109 Batalion Schutzmannschaft (niem. Schutzmannschaftsbataillon 109) – kolaboracyjna jednostka zmilitaryzowanej policji, składająca się z Ukraińców, działająca podczas II wojny światowej.
Historia
Batalion został utworzony pod koniec 1941 roku w Winnicy. Na jego czele stanął Iwan Omelianowicz-Pawlenko, brat znanego generała Mychajła Omelianowicza-Pawlenki. W skład jednostki weszło wielu Ukraińców z rozwiązanego przez Niemców Kurenia Bukowińskiego, którzy szukali schronienia przed hitlerowskimi represjami. Początkowo batalion pełnił funkcję policji miejskiej w Białej Cerkwi, a na początku 1942 roku uzyskał status Batalionu Schutzmannschaften. Ukraińcy zajmowali się zwalczaniem lokalnej partyzantki. Wkrótce jednostka została przeniesiona do Żmerynki. Z inicjatywy I. Omelianowicza-Pawlenki w obu miastach rozwijało się życie społeczno-kulturalne, koncentrując się wokół Klubów Ukraińskich. Policjanci nosili ukraiński sztandar oraz używali narodowych znaków wojskowych z czasów Ukraińskiej Republiki Ludowej. Pododdziałami batalionu dowodzili oficerowie i podoficerowie z byłej Armii URL, a wśród dowódców kompanii byli m.in. sotnik M. Feszczenko-Czopiwski, por. P. Ładoga oraz por. P. Manczenko. W połowie 1942 roku Ukraińcy zostali przerzuceni na okupowaną Białoruś, gdzie kontynuowali intensywne walki z partyzantami. W maju 1943 roku I. Omelianowicz-Pawlenko otrzymał Medal za Odwagę dla Narodów Wschodnich 2 klasy. Ponadto odznaczenia przyznano ponad 20 innym oficerom i policjantom. Od połowy 1943 roku nowym dowódcą batalionu został kpt. M. Feszczenko-Czopiwski. W wyniku walk z partyzantami zginęło około 120 Ukraińców. W marcu 1944 roku batalion przeniesiono do Galicji, gdzie wkrótce rozwiązano go z powodu znacznych strat osobowych.
Bibliografia
S. I. Drobiazko: Под знаменами врага. Антисоветскиеформирования в составе германских вооруженных сил. 1941-1945. Moskwa: 2005. Brak numerów stron w książce.
Andrij Bolianowski: Українські військові формування в збройних силах Німеччини (1939 – 1945). Lwów: 2003. Brak numerów stron w książce.
Ukraińskie bataliony Schumannschaften (ros.)