11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (11 DKPanc) to związek taktyczny Wojska Polskiego, którego główna siedziba znajduje się w Żaganiu.
Historia dywizji
11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej ma swoje korzenie w 11 Dywizji Piechoty, która została sformowana w marcu i kwietniu 1945 roku, w okolicach Łodzi.
W marcu 1949 roku, na podstawie 11 Dywizji Piechoty oraz 6 Pułku Czołgów i 25 Pułku Artylerii Pancernej, utworzono 11 Zmotoryzowaną Dywizję Piechoty, która weszła w skład 2 Korpusu Pancernego.
W 1950 roku dywizja została przekształcona w 11 Dywizję Zmechanizowaną.
4 września 1956 roku Minister Obrony Narodowej wydał rozkaz o rozformowaniu 2 KPanc oraz podporządkowaniu 11 DZ dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego. Latem 1957 roku przeprowadzono reorganizację dywizji, a w kwietniu 1963 roku przekształcono ją w 11 Dywizję Pancerną.
W 1990 roku dywizja znów została przekształcona w 11 Dywizję Zmechanizowaną, a we wrześniu 1991 roku utraciła nazwę wyróżniającą „Drezdeńska”.
13 lipca 1992 roku dywizja przyjęła nową nazwę wyróżniającą „Kawalerii Pancernej” oraz dziedzictwo tradycji następujących jednostek pancernych:
- 10 Brygada Kawalerii 1937–1939,
- 10 Brygada Kawalerii Pancernej 1939–1942,
- 1 Dywizja Pancerna 1942-1947.
W tym czasie jej pełna nazwa brzmiała – 11 Dywizja Zmechanizowana Kawalerii Pancernej im. Jana III Sobieskiego.
1 września 1992 roku wyraz „Zmechanizowana” został usunięty z nazwy dywizji, a wprowadzono słowo „Króla”, co nadało jej pełną nazwę – 11 Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego.
1 grudnia 1992 roku 16 Batalion Saperów w Żarach zmienił nazwę na 11 Batalion Saperów. 5 października 2001 roku dywizja została podporządkowana dowódcy 2 Korpusu Zmechanizowanego, a 25 marca 2004 roku dowódcy Wojsk Lądowych.
1 września 2003 roku dywizja zyskała dodatkową nazwę wyróżniającą „Lubuska”. Po rozformowaniu 4 DZ i 5 DZ, stała się jedynym związkiem taktycznym Wojsk Lądowych stacjonującym w województwie lubuskim (w Skwierzynie znajduje się 61 Skwierzyńska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej).
W 2006 roku z struktury dywizji wyłączono 4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy w Czerwieńsku, a w jego miejsce podporządkowano 69 Pułk Przeciwlotniczy z Leszna.
30 czerwca 2007 roku rozformowano stacjonującą w garnizonie Wędrzyn 15 Wielkopolską Brygadę Kawalerii Pancernej im. gen. broni Władysława Andersa.
W grudniu 2010 roku Rada Powiatu Zgorzeleckiego nadała jednostce Odznakę honorową „Zasłużony dla Powiatu Zgorzeleckiego”.
W 2017 roku dwa bataliony czołgów Leopard z 11 DKP zostały przeniesione z garnizonu Żagań do garnizonu Wesoła, przy jednoczesnym zachowaniu stanu osobowego. W zamian 11 DKP otrzymała czołgi T72. Decyzja ta spotkała się z krytyką, w tym ze strony byłego dowódcy 11 DKP, gen. Waldemara Skrzypczaka, który uznał to za osłabienie jednostki.
Święto dywizji przypada na 12 września.
Struktura organizacyjna dywizji (stan na dzień 1 grudnia 2007)
Dowództwo 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego w Żaganiu
10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka w Świętoszowie
- 1 batalion czołgów
- 24 batalion ułanów im. hetmana wielkiego koronnego Stanisława Żółkiewskiego (2 batalion czołgów)
- 10 batalion dragonów (batalion zmechanizowany)
- 16 dywizjon artylerii samobieżnej
34 Brygada Kawalerii Pancernej im. htm. wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego w Żaganiu
- 1 brabancki batalion czołgów
- 2 flandryjski batalion czołgów
- batalion zmechanizowany
- drezdeński dywizjon artylerii samobieżnej
17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego w Międzyrzeczu
- 1 batalion piechoty zmotoryzowanej Ziemi Rzeszowskiej im. płk dypl. Beniamina Piotra Kotarby w Międzyrzeczu
- 7 batalion Strzelców Konnych Wielkopolskich w Wędrzynie (2 batalion piechoty zmotoryzowanej)
- 15 batalion Ułanów Poznańskich im. gen. broni Władysława Andersa w Wędrzynie (batalion czołgów, w 2007 przeformowany w 3 batalion zmechanizowany)
- 7 dywizjon Artylerii Konnej Wielkopolskiej w Wędrzynie (dywizjon artylerii samobieżnej)
- 4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy w Czerwieńsku (w strukturach dywizji do 2005 i ponownie od 2007)
- 5 Lubuski Pułk Artylerii w Sulechowie
- 69 Leszczyński Pułk Przeciwlotniczy im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” w Lesznie (od 2006)
- 10 Batalion Rozpoznawczy Strzelców Konnych im. gen. bryg. Michała Gutowskiego w Żaganiu (rozformowany do 31 grudnia 2010)
- 5 Kresowy Batalion Saperów w Krośnie Odrzańskim
- 11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego w Żaganiu
- 4 Krośnieński Batalion Zaopatrzenia w Krośnie Odrzańskim
- 11 Batalion Remontowy w Żaganiu
- 11 Batalion Medyczny im. gen. bryg. prof. Mariana Garlickiego w Żaganiu (rozformowany do 31 grudnia 2007)
- 11 Kompania Chemiczna w Żaganiu (w 2010 przeniesiona do 5 bchem)
Struktura organizacyjna dywizji (stan na dzień 1 stycznia 2011)
Dowództwo 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (JW 1588) w Żaganiu
10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka (JW 2399) w Świętoszowie
34 Brygada Kawalerii Pancernej im. htm. wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (JW 2423) w Żaganiu
17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego (JW 5700) w Międzyrzeczu i Wędrzynie
4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy (JW 1517) w Czerwieńsku
5 Lubuski Pułk Artylerii (JW 4408) w Sulechowie
69 Leszczyński Pułk Przeciwlotniczy im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” (JW 3477) w Lesznie
5 Kresowy Batalion Saperów w Krośnie Odrzańskim (JW 3137)
11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego (JW 4071) w Żaganiu
4 Krośnieński Batalion Zaopatrzenia (JW 1375) w Krośnie Odrzańskim
11 Batalion Remontowy (JW 2649) w Żaganiu
Z dniem 1 stycznia 2011 roku dotychczasowy Klub Garnizonowy w Żaganiu został wyłączony z podporządkowania dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego i włączony do etatu Dowództwa 11 DKPanc, jako Klub Dywizyjny w Żaganiu.
28 kwietnia 2011 roku w Krośnie Odrzańskim dowódca 11 DKPanc, gen. dyw. Mirosław Różański przekazał, a pełniący obowiązki dowódcy 17 BZ, płk Tomasz Domański przyjął w podporządkowanie 5 bsap.
28 czerwca 2011 roku w Żaganiu dowódca 11 DKPanc, gen. dyw. Mirosław Różański przekazał, a komendant 4 Regionalnej Bazy Logistycznej we Wrocławiu, płk Marian Sękowski przyjął w podporządkowanie pododdziały logistyczne dywizji: 4 bzaop i 11 brem.
Struktura organizacyjna dywizji (stan na dzień 1 lipca 2011)
Dowództwo 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (JW 1588) w Żaganiu
10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka (JW 2399) w Świętoszowie
34 Brygada Kawalerii Pancernej im. htm. wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (JW 2423) w Żaganiu
17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego (JW 5700) w Międzyrzeczu, Wędrzynie i Krośnie Odrzańskim
4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy (JW 1517) w Czerwieńsku
5 Lubuski Pułk Artylerii (JW 4408) w Sulechowie
69 Leszczyński Pułk Przeciwlotniczy im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” (JW 3477) w Lesznie
11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego (JW 4071) w Żaganiu
5 grudnia 2011 roku w Toruniu, podczas centralnych uroczystości Święta Wojsk Rakietowych i Artylerii, dowódca 11 DKPanc, gen. bryg. Janusz Adamczak przekazał, a dowódca Wojsk Lądowych, gen. broni Zbigniew Głowienka przyjął w bezpośrednie podporządkowanie 5 Lubuski Pułk Artylerii. Zmiana podporządkowania weszła w życie 1 stycznia 2012 roku.
15 grudnia 2011 roku w Czerwieńsku dowódca 11 DKPanc, gen. bryg. Janusz Adamczak przekazał, a zastępca szefa szkolenia Wojsk Lądowych, gen. bryg. Grzegorz Duda przyjął w podporządkowanie 4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy. Tego samego dnia w Lesznie odbyła się ceremonia pożegnania sztandaru 69 Leszczyńskiego Pułku Przeciwlotniczego, który został rozformowany do 31 grudnia 2011 roku.
Struktura organizacyjna dywizji (stan na dzień 1 stycznia 2012)
Dowództwo 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (JW 1588) w Żaganiu
10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka (JW 2399) w Świętoszowie
34 Brygada Kawalerii Pancernej im. htm. wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (JW 2423) w Żaganiu
17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego (JW 5700) w Międzyrzeczu, Wędrzynie i Krośnie Odrzańskim
11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego (JW 4071) w Żaganiu
17 października 2013 roku w Komendzie Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych Orzysz, podczas odprawy rozliczeniowo-zadaniowej z kierowniczą kadrą Wojsk Lądowych, generał broni Zbigniew Głowienka przekazał w podporządkowanie dowódcy 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej: 4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy pod dowództwem pułkownika Mirosława Szweda oraz 23 Śląski Pułk Artylerii pod dowództwem pułkownika dyplomowanego Andrzeja Lorenca.
Struktura organizacyjna dywizji (stan na dzień 18 października 2013)
Dowództwo 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (JW 1588) w Żaganiu
10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka (JW 2399) w Świętoszowie
34 Brygada Kawalerii Pancernej im. htm. wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (JW 2423) w Żaganiu
17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego (JW 5700) w Międzyrzeczu, Wędrzynie i Krośnie Odrzańskim
23 Śląski Pułk Artylerii im. gen. broni Tadeusza Jordana-Rozwadowskiego (JW 1145) w Bolesławcu
4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” (JW 1517) w Czerwieńsku i Lesznie
11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego (JW 4071) w Żaganiu
Struktura organizacyjna dywizji (stan na dzień 11 listopada 2022)
Dowództwo 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego (JW 1588) w Żaganiu
10 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. broni Stanisława Maczka (JW 2399) w Świętoszowie
34 Brygada Kawalerii Pancernej im. htm. wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego (JW 2423) w Żaganiu
17 Wielkopolska Brygada Zmechanizowana im. gen. broni Józefa Dowbor-Muśnickiego (JW 5700) w Międzyrzeczu, Wędrzynie i Krośnie Odrzańskim
23 Śląski Pułk Artylerii im. gen. broni Tadeusza Jordana-Rozwadowskiego (JW 1145) w Bolesławcu
4 Zielonogórski Pułk Przeciwlotniczy im. gen. dyw. Stefana Roweckiego „Grota” (JW 1517) w Czerwieńsku i Lesznie
11 Batalion Dowodzenia im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego (JW 4071) w Żaganiu
11 Batalion Remontowy (JW 2649) w Żaganiu
Wykaz jednostek 11 Dywizji w latach 1944–2007
Dowództwo 11 Dywizji stacjonowało w Lubsku (1945), Żarach (1945–1950) oraz Żaganiu (od 1950)
- 11 Brygada Zmechanizowana im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Żarach (1995–2001)
- 15 Wielkopolska Brygada Kawalerii Pancernej w Wędrzynie – do 30 czerwca 2007
- 3 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich w Żaganiu
- 8 Drezdeński Pułk Czołgów Średnich w Żaganiu
- 29 Pułk Czołgów Średnich im. płk Aleksandra Kowalskiego w Żaganiu
- 42 Pułk Piechoty w Żarach (1945–1952)
- 42 Pułk Zmechanizowany w Żarach (1952–1995)
- 10 Dywizjon Artylerii Rakietowej w Żarach (1952–1963)
- 10 Dywizjon Artylerii w Żarach (1963–1992)
- 43 Dywizjon Artylerii Rakietowej w Żarach (1969–1990)
- 89 Pułk Zmechanizowany w Żaganiu (1992–1995)
- 99 Pułk Zmechanizowany w Żaganiu (1990–1992)
- 17 Pułk Moździerzy w Żaganiu (1949–1955)
- 20 Pułk Artylerii Przeciwpancernej w Żarach (1993–2001)
- 33 Pułk Artylerii w Żarach (1969–1995)
- 11 Pułk Artylerii im. gen. dyw. Stanisława Kopańskiego w Żarach (1995–2001)
- 19 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej w Zgorzelcu (1957–1967 → 111 paplot)
- 111 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej w Zgorzelcu (1967–1981)
- 66 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej w Bolesławcu (1981–1992 → 11 paplot)
- 11 Bolesławiecki Pułk Artylerii Przeciwlotniczej w Bolesławcu (1992–1994)
- Pluton Dowództwa Artylerii Dywizji w Żaganiu (1955–1957)
- 17 Bateria Dowodzenia Szefa Artylerii Dywizji w Żaganiu/Żarach (1962–1995)
- 8 Samodzielna Kompania Obrony Przeciwchemicznej (X-XI 1944)
- 14 Samodzielna Kompania Obrony Przeciwchemicznej (III-XI 1945)
- 17 Kompania Obrony Przeciwchemicznej w Żaganiu (1955–1959) i Zgorzelcu (1959–1968)
- 17 Kompania Chemiczna w Zgorzelcu (1968–1981) i Żaganiu (1981–1995)
- 11 Kompania Chemiczna w Żaganiu (2001–2010)
- Polowa Kasa Banku Państwowego Nr 1888 (IX-XI 1944)
- Polowa Kasa Banku Państwowego Nr 2125 (III-XI 1945)
- Kasa Polowa Narodowego Banku Polskiego Nr 35 (sformowana w 1963 r.)
Odznaka pamiątkowa
Odznaka ma kształt koła zębatego, z którego wznosi się skrzydło husarskie, a u dołu znajduje się stylizowana liczba 11. Na białym pierścieniu koła widnieje napis „WIEDEŃ 1683 – JAN III SOBIESKI”. Na zębatym kole i liczbie 11 nałożono odznakę 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka w postaci czarnego skrzydła husarskiego oraz złotego hełmu umieszczonego w okrągłej tarczy z lakierowanym pomarańczowym tłem. Pierścień zębaty odznaki, obrysy skrzydła husarskiego oraz napisy są w kolorze klasy odznaki.
Odznaka ma wymiary 49×29 mm, została zaprojektowana przez Zygmunta Sadowskiego i wykonana w pracowni grawerskiej Ryszarda Welgryna w Częstochowie. Pierwsze odznaki wręczono 11 stycznia 1990 roku.
Żołnierze dywizji
Dowódcy dywizji:
- płk Józef Sielecki (1948–1950)
- płk Wiktor Jerszow (1950–1953)
- gen. bryg. Sergiusz Siwicki (1953–1954)
- płk dypl. Adolf Humeniuk (1954–1956)
- płk dypl. Marian Doliński (1956–1959)
- gen. bryg. Mieczysław Mazur (1959–1962)
- gen. bryg. Zbigniew Zieleniewski (1962–1967)
- płk Wiesław Kociołek (1967–1968)
- gen. bryg. Witold Wereszczyński (1968–1973)
- gen. bryg. Józef Użycki (1973–1976)
- gen. bryg. Bolesław Matusz (1976–1984)
- płk dypl. Janusz Ornatowski (1984–1987)
- płk dypl. Adam Rębacz (1987–1988)
- płk dypl. Zygmunt Sadowski (1988–1990)
- gen. bryg. Adam Rębacz (1990–1992)
- płk dypl. Aleksander Bortnowski (1992–1993)
- p.o. płk dypl. Zbigniew Szura (1993–1994)
- gen. bryg. Aleksander Bortnowski (1994–1998)
- gen. bryg. Zdzisław Goral (1998–2000)
- gen. bryg. Stanisław Nowakowicz (2000–2003)
- gen. dyw. Waldemar Skrzypczak (2003–2006)
- gen. dyw. Paweł Lamla (2006–2009)
- gen. dyw. Mirosław Różański (2009–2011)
- gen. dyw. Janusz Adamczak (17 XI 2011–17 II 2014)
- gen. dyw. Jarosław Mika (17 lutego 2014–7 lutego 2017)
- gen. dyw. Stanisław Czosnek (7 lutego 2017–20 marca 2020)
- gen. dyw. Dariusz Parylak (20 marca 2020–01.10.2020)
- gen. dyw. Piotr Trytek (01.10.2020–29.09.2023)
- gen. dyw. Piotr Fajkowski (29.09.2023–)
Przypisy
Bibliografia
Wiesław Chłopek, 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego. Zarys dziejów, Wydawnictwo „Chroma”, Żary 2005, wyd. I, ISBN 83-922412-3-1.
Zdzisław Sawicki: Mundur i odznaki Wojska Polskiego. Czas przemian. Warszawa: Bellona, 1997. Brak numerów stron w książce.
Wiesław Mąsior: Dowódcy dywizji Wojska Polskiego. Profesjonalne Forum Wojskowe. Serwis-militarny.net, 2005. [dostęp 2018-02-05].
Linki zewnętrzne