10 groszy 1938

10 groszy 1938

Moneta 10 groszy 1938 to próbna moneta okresu złotowego II Rzeczypospolitej, będąca wynikiem tajnych przygotowań Mennicy Państwowej do wykonania nakazu emisji monet, mającej na celu zabezpieczenie obiegu pieniężnego w kontekście przewidywanego wycofywania przez społeczeństwo monet srebrnych i niklowych z powodu nadchodzącej wojny.

Na monecie widnieje napis PRÓBA. Jej średnica jest większa o 4 mm w porównaniu do standardowego odpowiednika z 1923 roku.

Rys historyczny

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI wieku wśród monet II Rzeczypospolitej wyróżniają się:

  • dziesięcio-
  • dwudziesto-
  • pięćdziesięciogroszówki

z datą roczną 1938, będące rezultatem przygotowań na nadchodzącą wojnę. Dla wszystkich trzech nominałów niklowych stworzono projekty bite w brązie, a w przypadku 50 groszy także w żelazie i aluminium. Projekty te były powieleniem wzorów obiegowych Wojciecha Jastrzębowskiego, różniącym się jedynie datą na awersie – 1938 zamiast 1923 oraz obecnością znaku mennicy. W tę grupę wpisuje się również 10 groszówka 1938.

Proces tworzenia nowych monet nie ograniczał się jedynie do zmiany daty z 1923 na 1938. W 1927 roku wprowadzono nowy wzór godła państwa, opracowany przez Zygmunta Kamińskiego (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980). W związku z tym Józef Aumiller przygotował nowy projekt awersu z aktualnym godłem i umieszczoną datą roczną 1938. W ten sposób powstały wzory próbnych 20- i 50-groszówek – z nowym awersem i starym rewersem, z których jedynie nominał 50 groszy został ostatecznie wybity w obiegu. Co więcej, dla 50-groszówki opracowano nowy, uproszczony wzór rewersu, który zrealizowano jedynie na próbnej 50-groszówce.

Wśród monet ze starym orłem (awers Wojciecha Jastrzębowskiego) z drugiego dziesięciolecia XXI wieku jedynie 10-groszówka została uznana za próbę kolekcjonerską, gdyż wybito ją w znanym nakładzie – 100 sztuk. Z kolei 20- i 50-groszówki z starym orłem klasyfikowane są jako próby technologiczne, ponieważ ich nakłady są nieznane. Monety te rzadko pojawiają się w handlu kolekcjonerskim, mimo że większy nominał bito nie tylko w brązie, lecz również w aluminium i żelazie, na krążkach o standardowej i powiększonej średnicy.

Generalnie, obiegowe monety „wojenne” miały być bite w poniklowanym żelazie. W rezultacie próby kolekcjonerskie 20- i 50-groszówek z awersem Józefa Aumillera (nowym orłem) oraz rewersami Wojciecha Jastrzębowskiego zostały wybite na takich krążkach.

Awers

Na awersie umieszczono godło – stylizowanego orła w koronie, wokół którego znajduje się napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, nad orłem rok: „♦ 1938 ♦”, a pod łapą orła po prawej stronie herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie.

Wizualizacja awersu, poza datą i znakiem mennicy, jest identyczna jak na monetach 10 groszy z 1923 roku.

Rewers

Na rewersie umieszczono duże cyfry nominału „10”, poniżej napis: „GROSZY”, a pod nim lekko wygięty w łuku wypukły napis „PRÓBA”, całość otoczona ozdobnym wieńcem dębowym.

Rysunek rewersu jest identyczny jak na monecie 10 groszy z 1923 roku.

Opis

Moneta została wybita w brązie, ma gładki rant, a jej średnica wynosi 21,6 mm, co oznacza wzrost o 4 mm w porównaniu do monet obiegowych, a masa to 4,5 grama. Moneta nie jest notowana w obrocie kolekcjonerskim. Egzemplarz 10-groszówki 1938 znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Odmiany

Są dostępne egzemplarze tej monety bite w mosiądzu, na krążku o masie 4,9 grama, w nieznanym nakładzie.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

J. Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4