, 21 szeregowców;
- 5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa.
Ogółem w kompanii:
- 5 oficerów, 34 podoficerów, 52 szeregowców;
- 15 czołgów, 7 samochodów, 7 motocykli.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Antoni Nawrocki: 2 Batalion Pancerny. Zarys historii pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 21. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-19-9.
Antoni Nawrocki: 2. Batalion Pancerny (Żurawica 1935-1939). Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2006. ISBN 83-88773-55-0.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Kamil Stepan, Mirosław Zientarzewski: Renault FT w Wojsku Polskim (1919-1939). Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Wojska Polskiego, 2019. ISBN 978-83-939984-7-0.
Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.2 Służby, Obrona Brześcia, Dywizja „Kobryń”(dowództwo). Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-08-5.