102 Rezerwowy Pułk Ułanów był jednostką kawalerii Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej, która została powołana w trakcie kampanii wrześniowej w 1939 roku.
Formowanie pułku
102 Rezerwowy Pułk Ułanów został utworzony w Wołkowysku od 13 września. Początkowo składał się ze szwadronów marszowych 4. i 13. pułków ułanów oraz nadwyżek mobilizacyjnych, które dotarły do Ośrodków Zapasowych Suwalskiej, Podlaskiej i Wileńskiej Brygady Kawalerii. Dodatkowo w skład pułku włączono 1. szwadron 2. pułku ułanów, który przybył z Białegostoku 15 września (bez II plutonu), oraz II pluton 2. szwadronu pod dowództwem ppor. Głuskiego, który również przybył z 2. pułku. 17 września z Białegostoku dotarł 4. szwadron 2. pułku. Po rozproszeniu pododdziałów 2. pułku ułanów Grochowskich w dniach 11-12 września, do Wołkowyska przybyły najlepsze jednostki bojowe, które weszły w skład 102 pułku.
Działania bojowe 102 rezerwowego pułku ułanów
Nocą z 17 na 18 września 102 pułk wyruszył jako straż przednia Rezerwowej Brygady Kawalerii Wołkowysk, kierując się na Mosty-Ostrynę w stronę Wilna, a następnie przez Jeziory. Rano 20 września, w związku ze zmianą rozkazów i upadkiem Wilna, pułk maszerował przez Ostrynię, gdzie stoczył walkę z komunistycznymi dywersantami. Po południu przemieszczał się przez Skidel i Hołowicze do Grodna. Nocą 20/21 września pułk wszedł do miasta, a wydzielony dywizjon (2. i 1. szwadrony) pod dowództwem rtm. Stanisława Sołtykiewicza, przeprowadził atak na nieprzyjaciela w okolicach mostu drogowego, zdobywając go i broniąc w godzinach 3:00-6:00 21 września. Następnie prowadzono oczyszczanie podmiejskich dzielnic z żołnierzy wroga, a także przeprowadzano wypady na pozycje nieprzyjaciela. Ułani wzięli do niewoli 30 cywili uzbrojonych w broń palną, którzy walczyli z szwadronami przeszukującymi miasto. 1. szwadron, ponosząc straty, przebił się ponownie z Przedmieścia Zaniemeńskiego przez most drogowy do głównych sił pułku. W późnych godzinach popołudniowych 21 września 102 pułk na rozkaz dowódcy obrony Grodna wymaszerował do koniowodów, a wieczorem wyruszył na północ. Po przeprawieniu się pod Hożą na zachodni brzeg Niemna dotarł do Udienniki koło Sopoćkiń. W trakcie walk w Grodnie od pułku odłączył się 2. szwadron, który udał się w kierunku Suwałk. Podczas przeprawy przez Niemen tylną straż pułku stanowił 1. szwadron, ubezpieczający Rezerwową Brygadę Kawalerii Wołkowysk, kwaterując we wsi Sienniki. W pułku nasiliła się dezercja, a 1. szwadron wycofał się z rejonu Sopoćkin osobno. 22 września większość 102 pułku przemieściła się za Kanał Augustowski, gdzie miała chwilowy odpoczynek w Miklaszówce. 23 września, po starciach z podjazdami pancernymi wroga, resztki pułku skierowały się do granicy z Litwą. Na granicy rtm. S. Sołtykiewicz z grupą ochotników odjechał i w następnym dniu dołączył do pozostałości 110 pułku ułanów. 23 września 1939 roku 102 pułk przekroczył granicę litewską i został internowany. 1. szwadron ppor. R. Głuskiego, maszerując do Sejn, po dotarciu do miasta został dogoniony przez czołgi sowieckie i przekroczył granicę polsko-litewską nocą z 24 na 25 września, gdzie złożył broń.
Ułani 102 rezerwowego pułku
dowódca pułku – mjr Jerzy Florkowski
zastępca dowódcy pułku – rtm. Stanisław Sołtykiewicz
oficer ordynansowy – ppor. rez. Tadeusz Trejdosiewicz
dowódca 1. szwadronu (złożonego z plutonów 1. i 2. szwadronu 2. puł.) – ppor. Ryszard Głuski
dowódca I plutonu – ppor. rez. Stanisław Krasiński
dowódca plutonu – pchor. Bolesław Piekarski
dowódca 2. szwadronu (wcześniej 4. szwadron 2. puł.) – por. Władysław Wyszyński
dowódca plutonu – ppor. Adolf Krauze
dowódca 3. szwadronu (wcześniej szwadron marsz. 4. puł.) – por. Konrad Szuman-Szumski
dowódca 4. szwadronu (wcześniej szwadron marsz. 13. puł.) – rtm. Jerzy Ruszczyc
pluton ckm – ppor. rez. Jan Wróblewski (II pluton szwadronu ckm 2. puł.)
szwadron gospodarczy – NN
Przypisy
Bibliografia
Adam Dobroński, Krzysztof Skłodowski: 2 pułk Ułanów Grochowskich im. gen. Dwernickiego 1917-1939. Dzieje i tradycje. Suwałki: Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2008. ISBN 978-83-61494-12-6.
Adam Dobroński: 2 Pułk Ułanów Grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt 26. Pruszków: Ajaks, 1993. ISBN 83-85621-04-0.
Wiktor, Krzysztof Cygan: Kresy w ogniu. Wojna polsko-sowiecka 1939. Warszawa: Warszawska Oficyna Wydawnicza, 1990. ISBN 83-85209-00-X.