10 Dywizja Piechoty (II RP)

10 Dywizja Piechoty

10 Dywizja Piechoty (10 DP) była istotną jednostką piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.

Historia 10 DP sięga połowy 1919 roku, kiedy to do jej składu weszły oddziały z dawnej 4 Dywizji Strzelców pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego oraz pułki formowane w okręgach Łodzi, Kalisza, Włocławka, Łowicza i Aleksandrowa Kujawskiego. Dywizja brała udział w walkach z Ukraińcami, a następnie na froncie przeciw bolszewikom. Jej działania koncentrowały się m.in. w Małopolsce Wschodniej. Jesienią 1919 roku bataliony dywizji zostały przerzucone na Wileńszczyznę, a część jednostek na Berezynę. W trakcie odwrotu pułki dywizji stawiały opór, a w czasie polskiej kontrofensywy walczyły pod Radzyminem oraz w starciach z kawalerią Budionnego na Zamojszczyźnie. Po podpisaniu rozejmu jednostki dywizji wróciły na ziemię łódzką.

W okresie międzywojennym, dowództwo 10 DP miało swoją siedzibę w Łodzi. W 1923 roku w skład dywizji wchodziły: 28 pułk piechoty, 30 pułk piechoty oraz 31 pułk piechoty.

W czasie kampanii wrześniowej dywizja walczyła w ramach Armii „Łódź”. Od początku wojny toczyła walki na przedpolu głównej linii obrony. Po bitwie nad Wartą, w której poniosła znaczne straty, wycofała się w trzech kierunkach. 31 pułk piechoty odniósł sukces, rozbijając kolumnę niemiecką w Mszczonowie, ale został zniszczony pod Kozienicami. 30 pułk bronił Warszawy, a 28 pułk toczył walki pod Krynicami, Dzierążną i Krasnobrodem.

Organizacja dywizji i walki w latach 1919–1920

2 czerwca 1919 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz o sformowaniu 10 Dywizji Piechoty. Jej organizacja miała miejsce w Okręgu Generalnym „Łódź”. Z powodu braków kadrowych i sprzętowych, decyzje te uległy zmianie. Na przełomie czerwca i lipca 1919 roku, oddziały 10 DP na terenie Frontu Galicyjsko-Wołyńskiego zostały połączone z jednostkami 4 Dywizji Strzelców Polskich.

Organizacja dywizji w 1919 roku:

  • Dowództwo 10 Dywizji Piechoty
  • XIX Brygada Piechoty
  • XX Brygada Piechoty
  • X Brygada Artylerii
  • X batalion saperów

Początkowo dywizja uczestniczyła w walkach w rozdrobnieniu, wysyłając bataliony na front w miarę ich formowania. Bataliony 28 pułku walczyły w polsko-ukraińskich starciach na Wołyniu, w polsko-litewskich walkach na Suwalszczyźnie oraz w polsko-czechosłowackich starciach na Śląsku Cieszyńskim. Bataliony 31 pułku brały udział m.in. w powstaniu wielkopolskim (zdobycie Inowrocławia), walkach polsko-ukraińskich na Wołyniu oraz polsko-litewskich na Wileńszczyźnie.

W trakcie wojny z bolszewikami w 1920 roku, dywizja stanowiła odwód 1 Armii Frontu Północnego pod dowództwem gen. Franciszka Latinika. W kluczowym momencie Bitwy Warszawskiej została użyta do kontrnatarcia pod Radzyminem. 14 sierpnia 1920 roku dywizja została skierowana do Radzymina, gdzie skutecznie odparła dwa natarcia bolszewickiej 21 Dywizji Strzelców, a następnie przeprowadziła szybki kontratak, zdobywając Radzymin i jego okolice.

Po zakończeniu bitwy warszawskiej, część dywizji dołączyła do pościgu za wycofującymi się bolszewikami, podczas gdy inna część została przerzucona do Zamościa, aby wzmocnić obronę przed 1 Armią Konną pod dowództwem Siemiona Budionnego.

W okresie międzywojennym dwa pułki oraz dowództwo dywizji stacjonowały w Łodzi. Do końca 1921 roku dowództwo 10 DP miało swoją siedzibę przy ul. Przędzalnianej 18, a następnie przeniosło się do budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 24 (ul. Kościuszki 4).

Dywizja w okresie pokoju

Obsada personalna w marcu 1939

Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji:

  • Dowódca dywizji – gen. bryg. Franciszek Dindorf-Ankowicz
  • Dowódca piechoty dywizyjnej – płk piech. Jan Zientarski
  • Dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk dypl. art. Marian Jasiński
  • Oficer sztabu – kpt. Czesław Gay
  • Dowódca kawalerii dywizyjnej – mjr adm. (kaw.) Bohdan Klaudiusz Sawicki
  • Szef sztabu – ppłk dypl. piech. Stefan Osika
  • Oficer operacyjny – kpt. dypl. art. kontr. Włodzimierz Łagidze
  • Oficer łącznikowy – kpt. dypl. art. Bernard Przemysław Weiss
  • Dowódca łączności – mjr łącz. Czesław Jaworski
  • Pomocnik dowódcy łączności – kpt. łącz. Eugeniusz Kleban
  • Kwatermistrz – [brak danych]
  • Szef służby zdrowia – ppłk lek. dr Mieczysław Kowalski

Dywizja w kampanii wrześniowej

Przed wybuchem wojny, 10 DP pod dowództwem gen. Franciszka Dindorf-Ankowicza weszła w skład Armii „Łódź” gen. Juliusza Rómmla. Zajęła pozycje obronne wzdłuż rzeki Warty, opierając się na systemie bunkrów i schronów.

Ugrupowanie wyjściowe

Do godzin popołudniowych 1 września 10 Dywizja Piechoty (bez OW nr 1 i 2) skoncentrowała się w rejonie Sieradza, a 4 batalion strzelców zajął stanowiska w rejonie Dębołęki. Na przedpole dywizja wysunęła dwa oddziały wydzielone, które zostały rozmieszczone na odległość około 60 km od głównych sił dywizji, obsadzając pozycje szerokości 40 km.

Oddział wydzielony nr 1 pod dowództwem płk. Jana Zientarskiego przeszedł do rejonu Ostrzeszów – Kępno – Wieruszów, gdzie miał za zadanie rozpoznać nieprzyjaciela do granicy państwowej i prowadzić działania opóźniające pod naciskiem większych sił wroga przez Grabów na Sieradz, przechodząc tam do obrony na prawym skrzydle pasa dywizji.

Oddział wydzielony nr 2 pod dowództwem płk. dypl. Jerzego Grobickiego zajął pozycje w rejonie Bolesławca, Wójcina i Parcic, mając za zadanie prowadzić rozpoznanie do granicy, a następnie, pod naporem nieprzyjaciela, przejść do działań opóźniających w kierunku Lututowa, Złoczewa na Beleń. W rejonie Belenia oddział miał się przeprawić przez Wartę i przejść do odwodu armii.

Walki dywizji

1 września

Od samego rana 1 września 1939 roku dywizja była atakowana przez niemiecką 8 Armię, wspartą dużą ilością lotnictwa, czołgów i artylerii.

Awangardy trzech niemieckich dywizji piechoty przekroczyły granicę i maszerowały w kierunkach: 24 Dywizja Piechoty → Międzybórz – Ostrzeszów – Grabów, a w drugim rzucie 30 Dywizja Piechoty; 10 DP → Syców – Kępno; 17 DP z Daiborowic oraz pułk zmotoryzowany SS Leibstandarte Adolf Hitler z Głuszyny na Opatów – Sokolniki, Złoczew. Niemieckim dywizjom z 10 i 13 Korpusu Armijnego przeciwstawiały się oddziały wydzielone polskiej 10 Dywizji Piechoty.

Jednak oddziały wydzielone nie mogły stawić poważniejszego oporu, aby nie związać się w długotrwałą walkę, co groziło ich całkowitym zniszczeniem. Dowódca 10 DP nie miał żadnych środków ogniowych, aby wesprzeć je z rejonu Sieradza. Mógł jedynie liczyć na wsparcie lotnictwa, którego możliwości były ograniczone. W tej sytuacji dowódcy OW nr 1 i 2 musieli polegać tylko na własnych siłach. Po całodniowych walkach, OW nr 1 przegrupował się na pozycję pośrednią na rzece Prośnie. Po zmroku, oddziały niemieckie ograniczyły się do działań patroli rozpoznawczych. OW nr 2 utrzymał się do zmierzchu w lasach Krajanka – Parcice, ale zarysowało się zagrożenie ze skrzydeł. Na północy oddziały niemieckiej 17 DP podchodziły pod Wieruszów, a na południu oddziały rozpoznawcze 1 Dywizji Lekkiej wdarły się w lukę pomiędzy OW nr 2 a 36 pp działającym jako OW 28 DP. W związku z tym zagrożeniem płk Grobicki nakazał wycofać się na rubież: Sokolniki–Walichnowy.

Wobec trudnej sytuacji na przedpolu, dowódca Armii Łódź postawił dowódcy 10 DP nowe zadanie: siły główne dywizji miały przejść w obszar leśny Włocin, 8 km na południe od Błaszki, Brąszewice, Lututów. Z tego rejonu dywizja miała być 2 września w gotowości do działania na korzyść grupy płk. Zientarskiego lub Grobickiego.

2 września

Wykonując rozkaz, siły główne dywizji przeszły 50 km marszu, weszły w pas przesłaniania i zajęły nakazane rejony. 4 batalion strzelców z baterią 2/10 pal skoncentrował się na północ od Złoczewa, zamykając kierunek Złoczew – Sieradz. 30 pp zajął rejon lasu Brąszewice, kolonię Czajków, a po południu 2 września wszedł do pierwszego rzutu na rubieży rzeki Łużyca, na odcinku Wysoty – Klonowa. 31 pp skoncentrował się w rejonie Włocin – Kije i nie brał udziału w walce. Wieczorem 2 września 10 DP przeszła do obrony na rubieży: rzeka Łużyca, Klonowa, Stara Wieś, Wandalin, Emilianów.

3 września

3 września dywizja otrzymała rozkaz obrony przepraw na Warcie pod Sieradzem, lecz z powodu błędnej interpretacji rozkazu, dowódca dywizji nakazał 30 pp atakować pod Chajewem, gdzie nie było Niemców, co spowodowało, że pułk musiał forsownym marszem nadrabiać opóźnienie. 31 pp natomiast otrzymał rozkaz utrzymania przyczółka na przedpolu Sieradza.

4 września

W godzinach rannych dywizja obsadziła główną pozycję obrony w pasie Glinno – Pstrokonie. Z uwagi na szerokość obrony (30 km), dywizja stanęła do walki w jednym rzucie. Na prawym skrzydle w Glinnie rozmieściła się kawaleria dywizyjna. 28 pułk piechoty bronił rubieży Dzierżązna – Grądy, a 30 pułk piechoty odcinka Woźniki – Pstrokonie. 31 pułk piechoty, będąc w styczności ogniowej, bronił przyczółka na zachód od Sieradza. Przed świtem dowódca 31 pp otrzymał rozkaz przegrupowania pułku na wschodni brzeg Warty i obsadzenia pozycji na odcinku Grądy – Woźniki. Zgodnie z rozkazem bojowym, w godzinach rannych nastąpiło przegrupowanie pododdziałów z wykorzystaniem mostu w Sieradzu. II/31 pp wykorzystał most pod Biskupicami. Podczas przegrupowywania się 31 pp z przyczółka „Sieradz” na wschodni brzeg Warty, niemiecka 10 DP uchwyciła przyczółek w rejonie Dzigorzewa i Mnichowa. W celu zlikwidowania przyczółka, 1/31 pp bezskutecznie kontratakował z rejonu Blaszek. Powtórny kontratak, tym razem 9/31 pp pozwolił Polakom odbić Mnichów, ale Niemcy utrzymali się na wale przeciwpowodziowym. W czasie walk na niebie panowało niemieckie lotnictwo, bombardujące pozycje polskie.

W godzinach południowych, pod przedni skraj polskiej obrony zbliżyły się niemieckie 24., 10. i 17 DP, które usiłowały z marszu uchwycić przyczółki na wschodnim brzegu Warty. 24 Dywizja Piechoty zdobyła nieuszkodzone mosty w m. Warta. Wieczorem, pod osłoną ognia artylerii, niemieckie oddziały przystąpiły do forsowania rzeki w rejonie Glinno, Dzierżązna i Włyń, jednak zostały zatrzymane twardym oporem 28 pułku piechoty. Natarciem nocnym, oddziały 24 DP zdobyły jednak przyczółek za Wartą. Polacy bezskutecznie kontratakowali 8/28 pp.

Przed frontem obrony 30 pp rozwinęła się do natarcia niemiecka 17 DP razem z pułkiem zmotoryzowanym SS Leibstandarte Adolf Hitler. Po zapadnięciu zmroku, niemieckie pododdziały zdobyły przyczółek na wschodnim brzegu Warty pod Beleniem. Natarcie niemieckie zostało wzmocnione po północy, jednak polskie jednostki stawiły zdecydowany opór.

W związku z trudną sytuacją w pasie obrony 10 DP, gen. Dindorf-Ankowicz nakazał przegrupować odwodowy III/31 pp do rejonu Stawiszcz w celu osiągnięcia gotowości do wykonania kontrataku. Interweniował także dowódca armii, nakazując przegrupowanie części sił z 2 Dywizji Piechoty Legionów.

5 września

Od wczesnych godzin rannych, na każdy pułk dywizji uderzała niemiecka dywizja piechoty.

Na 28 pułk piechoty z rejonu Glinno – Dzierżązna uderzyła niemiecka 24 DP. Dowódca 28 pp przygotowywał kontratak III/28 pp, mając na celu likwidację przyczółka w rejonie Dzierżązna. W celu likwidacji przyczółka w rejonie Glinna, 4 batalion strzelców został przekazany dowódcy 10 DP z Kresowej BK.

Od świtu artyleria niemieckiej 24 DP ostrzelała wojska w rejonie Dzierżązna – Włyń. Walki broniących się tam pododdziałów i kontratakującego III/28 pp trwały do godzin południowych. W wyniku tych starć, nieprzyjaciel zdobył Dzierżąznę i Włyń oraz kontynuował natarcie w kierunku Rossoszyca – Kamionacz. Kontratak 4 bs na Glinno odniósł częściowy sukces, ale miejscowość ta pozostała w rękach nieprzyjaciela. Około południa Niemcy mieli na tym przyczółku już dwa bataliony, które rozpoczęły natarcie w kierunku Rossoszyca.

31 pułk piechoty odpierał natarcie niemieckiej 10 DP z przyczółka na południowy zachód od Mnichowa. Próba kontrataku II/31 pp, wspieranego przez pociąg pancerny, nie powiodła się. Niemcy złamali uderzenie kontratakujących pododdziałów zmasowanym ogniem artylerii, a następnie opanowali Mnichów i dalej Rudę. Tak głębokie wdarcie się nieprzyjaciela w obronę 31 pp rozdzieliło I i II batalion na oddzielnie walczące ośrodki. W godzinach popołudniowych zdziesiątkowane oba bataliony zaczęły się wycofywać w kierunku Wojsławic.

30 pułk piechoty walczył z oddziałami niemieckiej 17 DP oraz pzmot SS atakującymi z przyczółka Beleń – Strońsko. Ogień artylerii z zachodniego brzegu Warty zdezorganizował system obrony II i III/30 pp, a piechota przełamała rubież obrony polskich batalionów, zbliżając się do wzgórz położonych na wschód od Belenia i Strońska. W walce o bezimienne wzgórze, II i III batalion stawiły zdecydowany opór, lecz silny ogień artylerii 17 DP obezwładnił i zdezorganizował obrońców. Po kilku godzinach walki, nieprzyjaciel odrzucił polskie bataliony na rubież lasu Piaski i Zygmuntów. Część pododdziałów broniła się na tyłach nacierających niemieckich, a odrzucone bataliony porządkowały się i przygotowywały do kontrataków.

W rejonie obrony 30 pułku piechoty, dowódca GO, gen. Dindorf-Ankowicz, przeprowadził trzy kontrataki. O godz. 8.00, III/31 pp bez wsparcia artyleryjskiego wykonał kontratak w kierunku wsi Rzechta i Piaski, osiągając początkowo sukces. Dalsze natarcie zostało zdezorganizowane przez zmasowany ogień artylerii 17 DP. W związku z tym niepowodzeniem, batalion wycofał się do szosy Sieradz – Zduńska Wola, a następnie w kierunku Izabełowa, aby połączyć się z macierzystym pułkiem.

O 10.00 kontratakował w kierunku Belenia 1 pułk kawalerii KOP z przydzielonymi batalionami ON oraz 91 i 92 samodzielną kompanią czołgów rozpoznawczych. Z powodu braku wsparcia artyleryjskiego, ten kontratak również nie odniósł sukcesu. W godzinach popołudniowych pułk wycofał się w kierunku Lutomierska i Aleksandrowa.

Około 9.00 z rejonu lasu Zygmuntów przeprowadził kontratak II/30 pp, wspierany ogniem plutonu artylerii pułkowej. Początkowo uzyskał sukces, ale około 11.00 został zablokowany i częściowo odrzucony do tyłu. W godzinach popołudniowych w składzie macierzystego pułku batalion wycofał się na Lutomiersk.

Wszystkie trzy kontrataki były pozbawione scentralizowanego dowodzenia i odpowiedniego wsparcia artyleryjskiego. Wykonane w różnym czasie nie pozwoliły na zorganizowanie współdziałania pomiędzy atakującymi pododdziałami. Nieprzyjaciel kolejno je obezwładniał i łamał.

Około 16.00 dowódca GO gen. Dindorf-Ankowicz nakazał swoim wojskom opuścić rubież rzeki Warty, wyznaczając 10 DP nowy pas obrony w rejonie Małyń – Lutomiersk, opierając się o Ner. Dowództwo dywizji przeniosło swoje stanowisko do Łaska, a następnie na południowy zachód od Aleksandrowa. Po ciężkiej walce o główną pozycję obronną, sztab dywizji oszacował, że z działań obronnych wyprowadzono około 60% stanu osobowego piechoty i 90% sił artylerii.

6 września

O świcie, broniącym się oddziałom na zachodnim skraju lasów Szadek, dowódca GO wydał rozkaz do rozpoczęcia marszu nad Ner. Z powodu błędów organizacyjnych sztabu dywizji i dowództw pułków, marsz 10 DP na odległość około 30 km trwał cały dzień. Nad Nerem dywizja przyjęła następujące ugrupowanie bojowe: 28 pp z podporządkowanym 4 batalionem strzelców Kresowej Brygady Kawalerii, który po ześrodkowaniu w Puczniewie przegrupował się w rejon Charbic; 31 pp ześrodkował się w Kazimierzu, a 30 pp w Bechcicach.

W godzinach wieczornych gen. Dindorf-Ankowicz wydał rozkaz przejścia do działań opóźniających w kierunku Zgierza i dalej na Głowno. W świetle tego rozkazu 10 DP miała przegrupować się do rejonu lasów pod Zgierzem i przejść do obrony, zamykając kierunki Aleksandrów i Konstantynów.

Wykonując rozkaz, 10 DP w nocy z 6 na 7 września przeszła do rejonu Zgierza.

7 września

W godzinach rannych dywizja dotarła do nakazanego rejonu Zgierza i przeszła do obrony w następującym ugrupowaniu: 28 pp przyjął obronę w lesie Lućmierz, 30 pp skoncentrował się w rejonie lasu Helenówek, a będący w drugim rzucie 31 pp osiedlił się w rejonie lasu Modrzew. 10 dac znajdował się na wschód od Kęblin, około 16 km za pierwszorzutowymi pułkami piechoty, bez możliwości wsparcia. Trudno ustalić, jakie było ugrupowanie 10 pal (bez 3/10 pal). III/10 pal pozostał nad Nerem, ponieważ nie otrzymał takiego rozkazu. 92 skczr była skoncentrowana w rejonie Zgierza.

W dniu 7 września 10 DP skierowała się w kierunku Głowna i dalej na Piaseczno. Rankiem zajęła pozycje obronne na wschodnich przedpolach Zgierza. Następnie, zagrożona okrążeniem, ruszyła polnymi drogami na Głowno. W dniu 8 września, podczas dalszego odwrotu i ataków wroga, poszczególne pododdziały się pogubiły, a dywizja zaczęła się rozpadać. Resztki dywizji 10 września przeszły Wisłę koło Otwocka i przeszły do obrony. 12 września jej oddziały kontratakowały pod Warszewicami, ale nie zdołały zepchnąć wroga z przyczółków.

Po tym, dywizja kontynuowała walkę, kapitulując 27 września na Lubelszczyźnie.

Obsada personalna Kwatery Głównej 10 DP

W nawiasach podano odznaczenia nadane 13 września 1939 przez dowódcę Armii „Warszawa” gen. dyw. Juliusza Rómmla „za wykazane męstwo i zasługi wybitne w dowodzeniu”.

  • Dowódca dywizji – gen. bryg. Franciszek Dindorf-Ankowicz (VM 4 kl.)
  • Dowódca piechoty dywizyjnej – płk piech. Jan Zientarski (VM 4 kl.)
  • Dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk dypl. art. Marian Jasiński (VM 4 kl.)
  • Oficer sztabu – kpt. Czesław Gay (VM 5 kl.)
  • Dowódca kawalerii dywizyjnej – mjr adm. (kaw.) Bohdan Klaudiusz Sawicki
  • Szef sztabu – ppłk dypl. piech. Stefan Osika (VM 4 kl.)
  • Oficer operacyjny – kpt. dypl. art. kontr. Włodzimierz Łagidze (VM 5 kl.)
  • Oficer łącznikowy – kpt. dypl. art. Bernard Przemysław Weiss (VM 5 kl.)
  • Dowódca łączności – mjr łącz. Czesław Jaworski
  • Pomocnik dowódcy łączności – kpt. łącz. Eugeniusz Kleban (VM 5 kl.)
  • Kwatermistrz – [brak danych]
  • Szef służby zdrowia – ppłk lek. dr Mieczysław Kowalski

Obsada personalna dowództwa dywizji

Dowódcy dywizji:

  • gen. ppor. Bronisław Teofil Babiański (2 – 25 VI 1919)
  • gen. ppor. Lucjan Żeligowski (26 VI – 21 IX 1919)
  • gen. ppor. Gustaw Zygadłowicz (12 IX 1919 – 2 IV 1920)
  • gen. ppor. Lucjan Żeligowski (2 IV – 28 IX 1920)
  • gen. bryg. Stanisław Oktawiusz Małachowski (28 IX 1920 – 15 VII 1927)
  • gen. bryg. Józef Olszyna-Wilczyński (9 IX 1927 – 29 X 1935)
  • gen. bryg. Franciszek Józef Dindorf-Ankowicz (29 X 1935 – 27 IX 1939)

Dowódcy piechoty dywizyjnej:

  • płk SG Adam Nałęcz Nieniewski (25 IX 1921 – 12 VIII 1923 → dowódca piechoty dywizyjnej 7 DP)
  • płk piech. Jarosław Aleksandrowicz de Witold (12 VIII – 1 XI 1923 → dowódca piechoty dywizyjnej 16 DP)
  • płk piech. Włodzimierz Rachmistruk (16 XII 1923 – 19 III 1927)
  • gen. bryg. Oswald Frank (19 III 1927 – 24 XII 1929)
  • płk dypl. inż. Stefan Rotarski (27 I 1930 – 18 X 1935)
  • płk piech. Jan Zientarski (18 X 1935 – IX 1939)

Szefowie sztabu:

  • mjr SG Adam Korytowski (VII – IX 1919)
  • ppłk SG Leon Bobicki (do 4 VI 1920)
  • kpt SG Jan Tiletschke (od 4 X 1920)
  • kpt. SG Władysław Gadomski (od 28 V 1921)
  • mjr SG Tadeusz Piotr Parafiński (13 X 1922)
  • mjr SG Jarosław Szafran (od 10 X 1923)
  • mjr SG (piech.) Stanisław Jan Walawski (4 XI 1925 – 5 V 1927 → dowódca I/59 pp)
  • mjr SG Bolesław Ciążyński (od 11 VI 1927)
  • mjr dypl. piech. Marian Radwański (13 VIII 1929 – 23 X 1931 → dowódca baonu w 45 pp)
  • mjr dypl. piech. Karol Lilienfeld-Krzewski (23 X 1931 – 9 XII 1932 → szef wydziału w WINW)
  • mjr dypl. Karol Rzewuski (od 10 XI 1931)
  • mjr dypl. łącz. Stanisław Jamka (od 28 X 1932)
  • mjr dypl. Ernest Buchta (od 22 X 1935)
  • mjr/ppłk dypl. Tadeusz Daniec (od 7 XII 1938)
  • ppłk dypl. Stefan Osika (VIII – IX 1939)

Odtworzenie dywizji w ramach Armii Krajowej

Podczas powstania warszawskiego, w ramach Warszawskiego Korpusu AK, z oddziałów powstańczych walczących na Mokotowie została odtworzona 10 Dywizja Piechoty AK im. Macieja Rataja, pod dowództwem ppłk. Józefa Rokickiego ps. „Karol”.

Uwagi

[brak danych]

Przypisy

[brak danych]

Bibliografia

Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. III/2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.

Waldemar Jaskulski: Generał brygady Józef Konstanty Olszyna-Wilczyński (1890-1939). Włocławek: Expol, 2013. ISBN 978-83-60541-09-8.

Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.

Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.

Marian Porwit: Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. T. I, II, III. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1983. ISBN 83-11-06793-7.

Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.

Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Andrzej Rzadkowski: 10 Dywizja Piechoty. Warszawa: Edipresse Polska SA, 2017, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7945-602-4.

Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.

Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918-1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.

Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.

Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.

Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].