11 Pułk Piechoty Liniowej

11 Pułk Piechoty Liniowej

11 Pułk Piechoty Liniowej to polski pułk piechoty z czasów powstania listopadowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na repatriację oddziałów polskich. Miały one stanowić fundament do tworzenia Wojska Polskiego, które miało być dowodzone przez wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi przydzielono miejsce koncentracji w Łomży. Jednak pułk nie został odtworzony, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe jednostki piechoty zaczęto formować dopiero po rozpoczęciu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora, gen. Józefa Chłopickiego, z 10 stycznia 1831 roku nałożył na władze wojewódzkie obowiązek organizowania pułków. 11 pułk piechoty został utworzony w województwie sandomierskim i początkowo nosił nazwę: 1 Pułk Województwa Sandomierskiego.

Zgodnie z etatem, pułk miał liczyć 2695 ludzi, rekrutowanych (podobnie jak 12 pułk) z Gwardii Ruchomej Województwa Sandomierskiego. Z raportu Regimentarza Lewego Brzegu Wisły z 9 stycznia 1831 roku wynika, że Gwardia Ruchoma w tym województwie liczyła 6041 rekrutów. Pod koniec stycznia pułk składał się z 2030 żołnierzy. W wykazach Komisji Wojskowej Rządu, stan obecny do boju, pojawił się 31 marca 1831 roku w liczbie 1712 żołnierzy (2 bataliony) w składzie korpusu Sierawskiego, a następnie Dziekońskiego w sandomierskiem. 4 kwietnia liczba ta wzrosła do 1719 ludzi, a 20 kwietnia wynosiła 1690. Od 6 maja pułk był notowany w składzie 3 batalionów, licząc 1909 ludzi. Później jego liczebność wzrosła do 1912 ludzi 8 maja, 2049 5 czerwca i 2066 6 lipca. W tym czasie był częścią grupy gen. Ramoriny. 22 sierpnia pułk liczył 1617 ludzi w 3 batalionach w składzie VI DP gen. Bielińskiego, a dodatkowo 70 w garnizonie warszawskim. Złożył broń wraz z korpusem Ramoriny 18 września 1831 roku na granicy austriackiej.

W sierpniu 1831 roku skreślono ze stanu armii internowaną w Prusach 2 Dywizję Piechoty dowodzoną przez gen. Giełguda. Utworzono nową 6 Dywizję Piechoty, do której pułk został włączony.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku:

  • ppłk Franciszek Młokosiewicz (1830, od 1 maja płk)
  • mjr Józef Odolski (tymczasowo dowodził od 25 maja 1831, od 1 sierpnia ppłk)

Żołnierze:

  • ppor. Ferdynand Biesiekierski

Walki pułku

Pułk uczestniczył w walkach podczas powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki:

  • Józefów (4 kwietnia)
  • Słupia (6 kwietnia)
  • Kamień (7 kwietnia)
  • Solec (11 kwietnia)
  • Wronów (17 kwietnia)
  • Kazimierz Dolny (18 kwietnia)
  • Solec (29 kwietnia)
  • Regów (18 maja)
  • Mińsk (14 lipca)
  • Szymanów (15 sierpnia)
  • Rogoźnica (29 sierpnia)

W 1831 roku, podczas wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 7 złotych i 4 srebrne krzyże Orderu Virtuti Militari.

Uzbrojenie

Podstawowe uzbrojenie piechurów stanowiły kosy, piki, a także karabiny skałkowe oraz tasaki, zwane pałaszami piechoty. Z magazynów Komisji Rządowej Wojny nowe pułki piechoty otrzymywały początkowo średnio 430 karabinów. Prawdopodobnie były to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm) lub rosyjskie z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm), wyposażone w bagnety. W późniejszym czasie uzbrojenie się poprawiło dzięki broni zdobycznej oraz dostawom karabinów własnej produkcji. Wyposażenie żołnierzy, uzbrojonych w karabiny, uzupełniała ładownica na 40 naboi (czasami zastępowana torbą płócienną) oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie

Początkowe umundurowanie było zróżnicowane i powinno składać się, zgodnie z rozkazem, z:

  • wołoszki lub sukmany, najlepiej sukiennej, podszytej płótnem, w kolorze zgodnym ze strojem włościańskim w danym województwie, z kołnierzem w kolorze województwa;
  • kaftana lub kożuszka z rękawami, zakrywającego podbrzusze;
  • spodni sukiennych, płótnem podszytych, szarych lub w kolorze wołoszki;
  • ciżem (trzewików) lub butów krótkich (z krótkimi cholewami);
  • furażerki z zausznicami, z lampasem (otokiem) w kolorze województwa;
  • dwóch halsztuchów (chustek na szyję) czarnych;
  • trzech koszul;
  • pary rękawiczek bez palców;
  • dwóch par gatek (kalesonów) płóciennych.

W późniejszym czasie, po przejściu na etat Komisji Rządowej Wojny, umundurowanie zostało ujednolicone i składało się z białej wołoszki z niebieskimi wyłogami rękawów, naramiennikami i kołnierzem, granatowych spodni z niebieską wypustką oraz granatowej furażerki z niebieskim otokiem i wypustką. Pasy i trzewiki były czarne. Wyłogi miały kolor niebieski.

Przypisy

Bibliografia

  • Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
  • Bronisław Gembarzewski: Wojsko polskie. Ubiór, uzbrojenie, oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Bronisław Pawłowski: Źródła z dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831. Warszawa: 1935.
  • Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.