11 Batalion Saperów Kolejowych (11 bsap kolej.) to jednostka saperów w ramach Polskich Sił Zbrojnych.
Historia batalionu
Na jesieni 1941 roku, na obszarze Związku Radzieckiego, z żołnierzy, którzy przed wojną byli zatrudnieni w PKP, a zostali uwięzieni lub internowani w Rosji, utworzono jednostkę znaną jako „Baon Kolejowy”. Batalion początkowo składał się z trzech niepełnych kompanii i był rozmieszczony w miejscowościach Tockoje, Buzułuk oraz Kołtubianka.
Na mocy rozkazu Dowództwa Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Sztab. Oddział V L.dz. 80/Org./Tjn./42 z dnia 9 stycznia 1942 r.), dowódcą batalionu mianowany został kpt. Julian Ustrzycki. W styczniu 1942 roku, po zebraniu wszystkich kompanii, batalion wyruszył z Tockoje w kierunku południowej Rosji, najpierw do Karasu, a następnie do Kermine, gdzie nastąpiło uzupełnienie stanów osobowych. Na podstawie rozkazu nr 9 z 7 lutego 1942 roku, nazwa „Baon Kolejowy” została zmieniona na „Grupa Kolejowa”. Wiosną 1942 roku, zgodnie z Rozkazem Dowództwa Polskich Sił Zbrojnych oraz 7 Dywizji Piechoty (L.dz. 23/3/351/42), a także rozkazem Dowództwa Grupy Kolejowej Nr 48 z dnia 25 marca 1942 roku, Grupa Kolejowa opuściła Rosję, przebyła Morze Kaspijskie i dotarła do Iranu, skąd udała się do Palestyny. Tam rozpoczęto zakładanie pierwszych placówek kolejowych, których obsada wyjechała do Egiptu (El-Kantara) oraz Palestyny (Gilbana). W Palestynie jednostka ponownie zmieniła nazwę, tym razem na „Batalion Kolejowy”.
Od kwietnia 1942 roku, podczas pobytu w Palestynie, kompania kolejowa pracowała nad budową linii kolejowej łączącej Hajfę z Beirutu. 2 Kompania utrzymywała ruch na odcinku 250 km linii kolejowej we Włoszech, natomiast 3 Kompania warsztatowa zajmowała się remontami parowozów i wagonów.
W lipcu 1942 roku, na podstawie rozkazu dowódcy Ośrodka Zapasowego Wojsk Polskich na Środkowym Wschodzie (L.dz. 1662/I/Tjn. z 2 lipca 1942 roku), dotychczasowa nazwa oddziału „Batalion Kolejowy” została zmieniona na „Baon Saperów Kolejowych 2 Korpusu”. Następnie batalion przeniósł się do garnizonu Barbara w Palestynie, gdzie dowódcą jednostki został mjr Wacław Damrosz.
Na jesieni 1942 roku batalion opuścił Palestynę i udał się do Iraku, gdzie zmieniono jego nazwę na „11 Baon Saperów Kolejowych”. Po rocznym pobycie w Iraku, jednostka wróciła przez Palestynę do Egiptu, gdzie pozostała do maja 1945 roku.
7 maja 1945 roku batalion załadował się na statki i został przetransportowany drogą wodną do Włoch, gdzie pozostał przez ponad rok.
12 czerwca 1946 roku rozpoczął się załadunek batalionu na statki w celu przetransportowania go do Wielkiej Brytanii. 9 kwietnia 1947 roku batalion został przeniesiony do obozu w Shobdon (Herefordshire), a 7 lipca 1947 roku włączono go do 462 Oddziału PKPR, co oznaczało koniec jego samodzielności.
Organizacja batalionu
Struktura 11 batalionu saperów kolejowych obejmowała:
- kompania ruchu,
- kompania warsztatowa,
- kompania budowlana,
- pluton gospodarczy (pluton dowodzenia),
- Służba zdrowia,
- Kwatermistrzostwo,
- pluton samochodowy.
Pod dowództwem batalionu funkcjonowały również referaty:
- Służby Trakcyjno-Ruchowej,
- Służby Mechaniczno-Warsztatowej,
- Służby Budowlano-Nawierzchniowej,
- Oświatowej.
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu to:
- kpt. Julian Ustrzycki (16.01.1942 – 24.05.1942),
- por. Władysław Pawlik (25.05.1942 – 09.07.1942),
- mjr / ppłk Wacław Damrosz (10.07.1942 – 19.10.1946),
- mjr Cyprian Ułaszyn (19.10.1946 do rozwiązania batalionu).
Oficerowie batalionu:
- por. Stefan Rozbicki – dowódca kompanii budowlanej,
- kpt. inż. Adam Kurkiewicz – dowódca kompanii ruchu,
- kpt. Władysław Pawlik – dowódca kompanii warsztatowej,
- por. sap. rez. Marian Alojzy Zaborowski – p.o. dowódcy kompanii warsztatowej (od 1 V 1945),
- ppor. sap. rez. Marian Rusinek – dowódca plutonu w kompanii budowlanej i kompanii ruchu.
Odznaka 11 batalionu saperów kolejowych
Odznaka ma formę tarczy w kształcie rombu, otoczonej z trzech stron wieńcem szeroko rozłożonych liści dębowych. Na wieńcu znajduje się emblemat kolei z inicjałami jednostki 1 B. S. KOL. Po obu stronach miecza umieszczono znaki rozpoznawcze 2 Korpusu Polskiego oraz 8 Armii Brytyjskiej. Romb otoczony jest wstęgą pokrytą emalią w kolorze szkarłatno-czarnym. Odznaka jest jednoczęściowa, wykonana z białego metalu, srebrzona i oksydowana. Została zatwierdzona w Dzienniku Rozkazów nr 162 z 10 listopada 1947 roku. Jej wymiary to 45×40 mm. Projektantem był Marian Kochan, a wykonawcą S.A. Picchiani and Barlacchi z Florencji.
Przypisy
Bibliografia
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Adam Szugajew, Mieczysław Lutomski: Saperzy w służbie Polsce. Londyn: Stowarzyszenie Polskich Saperów na Obczyźnie, 1985.