10 Brygada Kawalerii Pancernej
10 Brygada Kawalerii Pancernej to jednostka pancerna w ramach Polskich Sił Zbrojnych. Została utworzona w Szkocji w wyniku przeformowania 2 Brygady Strzelców.
W trakcie działań wojennych w Europie Zachodniej brygada była częścią 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem generała Maczka.
2 Brygada Strzelców
Formowanie 2 Brygady Strzelców rozpoczęło się w lipcu 1940 roku w Douglas, w Szkocji, pod przewodnictwem generała brygady Rudolfa Dreszera.
Struktura tej brygady została stworzona na podstawie zdobytych doświadczeń wojennych. Miała być jednostką mobilną, przystosowaną do działań manewrowych, zmotoryzowaną i dysponującą znaczną siłą ognia, obejmującą batalion czołgów oraz artylerię wsparcia.
Planowano, że brygada będzie składać się z 5743 żołnierzy, w tym 419 oficerów i 978 podoficerów. Taki skład kadrowy wynikał z dużej liczby nadwyżek oficerów oraz trudności w przeprowadzaniu poboru w Wielkiej Brytanii i Kanadzie.
Brygada Kawalerii Pancernej
Na mocy decyzji z 3 listopada 1940 roku, 2 Brygada Strzelców została przemianowana na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a jej pododdziały odzyskały swoje wcześniejsze nazwy.
Skład
Kwatera Główna
- 10 oddział rozpoznawczy (późniejszy 10 Pułk Dragonów)
- 10 Pułk Strzelców Konnych
- batalion im. 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich
- 24 Pułk Ułanów
- 10 pułk artylerii lekkiej
- 10 bateria artylerii przeciwlotniczej
- 10 szwadron przeciwpancerny
- 10 szwadron łączności
- 10 kompania saperów
- 10 kompania warsztatowa
- 10 czołówka naprawcza samochodów
- 10 pluton parkowy
- 10 kompania sanitarna
- 10 sąd polowy z aresztem
- kadra ośrodka zapasowego
10/16 Brygada Pancerna
21 września 1943 roku zarządzono reorganizację 1 Dywizji Pancernej, która miała obejmować brygadę pancerną oraz brygadę strzelców. Jako pierwsza została utworzona brygada pancerna, nosząca nazwę „10/16 Brygada Pancerna”, będącą połączeniem 10 BKPanc i 16 BCz. W znacznym stopniu skład żołnierzy został uzupełniony przez inne jednostki 1 Korpusu.
12 października 1943 roku brygada została przemianowana na 10 Brygadę Kawalerii Pancernej. 16 BCz przekazała swoje dwa pułki pancerne, zachowując 3 pułk pancerny oraz otrzymując z „starej” 10 BKPanc 14 pułk ułanów. Sztab brygady powstał w zasadzie na bazie 16 Brygady. Dowódca 10 Brygady awansował na zastępcę dowódcy 1 DPanc.
Skład
Kwatera główna brygady (Brigade Headquarters)
- Szwadron Dowodzenia
- 24 pułk ułanów (24th Polish Lancer Regiment; z 10 BKPanc)
- 1 pułk pancerny (1st Polish Armoured Regiment; z 16 BCz)
- szwadron dowodzenia
- pluton rozpoznawczy
- pluton przeciwlotniczy
- pluton łączności
- pluton gospodarczy
- 3 x szwadron czołgów
- 4 x pluton czołgów
- 2 pułk pancerny (2nd Polish Armoured Regiment) (z 16 BCz)
- 10 pułk dragonów (10th Polish Dragoon Regiment – Motor Battalion)
- szwadron dowodzenia
- szwadron wsparcia
- 3 x szwadron dragonów
- pluton carrierów
- 3 x pluton dragonów
Symbole brygady
Odznaka specjalna
Otrzymana przez brygadę na mocy rozkazu Naczelnego Wodza z dnia 31 marca 1941 roku.
Naramiennik był noszony przez wszystkich żołnierzy przydzielonych do 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Żołnierze przeniesieni do sztabów i innych komend zachowali prawo noszenia czarnego naramiennika.
15 lutego 1945 roku, prawo noszenia czarnych naramienników uzyskały wszystkie oddziały wchodzące w skład 1 Dywizji Pancernej.
Proporczyk
Oficerowie broni pancernej ze sztabu 10 BPanc nosili czarno-pomarańczowe proporczyki, natomiast szwadron sztabowy miał proporczyki czarne z pomarańczowym trójkątem.
Obsada personalna Kwatery Głównej 10 BKPanc
Dowódcy brygady:
- gen. bryg. Stanisław Maczek (X 1940 – II 1942)
- płk dypl. Tadeusz Adam Majewski (X 1943 – I 1945)
- płk dypl. Franciszek Skibiński (19 I – 16 VII 1945)
- płk dypl. Antoni Grudziński (VII 1945 – VI 1947)
Zastępcy dowódcy brygady:
- płk Edmund Heldut-Tarnasiewicz (1942 -)
- ppłk / płk dypl. Franciszek Skibiński (9 XI 1943 – 22 VIII 1944)
- ppłk / płk dypl. Antoni Grudziński (IX 1944 – VII 1945)
- ppłk Władysław Zgorzelski (17 VIII 1945 – VI 1947)
Szefowie sztabu brygady:
- ppłk dypl. Franciszek Skibiński (IX 1940 – 1942)
- mjr dypl. Marian Czarnecki
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Witold Biegański: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei: szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939–1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.
Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Franciszek Skibiński: Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982.
Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947: geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
Zbigniew Wawer: Organizacja Polskich Wojsk Lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945, Bellona, Warszawa 1992, ISBN 83-11-08218-9.
Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej, 1971.
Linki zewnętrzne
Antoni Grudziński: Lista żołnierzy odznaczonych. [dostęp 2015-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].