10 groszy 1923

10 groszy 1923

Moneta dziesięciogroszowa z 1923 roku, wykonana z niklu i cynku, została wprowadzona do obiegu 1 lipca 1924 roku (Dz.U. z 1924 r. nr 34, poz. 351). Wersja cynkowa została wprowadzona na mocy rozporządzenia Generalnego Gubernatora z dnia 23 kwietnia 1940 roku. Moneta została wycofana z obiegu w wyniku reformy walutowej, która miała miejsce 30 października 1950 roku.

W niektórych publikacjach z początku XXI wieku jako datę wprowadzenia dziesięciogroszówki podawano 17 lipca 1924 roku, podczas gdy w innych pracach tego samego autora – 31 maja 1924 roku, co odpowiada dniu wejścia w życie rozporządzenia dotyczącego wzorów monet (Dz.U. z 1924 r. nr 45, poz. 476).

Awers

Na awersie monety znajduje się godło – stylizowany orzeł w koronie. Powyżej umieszczono rok „1923”, a dookoła napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz inicjały projektanta WJ. W przypadku wersji cynkowej, pod łapą orła znajduje się także znak mennicy warszawskiej.

Rewers

Rewers monety zdobią cyfry „10”, poniżej których znajduje się napis „GROSZY”, całość otoczona jest ozdobnym wieńcem.

Nakład

W II Rzeczypospolitej moneta z datą 1923 była bita w latach 1924–1925 w niklu, na krążku o średnicy 17,6 mm i masie 2 gramów, z gładkim rantem, według projektu Wojciecha Jastrzębowskiego, w mennicy szwajcarskiej Huguenin Frs w Le Locle. W okresie Generalnego Gubernatorstwa moneta była bita w mennicy warszawskiej w cynku, z zachowaniem tych samych parametrów. Całkowity nakład monety wyniósł:

  • 100 000 000 w niklu
  • 42 175 000 w cynku

Opis

Z formalnego punktu widzenia moneta niklowa nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym, dlatego była używana jako środek płatniczy w całym okresie Generalnego Gubernatorstwa. Dekret PKWN z 24 sierpnia 1944 roku pozwalał na obrót wszystkimi monetami groszowymi aż do reformy walutowej z 30 października 1950 roku. Po tym terminie w obiegu mogły pozostawać tylko monety emitowane przez Narodowy Bank Polski.

Zgodnie z zarządzeniem prezesa NBP nr 5 z dnia 4 czerwca 1957 roku, moneta była wymieniana w kasach NBP po nominalnej wartości jeszcze w latach 60. XX wieku.

W tablicy 21. książki „Mennica Warszawska 1765–1965” autorstwa Władysława Terleckiego, zamieszczono informację o niepotwierdzonym w innych źródłach wybiciu w Warszawie monety 10 groszy:

  • w roku 1935 – 1 milion sztuk,
  • w roku 1936 – 8 milionów sztuk.

Te dane zostały uwzględnione w ogólnej liczbie monet tego nominału, które zostały wypuszczone przez mennicę przed wybuchem II wojny światowej (łącznie 109 000 000 sztuk). Jednak w samej treści książki nie ma wzmianki o biciu monet 10-groszowych w Warszawie w tych latach.

W okresie Generalnego Gubernatorstwa emisje w cynku 1-, 5-, 10- oraz 20-groszówek miały charakter uzupełniający, ponieważ dopuszczony do obiegu bilon II Rzeczypospolitej znikał z obrotu z powodu wartości metali, z jakich był wykonany.

Odmiana w cynku, z datą roczną 1923, była bita w latach 1941–1944. Akt normatywny wprowadzający do obiegu cynkowe bicia 10- i 20-groszówek został wydany 23 kwietnia 1940 roku, jednak pierwsze egzemplarze 10-groszówki opuściły mennicę warszawską dopiero w 1941 roku.

W przypadku monet niklowych istnieją odmiany różniące się wielkością (pomniejszenie z patrycy) rysunków awersu i rewersu (100:95), określane czasami jako monety z cienkim lub grubym rantem otokowym.

Wersje próbne

Katalogi zawierają informację o istnieniu próbnej wersji w niklu, z wklęsłym napisem PRÓBA i datą roczną 1923. Z datą roczną 1938 wybito w brązie (100 sztuk) oraz w mosiądzu (nieznana liczba sztuk) wersję próbną o powiększonej średnicy do 21,6 mm, z wypukłym napisem PRÓBA.

Zobacz też

Przypisy