11 Pułk Piechoty
11 Pułk Piechoty był polskim pułkiem piechoty działającym w okresie Księstwa Warszawskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony w 1806 roku w Poznaniu jako 3 pułk piechoty Legii Poznańskiej. Wchodził w skład 3 Dywizji Piechoty dowodzonej przez Jana Henryka Dąbrowskiego. Na zakończenie roku 1809 pułk liczył 2145 żołnierzy.
Przekształcony z dotychczasowego 3 pułku piechoty Legii Poznańskiej, otrzymał numer 11 i stał się częścią 3 Dywizji Piechoty pod dowództwem gen. J.H. Dąbrowskiego. Po zakończeniu działań bojowych, w dniu 10 sierpnia 1807 roku, 11 pułk piechoty pod dowództwem płk. Mielżyńskiego został skierowany do garnizonu w Poznaniu.
Bez większych wydarzeń, pułk stacjonował w Gdańsku przez dwa lata, do roku 1809. Zgodnie z etatem z 1810 roku, struktura pułku obejmowała 27-osobowy sztab oraz trzy bataliony piechoty, z których każdy składał się z 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyły 4 osoby, a każda kompania 136 żołnierzy. Całkowita liczba żołnierzy w pułku wynosiła 2487, jednak rzeczywisty stan był nieco niższy.
W okresie przygotowań do inwazji na Rosję w 1812 roku, pułk został włączony do 7 Dywizji pod dowództwem gen. Grandjean.
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić podstawę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku wyznaczono pułkowi miejsce koncentracji w Łomży.
Jednakże pułk nie został odtworzony, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Zgodnie z rozkazem dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku, odpowiedzialność za ich organizację spoczywała na władzach wojewódzkich. W województwie sandomierskim powstał 1 Pułk Województwa Sandomierskiego, który później został przemianowany na 11 pułk piechoty liniowej.
Działania zbrojne
Wiosną 1809 roku Księstwo Warszawskie zostało zaatakowane przez wojska austriackie. Korpus austriackiego arcyksięcia, posuwając się wzdłuż Wisły, zdobył Warszawę i kontynuował marsz na północ w kierunku Torunia. Aby wzmocnić obronę twierdzy, na początku maja 1809 roku Mielżyński przybył z jednym batalionem swojego pułku z Gdańska, działając wbrew rozkazom, co zmotywowało wielu polskich oficerów stacjonujących w Gdańsku do działania, jednak nie poniósł za to konsekwencji. W Toruniu został jednym z trzech członków rady wojennej miasta.
14 maja austriacka awangarda dowodzona przez gen. Mohra dotarła pod Toruń. Najbardziej wysunięty szańca przedmostowego fortecy był broniony przez III batalion 11 pułku, złożony z „świeżych rekrutów, nieubranych jeszcze, opatrzonych jedynie w broń i patrontasze”. Na szańcu znajdowało się tylko 6 dział. Austriacy zaatakowali wczesnym rankiem 15 maja, próbując najpierw zasypać fosę. Pomimo ognia z szańca i fortecy, nieprzyjaciel przedarł się z lewego boku i wdarł się na okopy.
Załoga szańca, zagrożona odcięciem, wycofała się do twierdzy. Wówczas wyróżnił się odważny kapitan Szembek, dowodzący kompanią grenadierów złożoną z Francuzów. Płk Mielżyński zatrzymał się w odwrocie na kępie w środku rzeki, dzielącej most na dwie części, ścigany przez Austriaków aż do pobliskiej reduty. Ogień z reduty, kierowany przez szefa batalionu Hurtiga oraz kontratak Białkowskiego, powstrzymały wroga. Ponieważ komendant Torunia, gen. Woyczyński, odmówił poddania miasta, a Austriacy nie byli w stanie go zdobyć, po kilku dniach odstąpiono od oblężenia.
Ogólna sytuacja na froncie była jednak dramatyczna, więc po krótkim pobycie w Toruniu, Mielżyński z 600-osobowym oddziałem udał się do Wielkopolski, gdzie organizowała się nowa dywizja J.H. Dąbrowskiego (na dzień 1 września 1809 roku 11 pułk piechoty S. Mielżyńskiego liczył jedynie 17 oficerów i 645 żołnierzy). Mielżyński, mimo samowolnego opuszczenia Gdańska, nie poniósł konsekwencji, a jego odwaga i talent wojskowy zostały docenione przez przełożonych. Za udział w kampanii 1809 roku został awansowany na stopień generała brygady 20 marca 1810 roku.
W kampanii napoleońskiej 1812 roku pułk wchodził w skład brygady Michała Gedeona Radziwiła, przynależącej do I Korpusu marsz. Ludwika Davouta, a następnie X Korpusu marsz. Stefana Macdonalda.
Żołnierze pułku
Pułkiem dowodzili:
- Stanisław Kostka Mielżyński (od 24 listopada 1806),
- Aleksander Chlebowski (od 10 czerwca 1810).
Bitwy i potyczki
- Tczew (23 lutego 1807)
- Gdańsk, Friedland (14 czerwca 1807)
- Pomorze, Gdańsk (7 lutego, 27 kwietnia i 29 sierpnia 1813)
Mundur
Przepis dotyczący ubioru z 3 września 1810 roku nie doprowadził do pełnego ujednolicenia munduru piechoty. Niektóre pułki znacznie odbiegały od ustaleń regulaminowych.
W 11 pułku piechoty stosowano bermyce gładkie z białymi kordonami.
Chorągiew
Orzeł pułku 11 piechoty był posrebrzany. Pod orłem znajdowała się tablica w mosiężnej ramie z napisem „Pułk 11 / Piechoty” na tle czernionym, a na odwrocie widniał napis „WOJSKO POLSKIE”. Kokarda była karmazynowa o długości 62 cm, z złotymi frędzlami. W 1898 roku chorągiew ta znajdowała się w Soborze Kazańskim w Petersburgu.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
4 Dywizja Piechoty Zmechanizowana 1808-1994: zarys dziejów. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08377-0.