103 Pułk Lotniczy NJW MSW (JW 1159)
103 Pułk Lotniczy NJW MSW (JW 1159) to jednostka lotnicza wchodząca w skład Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych, podlegających Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. W latach 1965–2001 stacjonował na lotnisku Warszawa–Bemowo – Bielany (koszary Wrzeciono ul. Marymoncka), a później w koszarach przy ul. Kocjana 3.
Historia
Eskadra została utworzona 1 kwietnia 1944 roku jako 103 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego, znana również jako 103 Samodzielna Eskadra Lotniczej Łączności. Uczestniczyła w szlaku bojowym z 1 Armią WP, przechodząc z Ałatyru do Rhinow za Berlinem. W grudniu 1945 roku przekształcono ją w 9 Eskadrę Lotnictwa Łącznikowego Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, określaną także jako 1 Eskadra Lotnictwa Transportowo-Łącznikowego. Jej nowym miejscem stacjonowania stało się lotnisko Warszawa – Bemowo (Bielany).
W 1965 roku, po przeniesieniu wojsk KBW z MSW do MON, 9 Eskadra Lotnictwa Łącznikowego pozostała w strukturach MSW i została podporządkowana dowódcy Nadwiślańskiej Brygady MSW im. Czwartaków AL.
Po rozbudowie Nadwiślańskiej Brygady w 1974 roku oraz reorganizacji, jednostka przyjęła nazwę 103 Pułk Lotniczy MSW (JW 1159), podlegający dowódcy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych.
Wówczas dokonano podziału sprzętu pomiędzy nowo utworzonym 36 Specjalnym Pułkiem Lotnictwa Transportowego na Okęciu a 103 Pułkiem MSW. 36 SPLT dysponował wyłącznie samolotami, natomiast 103 Pułk Lotniczy MSW przejął jedynie śmigłowce.
W 1991 roku jednostka posiadała 39 śmigłowców, w tym: 15 Mi-8 T, 3 Mi-8 S, 4 Mi-17, 12 Mi-2, 4 PZL W-3 Sokół oraz 2 Bell 206.
103 Pułk Lotnictwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW był jednym z najstarszych zespołów lotnictwa w Polsce. Ze względu na wydzielenie z Wojsk Lotniczych i podporządkowanie dowództwu Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW, był często pomijany w kontekście Polskiego Lotnictwa Wojskowego.
W 2001 roku 103 Pułk Lotniczy MSW został rozformowany, a sprzęt przekazano do 36 SPLT, Straży Granicznej oraz Policji, która przejęła 11 śmigłowców.
Zadania
103 Pułk Lotniczy realizował zadania głównie na rzecz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Zakres jego działalności był zróżnicowany i obejmował loty dyspozycyjne, operacje o kryptonimie „ważny”, a także okresowe dyżury z bazowaniem w terenie. Jednym z większych zadań była organizacja transportów, na przykład podczas wizyty Papieża w Krakowie, kiedy to wszystkie siły pułku zostały zaangażowane w przerzut funkcjonariuszy. W 1965 roku jednostka wykonała jedną z pierwszych akcji, wysyłając śmigłowce Mi-4 oraz SM-1 do poszukiwań zbiegłych przestępców z więzienia w Krośnie. Pułk uczestniczył także w działaniach cywilnych, takich jak transmisje telewizyjne z Wyścigu Pokoju.
W dniach 2-10 czerwca 1979 roku, z okazji pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski, trzy śmigłowce Mi-8 S zostały przemalowane na biało i oznaczone symbolami PLL LOT, jednak zachowały wojskowe numery identyfikacyjne. Dzięki nim Papież podróżował między różnymi miejscowościami. Załogi tych śmigłowców składały się z pilotów 103 Pułku MSW. Podobne działania miały miejsce podczas kolejnych pielgrzymek Jana Pawła II.
Do 1995 roku, 103 Pułk Lotniczy MSW samodzielnie zapewniał pełne wsparcie lotnicze dla resortu, w tym wykonywał zadania policyjne. Po 1995 roku zaczęły powstawać lokalne ośrodki lotnicze Policji w Krakowie i Poznaniu. Funkcjonowanie pułku w ramach MSW wiązało się z wieloma zadaniami, zarówno typowymi dla lotnictwa wojskowego, jak i specyficznymi, wynikającymi z jego usługowej roli wobec służb resortowych: Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, BOR oraz Jednostek Nadwiślańskich. Dodatkowo realizował zadania na rzecz gospodarki narodowej oraz innych instytucji państwowych, takich jak Sejm, Rada Ministrów oraz społeczności lokalne Warszawy.
Dowódcy
- płk pil. Ryszard Karal,
- ppłk pil. Henryk Agnieszczak,
- płk pil. Bolesław Balwierczak,
- płk dypl. pil. Jan Urbaniak,
- płk pil. Józef Pęcko (1991–1992),
- płk dypl. pil. Zbigniew Mrozek (1992–2001).
Wypadki
12 listopada 1968 roku o godzinie 18:46, podczas lotu w warunkach nocnych, śmigłowiec PZL SM-2 zderzył się z ziemią w rejonie miejscowości Pokrzywnica. W wypadku zginęli ppłk pil. Michał Grudziński oraz kpt. lek. Henryk Henczka.
12 listopada 1985 roku w Pieckach koło Mrągowa zginęli por. pil. inż. Mirosław Karpiński oraz kpt. inż. pil. Roman Kędra, którzy pełnili obowiązki pilotów w 103 Pułku Lotnictwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW. W trakcie lotu nastąpiło nagłe załamanie pogody, a pilot zgłosił zmianę kierunku lotu, po czym kontakt radiowy z nim został utracony. Okazało się, że śmigłowiec uległ katastrofie, rozbijając się w lesie. W miejscu wypadku postawiono kamienny obelisk zawierający fragmenty rozbitego śmigłowca, a w 2015 roku odsłonięto tablicę poświęconą awansowanemu pośmiertnie por. Mirosławowi Karpińskiemu w jego rodzinnej miejscowości Goworowo.
10 stycznia 1991 roku śmigłowiec Mi-8T ze 103 Pułku Lotniczego uległ wypadkowi podczas transportu ekipy telewizyjnego programu „Magazyn Kryminalny 997”. Przyczyną były niekorzystne warunki atmosferyczne. Śmigłowiec, lecąc na wysokości około 40 m nad dnem rzeki Solinki, uległ przeciągnięciu z powodu zbyt późnego wprowadzenia na wznoszenie. W wyniku tego incydentu śmigłowiec uderzył w drzewa, stracił sterowność i rozbił się. W tym wypadku zginęło 10 osób, w tym 3 członków załogi oraz 7 funkcjonariuszy Policji.
Umundurowanie
Mimo przynależności do MSW, pułk zachował umundurowanie Wojsk Lotniczych, które obejmowało szaro-stalowe mundury, czarne pasy, czarne buty, okrągłe czapki z czarnym otokiem oraz orła wojsk lotniczych.
Upamiętnienie
1 kwietnia 2015 roku przy ul. Kocjana 3 na Warszawskim Bemowie odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej stacjonowanie 103 Pułku Lotniczego Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Przypisy
Bibliografia
Wejner E., Wojsko i politycy bez retuszu, Toruń: Adam Marszałek, 2006, ISBN 83-7441-420-0, ISBN 978-83-7441-420-3, OCLC 76325172.
„Polskie Lotnictwo Wojskowe 1945-2010” – Bellona 2011 r.
Inwentarz archiwalny (ipn.gov.pl) IPN BU 01014/18 Dowództwo Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW w Warszawie 1974-Tytuł: Zarys historii Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych MSW.
Izydor Koliński. Przejście lotnictwa polskiego na stopę pokojową w latach 1945–1947. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1, 1984. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
