10 złotych wzór 1932 Polonia
Moneta dziesięciozłotowa, znana jako 10 złotych wzór 1932, została wyprodukowana z srebra i wprowadzona do obiegu 29 sierpnia 1932 roku na mocy rozporządzenia Ministra Skarbu Jana Piłsudskiego z dnia 28 sierpnia 1932 roku (Dz.U. z 1932 r. nr 74, poz. 675). Została wycofana na podstawie rozporządzenia ministrów gospodarki, finansów oraz spraw wewnętrznych Rzeszy, wydanego 22 listopada 1939 roku, które nakazywało wymianę srebrnych monet z okresu II Rzeczypospolitej na papierowe pieniądze.
Dziesięciozłotówkę bito w latach 1932 oraz 1933.
Awers
Na awersie monety znajduje się godło – orzeł w koronie. Poniżej umieszczono rok bicia, a wokół niego napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA”. Na dole widnieje napis „10 ZŁOTYCH 10”, a na monetach wyemitowanych w Warszawie, pod łapą orła, znajduje się herb Kościesza – symbol Mennicy Państwowej.
Rewers
Rewers monety przedstawia lewy profil głowy kobiety w wianku, na tle promieni słonecznych w formie zboża – to portret Polonii, personifikacji Polski.
Nakład
Moneta została wybita w srebrze próby 750, ma średnicę 34 mm i waży 22 gramy, z rantem ząbkowanym, według projektu Antoniego Madeyskiego. Dziesięciozłotówkę produkowano w mennicach w Londynie (tylko w 1932 roku) i Warszawie (w latach 1932 i 1933).
W poszczególnych rocznikach nakłady monety były następujące:
Opis
Była to pierwsza moneta dziesięciozłotowa wprowadzona do obiegu w II Rzeczypospolitej.
Produkcja dziesięciozłotówki miała miejsce na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 27 sierpnia 1932 roku, które zmieniało wcześniejsze regulacje dotyczące monet o nominałach 2, 5 oraz 10 złotych, bitych w srebrze próby 750 (Dz.U. z 1932 r. nr 74, poz. 668).
Godło umieszczone na monecie jest zgodne z wzorem Godła Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadzonego 13 grudnia 1927 roku (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980).
W związku z decyzją o szybkim wyprodukowaniu monet zgodnych z nowymi przepisami po zmianie systemu monetarnego w 1932 roku, nie przeprowadzono konkursu na nowy projekt, a wykorzystano jeden z wcześniejszych – autorstwa profesora Antoniego Madeyskiego, który w 1925 roku zajął drugie miejsce w konkursie na polską złotą monetę.
Monety o nominałach 2 i 5 złotych wzoru 1932 również wykonano według tego samego wzoru awersu i rewersu.
Stemple dla dziesięciozłotówki bitych w Londynie wykonano w Mennicy Państwowej, jednak na awersie nie umieszczono znaku mennicy pod łapą orła.
W okresie międzywojennym pojawiła się w społeczeństwie powszechna opinia, że kobieta na rewersie to królowa Jadwiga, ponieważ Madeyski wykonał również jej sarkofag dla katedry wawelskiej. Według tradycji rodzinnej artysty, wizerunek ten miał być idealizowanym portretem jego siostrzenicy – Wandy Syrokomskiej-Petraźyckiej. Inne źródła podają, że modelką mogła być Janina Żółtowska, która przed I wojną światową odwiedziła Madeyskiego w jego rzymskiej pracowni.
Być może więc w potocznej opinii tkwiła część prawdy, że na monecie widniała głowa królowej Polski.
Wersje próbne
W katalogach można znaleźć informacje o wybiciu wersji próbnych z datą 1932 oraz 1933 w srebrze oraz brązie, z wypukłym lub wklęsłym napisem „PRÓBA” oraz wybitych stemplem lustrzanym z 1932 roku bez napisu „PRÓBA”. Istnieją także technologiczne wersje próbne bez tego napisu, z ośmioma znakami mennicy na rewersie.
W katalogach wspomniana jest również wersja próbna monety 1 złoty Polonia z 1932 roku o wadze 3,4 grama (srebro) oraz 3,2 grama (brąz), jak również moneta próbna 1 złoty Polonia bez daty, o średnicy 18 mm.