11 Batalion Pancerny (11 bpanc) był oddziałem broni pancernych w Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Jednostka ta funkcjonowała w czasie pokoju, realizując m.in. zadania mobilizacyjne w odniesieniu do oddziałów i pododdziałów broni pancernej, a także zajmując się organizacją i szkoleniem. Stacjonowała w Modlinie. W 1939 roku, po mobilizacji jednostek zgodnie z planem mobilizacyjnym, została rozwiązana.
Doświadczalna Grupa Pancerno-Motorowa
W dniu 12 listopada 1929 roku płk sap. inż. Tadeusz Kossakowski, ówczesny szef Departamentu Zaopatrzenia Inżynierii Ministerstwa Spraw Wojskowych, złożył wniosek o utworzenie grupy pancerno-motorowej. Wniosek ten zrealizowano latem 1930 roku, a w garnizonie Warszawa powstała Doświadczalna Grupa Pancerno-Motorowa.
Zadaniem grupy było zbieranie doświadczeń technicznych i taktycznych nowego sprzętu pancernego. Na dowódcę jednostki, z dniem 15 września 1930, został wyznaczony major dyplomowany saperów Mieczysław Józef Wilczewski. W skład grupy miały wchodzić następujące pododdziały:
- pluton czołgów lekkich
- kompania czołgów rozpoznawczych
- szwadron samochodów pancernych
- dwie kompanie piechoty motorowej
- bateria artylerii motorowej
- pluton ckm na motocyklach
- pododdziały saperów i łączności oraz inne służby
W 1931 roku szwadron samochodów pancernych dysponował dwanaście pojazdami pięciu typów:
- jeden Putiłow-Austin nr rej. 4432,
- jeden Austin Kegresse nr rej. 4993 z 2 szwadronu samochodów pancernych,
- jeden Iżorski-Fiat nr rej. 4433 z 2 szwadronu samochodów pancernych,
- trzy Peugeoty nr rej. 821, 824 i 1114,
- sześć wozów wzór 1928 nr rej. 5283, 5289 (z radiostacją RKD), 5436, 5573, 5579 i 5594.
Jesienią 1931 roku grupa została włączona w skład 3 pułku pancernego. Planowano przekształcenie grupy w II batalion, jednak zamiar ten nie został zrealizowany do końca istnienia pułku. Wiosną 1934 roku 3 pułk pancerny został rozformowany. Doświadczalna Grupa Pancerno-Motorowa przeniesiona została z Warszawy do Modlina i włączona w skład Centrum Wyszkolenia Czołgów i Samochodów Pancernych jako Doświadczalny Batalion Pancerno-Motorowy. Na podstawie dotychczasowego składu grupy zorganizowano kompanię czołgów, która została wcielona do 3 batalionu czołgów i samochodów pancernych.
W 1935 roku szwadron samochodów pancernych został przezbrojony w wozy wzór 1929, przeniesione z Wydzielonej Kompanii Samochodów Pancernych „Bydgoszcz”. Od 1937 roku, gdy utworzono korpus oficerów broni pancernych, do którego przeniesiono oficerów kawalerii, szwadron samochodów pancernych zaczęto żartobliwie nazywać „szwadronem pod złamaną ostrogą”. Dowódcą szwadronu był rotmistrz Aleksander Izdebski.
Jesienią 1937 roku Doświadczalny Batalion Pancerno-Motorowy przemianowano na 11 batalion pancerny.
11 Batalion Pancerny
11 batalion pancerny był jednostką doświadczalną i manewrową, podporządkowaną komendantowi Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych.
Na dzień 15 lipca 1939 roku w wyposażeniu Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych, w tym 11 batalionu pancernego, znajdowały się następujące sprzęty pancerne i motorowe:
- 28 czołgów lekkich Vickers E i 7TP, w tym 11 w wersji jednowieżowej i 17 w wersji dwuwieżowej,
- 20 lekkich czołgów rozpoznawczych (tankietek) TK-3,
- 26 lekkich czołgów rozpoznawczych (tankietek) TKS,
- 10 samochodów pancernych wz. 1929,
- 3 samochody pancerne wz. 1934,
- 7 ciągników,
- 119 samochodów, w tym 84 ciężarowe, 21 specjalnych i 14 osobowych,
- 74 motocykli,
- 19 przyczepek.
W dniu 24 sierpnia 1939 roku Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych, jako jednostka mobilizująca, na bazie 11 batalionu pancernego sformowało 11 dywizjon pancerny. Dowódcą dywizjonu został major broni pancernych Stefan III Majewski.
Kadra Doświadczalnej Grupy Pancerno-Motorowej i 11 batalionu pancernego
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku – organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 – 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
Janusz J. Magnuski: Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918–1939, Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1993, ISBN 83-86028-00-9, OCLC 834071453. Brak numerów stron w książce.
Jerzy Rusinek, Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w okresie międzywojennym 1918–1939, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3/4 (51), Warszawa 1969.
Ryszard R. Rybka: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, Kamil K. Stepan, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010, ISBN 978-83-86100-83-5, OCLC 674626774. Brak numerów stron w książce.
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.