10 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu
W grudniu 1930 roku minister spraw wojskowych przeniósł rotmistrza Aleksandra Grabowieckiego oraz porucznika Wacława Bartosiaka do 16 pułku ułanów w Bydgoszczy, z jednoczesnym przydziałem do 10 szwadronu pionierów.
Szwadron ten należał do Brygady Kawalerii „Toruń”, która w kwietniu 1934 roku została przekształcona w Brygadę Kawalerii „Bydgoszcz”.
Jednostka stacjonowała w garnizonie w Bydgoszczy.
Żołnierze szwadronu nosili na czapkach rogatywkach szkarłatny otok, a na kołnierzach kurtek i płaszczy proporczyki w kolorach szkarłatno-czarnych, z numerem „10” na naramiennikach.
13 sierpnia 1931 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, zatwierdził wzór oraz regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów na podstawie rozkazu G.M. 7759 I.
Od lipca do września 1934 roku, w szwadronie odbyły się dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne dla absolwentów VIII rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Stanisława Lipca, Jana Pośpieszalskiego i Pawła Wójcika.
Nadzór nad szkoleniem oraz wychowaniem żołnierzy w szwadronie, jak również kontrola nad odpowiednim wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego, spoczywała na jednym z trzech dowódców grup saperów, który był także odpowiedzialny za organizację corocznych koncentracji jednostek saperskich.
W okresie od lipca do września 1936 roku, kolejne dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie przeszli absolwenci X rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Zbigniew Adamczyk, Kazimierz Wacław Schulz, Apolinary Witkowski oraz Zbigniew Płoski.
Od 1 kwietnia 1937 roku, szwadron stał się częścią Pomorskiej Brygady Kawalerii, a do października tego samego roku został zreorganizowany.
W okresie lipca do września 1938 roku, dwumiesięczne ćwiczenia praktyczne w szwadronie przeszli absolwenci XII rocznika Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu: Kazimierz Adamski, Alfons Nowak oraz Zawisza Duszyński.
Na podstawie rozkazu Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 roku nakazano sformowanie zmotoryzowanego plutonu pionierów Pomorskiej Brygady Kawalerii przy szwadronie pionierów brygady. Pluton ten, dowodzony przez por. kaw. Bogusława Chojnackiego, w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie, nie dołączył do szwadronu, lecz brał udział w obronie Warszawy.
Od połowy lipca 1939 roku szwadron prowadził prace fortyfikacyjne na pozycji przesłaniania „Rytel”.
Według uzupełnionego planu mobilizacyjnego „W”, dowódca 16 pułku ułanów w Bydgoszczy był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 10. Jednostka ta była mobilizowana w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. Mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr VIIII została zarządzona 23 sierpnia 1939 roku, a jej rozpoczęcie wyznaczono na godz. 6.00 następnego dnia. Proces mobilizacji szwadronu przebiegł szybko i sprawnie. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org., został ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR oraz wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat. 26 sierpnia szwadron przeniósł się do m. W. Łąck.
31 sierpnia 1939 roku szwadron znajdował się w dyspozycji dowódcy Grupy Operacyjnej „Czersk”. W trakcie kampanii wrześniowej szwadron pionierów nr 10 walczył w ramach Pomorskiej Brygady Kawalerii. Z relacji ppor. Kazimierza Schulza wynika, że w pierwszym dniu wojny szwadron został podzielony na plutony, które przydzielono do poszczególnych pułków. Ppor. Schulz pełnił funkcję oficera regulującego ruch oddziałów niszczących na linii kolejowej Czersk–Laskowice. Po wykonaniu zadania wycofał się do Torunia, a następnie został skierowany do Garwolina, gdzie brał udział w obronie Warszawy, dowodząc plutonem w dywizjonie pieszym 12 pułku ułanów rtm. Antoniego Kropielnickiego.
Zgodnie z tym samym planem mobilizacyjnym, szwadron zapasowy 2 pułku szwoleżerów we Włocławku mobilizował w I rzucie mobilizacji powszechnej uzupełnienie marszowe szwadronu pionierów nr 10. Jednostka miała osiągnąć gotowość czwartego dnia mobilizacji powszechnej. Uzupełnienie marszowe było jednostką podporządkowaną dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII, a zaopatrzenie zapewniał dowódca Armii „Pomorze”.
Zmobilizowany szwadron pionierów nr 10 oraz jego uzupełnienie marszowe były ewidencjonowane w Ośrodku Zapasowym Kawalerii „Grudziądz”.
Kadra szwadronu
Dowódcy szwadronu
rtm. Aleksander Grabowiecki (XII 1930 – 1936)
rtm. Kazimierz Stefanowski (1939)
rtm. Marceli Woś (do IX 1939)
Obsada personalna w marcu 1939
dowódca szwadronu – rtm. Kazimierz Stefanowski
dowódca plutonu – rtm. Marceli Woś
dowódca plutonu – por. kaw. Bogusław Chojnacki
Obsada personalna we wrześniu 1939
dowódca szwadronu – rtm. Marceli Woś
dowódca plutonu – ppor. kaw. rez. Kazimierz Wacław Schulz
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
Konrad Ciechanowski: Armia „Pomorze” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06793-7.
Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
Jan Przemsza-Zieliński: Wrześniowa Księga Chwały Kawalerii Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08380-0.
Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Kazimierz Schulz: Kwestionariusz. [w:] B.I.28a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-12-03. [dostęp 2022-05-13].
Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Organizacja i odznaki artylerii. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1994. ISBN 83-85621-44-X.
Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
Łukasz Ulatowski: Polski wywiad wojskowy w 1939 roku. Struktura organizacyjna, składy osobowe, personel, budżet, mob.. Warszawa: Łukasz Ulatowski, 2013. ISBN 978-83-938229-2-8.
Adam Zakrzewski: Sprawozdanie. [w:] B.I.28a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-20. [dostęp 2022-05-13].
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.