110 Samodzielna Kałmucka Dywizja Kawalerii (ros. 110-я отдельная Калмыцкая кавалерийская дивизия) to jednostka wojskowa kawalerii Armii Czerwonej, która brała udział w II wojnie światowej.
Historia
Na koniec listopada 1941 roku, najwyższe dowództwo Armii Czerwonej postanowiło sformować dwie dywizje kawalerii z Kałmucji. Biuro Obkomu Partii oraz Rada Komisarzy Ludowych Kałmuckiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej ustaliły, że nowe jednostki będą nosić nazwy: 110 Samodzielna Kałmucka Dywizja Kawalerii im. Siemiona M. Budionnego oraz 111 Samodzielna Kałmucka Dywizja Kawalerii im. Oki I. Gorodowikowa. W marcu 1942 roku Państwowy Komitet Obrony postanowił zatrzymać formowanie 111 DKaw., a dwa już utworzone pułki kawalerii przeznaczyć na uzupełnienie innych jednostek kawalerii Armii Czerwonej. Sztab dywizji oraz szkoła pułkowa zostały włączone do 110 DKaw. W maju tego samego roku dywizja składała się z trzech pułków kawalerii (273, 292 i 311), samodzielnego dywizjonu artylerii konnej oraz pododdziałów dywizyjnych. Jej liczebność wynosiła około 3,5 tys. żołnierzy, wśród których dominowali Kałmucy, ale byli także Rosjanie, Ukraińcy oraz przedstawiciele innych narodów ZSRR. Dowódcą jednostki był płk W. P. Panin, zastępcą płk W. A. Chomutnikow, a szefem sztabu ppłk M. T. Bimbajew. Komisarzem politycznym został S. J. Zajarnyj. W czerwcu dywizja trafiła na front, na lewy brzeg Donu, na odcinek od stanicy Bagajewskaja do stanicy Semikarakorskaja (58 km), wchodząc w skład 51 Armii Frontu Północno-Kaukaskiego. W tym czasie prowadziła jedynie walki obronne. W połowie lipca dywizja została podporządkowana 37 Armii Frontu Południowego, gdzie stawiała czoła silnym atakom niemieckich oddziałów 1 Armii Pancernej III Korpusu Pancernego. Szczególnie zacięte walki miały miejsce w rejonie stanicy Bagajewskaja, Melichowskaja, Razdorskaja oraz chutoru Puchliakowo. Ostatecznie Niemcom udało się sforsować Don na północny wschód od stanicy Semi-Karakorskiej, co pozwoliło im zająć pozycje za linią obrony sowieckiej. Po przekroczeniu rzeki na zachód od Bolszoj Orłowki, 110 DKaw. znalazła się w okrążeniu. W wyniku ciężkich starć zginęli m.in. komisarz dywizyjny S. F. Zajarnyj, nowy szef sztabu dywizji mjr A. A. Raab oraz dowódca dywizjonu artylerii kpt. G. K. Dyba. Mimo dużych strat, dywizja zdołała się wydostać z okrążenia i zajęła pozycje obronne nad rzeką Manycz w rejonie wsi Wiesiołyj, Słobodskij, Krasnyj i Tuzłukow. Straty dywizji w walkach nad Donem od 18 do 27 lipca wyniosły około 600 zabitych, około 700 rannych oraz 200-300 wziętych do niewoli. Ponadto znaczna część żołnierzy zdezerterowała; niektórzy wrócili do domów, a inni utworzyli oddziały partyzanckie, które walczyły przeciwko Sowietom na stepach kałmuckich. Do 29 lipca dywizja ponownie prowadziła walki obronne z przeważającymi siłami przeciwnika. Następnie, na rozkaz dowódcy 37 Armii, wycofała się w kierunku Salsk-Baszanta-Stawropol. Dalsze starcia miały miejsce w okolicy Salska, wsi Sandata, Moskowskoje, Donskoje oraz Sablino, gdzie dywizja podzieliła się na dwie części. Główne siły dywizyjne (około 2 tys. żołnierzy) skierowały się na Mozdok, natomiast pozostałe oddziały w grupach udały się w stronę Majkopu, Atrachania i Ułan-Chołu, gdzie zostały następnie włączone do 28 Armii i XVIII Kubańskiego Korpusu Kawalerii. Tymczasem główny kontyngent dywizji, po zgrupowaniu w stanicy Wozniesienowskaja koło Mozdoku, przeszedł pod kontrolę Północnej Grupy Wojsk Frontu Zakaukaskiego. Na prośbę Obkomu Partii oraz Rady Komisarzy Ludowych Kałmuckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, 7 sierpnia wydzielono oddział zbiorczy pod dowództwem płk. Zubkowa, który został wysłany do Elisty w celu obrony miasta. Jednak już 12 sierpnia Niemcy dotarli do Elisty, a obrońcy zmuszeni byli do odwrotu w kierunku północno-wschodnim. Od 18 sierpnia Armia Czerwona rozpoczęła nowy etap walk obronnych o Kaukaz, w których brała udział 110 DKaw. 5 września, razem z 30 DKaw., 110 DKaw. otrzymała rozkaz ochrony strategicznej linii kolejowej Kizlar-Astrachań. W tym czasie przeszła pod kontrolę 44 Armii. Jeden z pułków dywizji zdołał odrzucić kontratak niemieckiego batalionu piechoty zmotoryzowanej, który próbował zdobyć stację kolejową Ułan-Choł. Podobnie było z atakiem niemieckim w rejonie stacji Zenzeli. Na tym odcinku dywizja powstrzymała niemieckie natarcie na terytorium Kałmucji. Następnie 110 DKaw. przeniesiono na północny wschód od Mozdoku, gdzie stoczyła walki z Niemcami pod wsią Aga-Batyr. W ciągu 15 dni żołnierze dywizji wypchnęli przeciwnika z Aczikułaku, wsi Aga-Batyr, Tarskij, Michajłowskij i Połtawskij oraz sowchozu Mozdowskij Nr 7. 28 września kawaleria 110 DKaw. została włączona w skład 30 DKaw., lecz już dwa dni później dowództwo Północnej Grupy Wojsk Frontu Zakaukaskiego, aby ochronić 110 DKaw. przed likwidacją, wydało rozkaz o jej uzupełnieniu zmobilizowanymi mieszkańcami Kraju Ordżonokidzkiego oraz nieokupowanej części Kałmucji. Nowym dowódcą jednostki został płk Wasilij Chomutnikow. 12 grudnia oddziały dywizji wznowiły walki. 3 stycznia 1943 roku Północna Grupa Wojsk Frontu Zakaukaskiego przeszła do kontrofensywy, przerywając obronę Niemców. 110 DKaw., podporządkowana IV Kubańskiemu Kozackiemu Korpusowi Kawalerii, działała na prawej flance armii sowieckiej, atakując w kierunku Budionnowska. W dniach 10-14 stycznia tego roku dywizja zadała poważne straty przeciwnikowi, zdobywając Orłowkę, Praskoweję i Budionnowsk. W ciągu miesiąca Sowieci wyzwolili cały Kraj Ordżonokidzki, Kałmucję oraz południową część obwodu rostowskiego. Na początku lutego dywizja osiągnęła odcinek linii kolejowej Celina-Rostów nad Donem, gdzie została rozwiązana. Oddziały dywizyjne zostały włączone do IV Gwardyjskiego Kubańskiego Korpusu Kawalerii.
Skład organizacyjny
273 Pułk Kawalerii
292 Pułk Kawalerii
311 Pułk Kawalerii
110 Samodzielny Dywizjon Artylerii Konnej – dowódca kpt. G. K. Dyba
99 Samodzielny Park Artyleryjski
81 Samodzielny Półszwadron Łączności
110 Samodzielny Szwadron Obrony Chemicznej
Samodzielna Bateria Przeciwlotnicza
94 Szwadron Medyczno-Sanitarny
82 Transport Zaopatrzeniowy
374 Dywizyjny Lazaret Weterynaryjny
Bibliografia
110-я ОККД в боях за Родину, [w:] Калмыкия в истории СССР: Пособие для изучających историю родnego края, 1968
Linki zewnętrzne
Historia 110 Samodzielnej Kałmuckiej Dywizji Kawalerii (jęz. rosyjski)
Skład organizacyjny 110 Samodzielnej Kałmuckiej Dywizji Kawalerii (jęz. rosyjski)