10 Sudecka Dywizja Piechoty
10 Sudecka Dywizja Piechoty (10 DP) to związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego.
19 sierpnia 1945 roku Naczelny Dowódca WP, poprzez rozkaz nr 180, nadał 10 DP nazwę „Sudecka”.
Formowanie
Na podstawie Rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 41, w początkach października 1944 roku, rozpoczęto w Rzeszowie formowanie 10 Dywizji Piechoty jako jednostki 3 Armii WP.
11 listopada 1944 roku w Rzeszowie miała miejsce pierwsza defilada z okazji rocznicy odzyskania niepodległości. 14 stycznia 1945 roku dywizja odebrała sztandar z rąk Naczelnego Dowódcy WP, generała broni Michała Roli-Żymierskiego. Tego samego dnia odbyła się również pierwsza przysięga wojskowa oddziałów dywizji.
Struktura organizacyjna
Działania bojowe
22 stycznia 1945 roku 10 DP opuściła Rzeszów i rozpoczęła ochronę obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku.
W połowie lutego dywizja przemieściła się na Pomorze Zachodnie, gdzie ochraniała prawe skrzydło 1 Frontu Białoruskiego. Niektóre pododdziały dywizji stoczyły walki z niemieckimi dywersantami oraz wrogimi oddziałami, które znalazły się w okrążeniu.
Od 27 lutego 1945 roku dywizja została podporządkowana 2 Armii Wojska Polskiego. Po koncentracji w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego, przetransportowano ją do Wrocławia, aby wziąć udział w walkach o to miasto.
Na początku kwietnia 1945 roku, 2 Armia WP, zgodnie z rozkazem Dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego, miała wziąć udział w operacji łużyckiej w kierunku Drezna. Pododdziały 10 DP przeszły do Nysy Łużyckiej, gdzie zastąpiły oddziały radzieckie. Rozpoczęto budowę pozycji obronnych oraz przygotowania do forsowania Nysy. W dniu 16 kwietnia dywizja nie zdołała sforsować Nysy Łużyckiej, a kolejnego dnia również nie odniosła sukcesu. Dopiero 18 kwietnia jej pododdziały zdobyły niewielki przyczółek w rejonie Dobrzynia. 20 kwietnia dywizja ostatecznie sforsowała Nysę na całym pasie natarcia, posuwając się o 6-11 km do przodu. W kolejnych dniach osiągnęła rubież: Tzschelln, Boxberg, Hirschwalde i Sproitz.
Następnie dywizja uczestniczyła w walkach z niemieckimi oddziałami, które zmierzały z południa w celu wsparcia Berlina.
Kolejnym etapem działań było uczestnictwo w operacji praskiej wraz z całą 2 Armią WP. 11 maja dywizja zakończyła swój szlak bojowy.
Sztandar dywizji
Sztandar dywizji został ufundowany przez mieszkańców Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego. 14 stycznia 1945 roku generał broni Michał Rola-Żymierski wręczył sztandar dywizji. Towarzyszyli mu generał brygady Aleksander Zawadzki oraz generał Karol Świerczewski.
Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 98 x 98 cm, obszyty z trzech stron złotą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą 7 białych tasiemek. Drzewce wykonane jest z jasnego, politurowanego drewna, z głowicą w kształcie orła wspartego na kuli.
Strona główna:
Na czerwonym adamaszku znajduje się haftowany srebrną nicią orzeł. Nad orłem, haftowany w półokrąg złotą nicią, jest napis: „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”, a poniżej „10 SUDECKA DYWIZJA PIECHOTY WOJSK Polskich”.
Strona odwrotna:
Na białym adamaszku widnieje ślad po wizerunku. Powyżej znajduje się złotą nicią napis: „BÓG, HONOR I OJCZYZNA”.
Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych, w dniach 14-17 maja 1945 roku, dywizja przeszła na Dolny Śląsk, aby chronić granicę czechosłowacką w rejonie Jeleniej Góry i Kłodzka. W związku z incydentami na granicy południowej, 12 czerwca 1945 roku dywizja została skierowana do ochrony granicy na odcinku Karpacz-Paczków. W czerwcu 1945 roku dowództwo dywizji stacjonowało w Jeleniej Górze, a jej żołnierze uczestniczyli w akcji osiedleńczej w okolicach Lwówka Śląskiego i Wlenia. Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 0305/Org. z dnia 10 listopada 1945 roku, dywizja przeszła na etaty pokojowe.
Skład i rozmieszczenie (początek 1949)
Przeformowanie
Na mocy Rozkazu Nr 0056/0rg z dnia 30 marca 1949 roku, Minister ON nakazał dowódcy OW IV, aby do 1 września 1951 roku przenieść 10 Sudecką Dywizję Piechoty z etatów 2/76-2/81 na etaty 5/44, 5/47, 5/50-5/59 dywizji pancernej, z ogólnym stanem osobowym 6197 żołnierzy oraz 34 pracowników kontraktowych.
W połowie 1949 roku dowództwo 10 Sudeckiej DP zostało przeniesione z Jeleniej Góry do Wrocławia i przekształcone w dowództwo 10 Sudeckiej DPanc. Dywizja weszła w skład 2 Korpusu Pancernego.
Żołnierze
Dowódcy dywizji
płk Andrzej Czartoryski (29 września 1944 – 18 kwietnia 1945)
płk Dymitr Dibienko (8 – 16 kwietnia 1945)
płk Aleksander Struc (AC) (od 17 kwietnia 1945 do końca wojny)
płk Stiepan Żydek-Zieliński (AC) (12 grudnia 1946 – 24 maja 1947; od grudnia 1946 gen. bryg.)
płk Ludwik Barański (24 maja 1947 – 13 grudnia 1948)
płk Wacław Zwierzański (13 grudnia 1948 – 25 marca 1949)
Oficerowie
ks. mjr Ksawery Andrysiak – proboszcz dywizji (od 15 grudnia 1947)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 –1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
[red.] Stanisław Stąpor: Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Szkolenie, przegrupowania i działania bojowe 2 Armii WP. Wybór materiałów źródłowych. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.