10 Dywizjon Artylerii Konnej (10 dak) – jednostka artylerii konnej Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Geneza
Dywizjon został utworzony po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej i nie brał w niej udziału. Niemniej jednak, poszczególne baterie, które złożyły się na jego struktury, miały już swoje bojowe tradycje w ramach wcześniejszych dywizjonów artylerii konnej, do których przynależały przed przybyciem do Jarosławia.
1 kwietnia 1922 roku Minister Spraw Wojskowych wydał rozkaz o sformowaniu 10 dywizjonu artylerii konnej w garnizonie Jarosław, który znajdował się w Okręgu Korpusu Nr X. Już 11 kwietnia 1922 roku do Jarosławia przybyli: 2 oficerów, 12 podoficerów, 97 kanonierów oraz 131 koni z 3 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej. Trzy dni później dotarli kolejni: 3 oficerów, 8 podoficerów, 72 kanonierów i 90 koni z 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej. 22 kwietnia w garnizonie stawiło się następnych 3 oficerów, 9 podoficerów, 87 szeregowych oraz 128 koni z 1 baterii 8 dywizjonu artylerii konnej. Pierwszym dowódcą i organizatorem dywizjonu został ppłk Witold Poray-Kuczewski, a jego adiutantem był ppor. Władysław Grzębski. Dowódcy baterii zostali wyznaczeni w następujący sposób:
- 1 bateria (eks-3/7 dak) – kpt. Michał Śliwiński,
- 2 bateria (eks-3/1 dak) – por. Józef Szilagyi,
- 3 bateria (eks-1/8 dak) – kpt. Karol Jankowski.
3 lipca 1924 roku 3 bateria została przeniesiona do Lwowa, gdzie weszła w skład nowo formowanego 13 dywizjonu artylerii konnej. Odeszli wtedy: dowódca 3 baterii – kpt. Władysław Brzozowski oraz oficerowie: por. A. Bensdorff, por. J. Dłużniewski, chor. I. Argasiński, 3 podoficerów, 83 szeregowych oraz 122 konie.
Skład dywizjonu
W skład dywizjonu wchodziły:
- dowództwo
- sztab dowódcy dywizjonu
- sekcja administracyjno-taborowa
- 3 baterie
- dowództwo baterii
- sekcja łączności
- oddział zwiadowczy
- 2 plutony ogniowe
- sekcja administracyjno-taborowa
- kadra baterii zapasowej
Etat pokojowy z 1924 roku przewidywał 428 żołnierzy, w tym 17 oficerów.
Dowódca dywizjonu artylerii konnej, działający na prawach dowódcy pułku, podlegał bezpośrednio dowódcy X Brygady Jazdy, do której dywizjon był przypisany (wraz z 20, 22 i 24 Pułkiem Ułanów). Dowódca kadry baterii zapasowej dywizjonu podlegał bezpośrednio szefowi artylerii Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu. Zasady organizacji służby sanitarnej, weterynaryjnej i gospodarczej były analogiczne do tych stosowanych w pułkach jazdy i piechoty.
W październiku 1933 roku dywizjon przeniesiono do Rzeszowa, do koszar kawaleryjskich Poniatowskiego przy ul. Lwowskiej. W wyniku kilku reorganizacji dużych jednostek kawalerii, etat dywizjonu ulegał zmianom. Tak więc w 1935 roku dywizjon zyskał nową organizację typu I, a jego skład wyglądał następująco:
- dowództwo
- kwatermistrzostwo
- pluton łączności
- pluton gospodarczy
- 2 baterie (w składzie 10 BK pozostały 2 pułki kawalerii).
W wyniku kolejnej reorganizacji 10 Brygady Kawalerii, która miała miejsce w kwietniu 1937 roku, dywizjon został rozformowany. 1 bateria została przemianowana na 4. baterię 13 dak i w maju 1938 roku przeniesiona do Brodów. Natomiast 2 bateria została przemianowana na 4. baterię 11 dak i przeniesiona do Bydgoszczy.
Uzbrojenie
Dywizjon był wyposażony w rosyjskie armaty 75 mm wz. 02/26. Uzbrojenie strzeleckie stanowiły karabiny Mosin, które w połowie lat trzydziestych zastąpiono karabinami wz. 1898a. Wymieniono również ckm Hotchkiss wz. 1925 na Maxim wz. 1910/1928.
Symbole dywizjonu
Sztandar
W wyniku rozformowania, dywizjon nie zdążył otrzymać sztandaru.
Święto
Święto dywizjonu obchodzone było 15 września, począwszy od 1925 roku, w rocznicę zwycięskich walk na froncie bolszewickim, które zakończyły się zdobyciem Sejn i Chodorowa wraz z 1 Brygadą Jazdy. Ponadto, stan osobowy jednostki obchodził 3 sierpnia, święto artylerii konnej.
Odznaka pamiątkowa
Od 20 maja 1922 roku, oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów. Odznaka miała formę krzyża maltańskiego, którego ramiona pokryte były białą emalią, a na nich znajdowały się pozłacane daty 1809 oraz 1918. Na środku krzyża umieszczono srebrnego orła, oksydowanego, w koronie pozłacanej, trzymającego w szponach pozłacane, skrzyżowane lufy armatnie z gorejącą bombą. Pod lufami znajdował się proporczyk emaliowany artylerii konnej, czarno-amarantowy (od 1926 roku czarno-szkarłatny).
Barwy artylerzystów konnych
Żurawiejki
Kadra dywizjonu
Dowódcy dywizjonu
- ppłk art. Witold Poray-Kuczewski (1922 – )
- ppłk / płk art. Henryk Kreiss (II 1924 – IV 1925)
- ppłk art. August Trzos (31 V 1925 – 31 III 1929)
- ppłk dypl. art. Tadeusz Leon Sheybal (III 1929 – VII 1932)
- ppłk art. Jan Woźniakowski (VII 1932 – I 1937)
Zastępcy dowódcy dywizjonu
- kpt. art. Michał Śliwiński (od 20 I 1923)
Oficerowie i żołnierze dywizjonu
Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej, którzy zostali odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.
Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Przypisy
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Korpus przemyski 1918-1928, Dowództwo Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, 1929.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Piotr Kołodkiewicz-Wołodkiewicz: Zarys historii wojennej 10-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
- JerzyJ. Majka JerzyJ., Garnizon Rzeszów w latach 1918-1939, Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA, 2005, ISBN 83-89183-17-X, ISBN 83-88085-21-2, OCLC 69449360 . Brak numerów stron w książce
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.