Samodzielna kompania czołgów lekkich nr 112 to pododdział broni pancernych Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Kompania nie była częścią pokojowej struktury wojskowej. Została utworzona na podstawie planu mobilizacyjnego „W” w dniach 31 sierpnia – 5 września 1939 roku, w I rzucie mobilizacji ogólnej przez 2 batalion pancerny z Żurawicy jako pododdział dyspozycyjny Naczelnego Wodza. W jej skład wchodziło 15 czołgów lekkich wolnobieżnych Renault FT.
112 kczl w kampanii wrześniowej
Po zakończeniu mobilizacji, w nocy z 5 na 6 września, kompania została przetransportowana kolejowo do Warszawy, do Odwodu Naczelnego Wodza. Z powodu zerwania torów w Łukowie, dotarła do Czeremchy, gdzie po dwudniowym postoju, została zbombardowana i zawrócona do Brześcia, gdzie 11 września została podporządkowana dowódcy Zgrupowania „Brześć”. Początkowo kompania miała pełnić rolę ubezpieczenia bojowego na przedpolach obronnych. 12 września I pluton został wysłany w celu wsparcia pododdziałów piechoty broniących lotniska Adamkowo na północ od twierdzy, podczas gdy pozostała część kompanii udała się do twierdzy. III pluton zajął pozycje obronne na Bramie Saperskiej, bronąc mostu na Bugu i odcinka szosy do Terespola. Pluton zablokował Bramę trzema czołgami, w tym dwoma uzbrojonymi w karabiny maszynowe oraz jednym z armatą. 14 września czołgi kompanii odpierały atak niemieckiego 8 pułku pancernego oraz dywizjonu rozpoznawczego z 10 DPanc. Tego dnia również, na lotnisku, I pluton stoczył walkę z niemieckimi jednostkami pancernymi, po czym wycofał się do twierdzy, tracąc dwa czołgi. 15 września czołgi zostały rozmieszczone wzdłuż wałów, w specjalnych wykopach, gdzie pełniły rolę ukrytych, opancerzonych gniazd dla dział i karabinów maszynowych. Z trzech kolejnych czołgów stworzono barykadę w Głównej Bramie Brzeskiej, co uniemożliwiło niemieckim siłom pancernym wdarcie się do twierdzy.
16 września załoga cytadeli opuściła miasto, a kompania podjęła próbę przebicia się z Brześcia. W sile 7 czołgów wyruszyła w kierunku Kodna i Włodawy. W trakcie marszu, z powodu awarii i zużycia, czołgi były sukcesywnie niszczone przez własne załogi. Do pierwszego punktu postoju 17 września o godz. 6.30 dotarły dwa czołgi, które zostały ukryte, a ich uzbrojenie oraz amunicja zakopane. Pluton techniczno-gospodarczy 112 kczl również wyjechał z twierdzy, jednak wraz z częścią kolumny wycofujących się wojsk został rozbity w Terespolu przez niemiecki podjazd pancerno-motorowy. W Twierdzy Brzeskiej pozostało głównie jako blokada bram 6 czołgów 112 kczl. Większość załóg wycofała się z twierdzy. Część z nich dotarła do Lublina 19 września, podczas gdy inne, w trakcie dalszego marszu, 21 września zostały wzięte do niewoli przez Sowietów, a część walczyła do końca września w Grupie płk. dypl. Zieleniewskiego.
Obsada personalna kompanii
Lista personalna kompanii:
dowódca kompanii – por. br. panc. Wacław Ludwik Stoklas †1940 Charków
dowódca I plutonu – por. br. panc. rez. Karol Andrzej Gasiński
dowódca II plutonu – NN
dowódca III plutonu – sierż. pchor. / ppor. Zygmunt Nagórski
dowódca plutonu techniczno-gospodarczego – NN
Organizacja wojenna samodzielnej kompanii czołgów lekkich
Skład kompanii lekkich czołgów wolnobieżnych Renault FT:
Poczet dowódcy:
gońcy motocyklowi
patrol łączności
patrol sanitarny
Razem w dowództwie:
1 oficer, 2 podoficerów, 10 szeregowców;
1 samochód osobowo-terenowy, 3 motocykle.
Trzy plutony czołgów, w każdym:
1 oficer, 5 podoficerów, 7 szeregowców
5 czołgów, 1 motocykl
Pluton techniczno-gospodarczy:
sekcja warsztatowa
sekcja gospodarcza
sekcja transportowa
załogi zapasowe
Razem w plutonie:
1 oficer, 17 podoficerów, 21 szeregowców
5 samochodów ciężarowych, samochód-warsztat, cysterna, 1 motocykl, transporter czołgów, 2 przyczepy na paliwo, kuchnia polowa
Ogółem w kompanii:
5 oficerów, 34 podoficerów, 52 szeregowców
15 czołgów, 7 samochodów, 7 motocykli
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Antoni Nawrocki: 2 Batalion Pancerny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-19-9.
Antoni Nawrocki: 2. Batalion Pancerny (Żurawica 1935-1939). Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2006. ISBN 83-88773-55-0.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Kamil Stepan, Mirosław Zientarzewski: Renault FT w Wojsku Polskim (1919-1939). Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Wojska Polskiego, 2019. ISBN 978-83-939984-7-0.
Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.2 Służby, Obrona Brześcia, Dywizja „Kobryń”(dowództwo). Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-08-5.