10 Białomorska Dywizja Piechoty
10 Białomorska Dywizja Piechoty (bułg. Десета пехотна беломорска дивизия) to bułgarski związek taktyczny, który funkcjonował w okresie Trzeciego Carstwa w latach 1912–1913 oraz 1915–1920.
Dywizja została sformowana w 1912 roku jako 10 Dywizja Zbiorcza, jednak po zakończeniu II wojny bałkańskiej w 1913 roku została rozformowana. Ponownie utworzono ją w 1915 roku jako 10 Białomorską DP, a rozformowanie miało miejsce w 1920 roku.
Formowanie i działania
W trakcie I wojny bałkańskiej, dywizja uczestniczyła w starciach w ramach 1 Armii, a w czasie II wojny bałkańskiej jej 1 Brygada Piechoty włączyła się do 2 Armii, natomiast 2 Brygada Piechoty do 5 Armii.
Napięte relacje międzynarodowe na Bałkanach zmusiły cara Bułgarii, Ferdynanda I, do ogłoszenia powszechnej mobilizacji 30 września 1912 roku. W momencie ogłoszenia mobilizacji, na podstawie trzecich brygad piechoty 1 Sofijskiej oraz 6 Bdinskiej Dywizji Piechoty, stworzono 10 Zbiorczą Dywizję Piechoty dla 1 Armii.
W dniu 30 lipca 2013 roku, w Bukareszcie rozpoczęły się negocjacje pokojowe, a dzień później weszło w życie zawieszenie broni, kończące II wojnę bałkańską. Po podpisaniu traktatu pokojowego w Bukareszcie, car Ferdynand I ogłosił demobilizację armii. Utworzona podczas wojen bałkańskich 10 Zbiorcza Dywizja Piechoty została przekształcona w 10 Białomorską DP i włączona do Armii.
W związku z trwającym napięciem wobec Wysokiej Porty, w połowie sierpnia 1913 roku, dywizja została skoncentrowana na południowo-wschodnim odcinku granicy, w składzie operacyjnym liczącym około 43 000 żołnierzy. W miarę prowadzonych rozmów pokojowych z Imperium Osmańskim, liczba żołnierzy sukcesywnie malała, a 10 DP została skierowana do zabezpieczenia przejęcia terenów zachodniej Tracji, gdzie pozostała, przechodząc na etaty pokojowe.
I wojna światowa
W obliczu narastającego zagrożenia wojennego, na początku lipca 1914 roku, sztab Armii Bułgarskiej rozpoczął aktualizację planów mobilizacyjnych. Wytyczne dotyczące mobilizacji, ogłoszone w marcu 1915 roku, przewidywały powołanie sztabu dywizji, czterech pułków piechoty, dwóch pułków marszowych, dwóch pułków pospolitego ruszenia, pułku etapowego oraz pododdziałów zabezpieczenia. Pułk artylerii miał przejść na etat dwupułkowej brygady artylerii, a do dywizji przydzielony miał być batalion inżynieryjny. Mobilizacja rozpoczęła się 24 września 1915 roku. Po jej zakończeniu dywizja składała się z 16 batalionów piechoty, pięciu i pół szwadronu kawalerii oraz 12 baterii artylerii. Wraz z 8 pułkiem kawalerii, 10 pułkiem pospolitego ruszenia, 10 pułkiem łączności przewodowej, trzema batalionami straży granicznej oraz siłami garnizonu Dedeagacz, jednostki te miały być gotowe na odparcie ewentualnego desantu morskiego z kierunku Morza Egejskiego.
Na początku 1916 roku, po konferencji w Niszu, niemieckie dowództwo wycofało większość swoich jednostek z Bałkanów, a wojska bułgarskie zostały rozmieszczone wzdłuż granicy greckiej, blokując oddziały Ententy zgromadzone w Salonikach. 10 Białomorska DP znajdowała się na południu, a jej zadanie polegało na obronie wybrzeża Morza Egejskiego.
10 sierpnia, po dwóch dniach ostrzału artyleryjskiego, wojska Ententy przeszły do działań ofensywnych na odcinku między rzeką Wardar a jeziorem Dojran. Mimo dużych strat, 2 BP z 2 Trackiej DP zdołała odeprzeć atak, a także natarcia w dniach następnych. Ten sukces skłonił bułgarskie dowództwo do przeprowadzenia operacji ofensywnej siłami 1. i 2 Armii. 17 sierpnia, natarcie na kierunku trackim rozpoczęła 2 Armia. W obliczu słabego oporu wojsk Ententy, w ciągu sześciu dni, wzmocnione przez 10 Białomorską DP, jednostki bułgarskie zdołały pokonać francuskie oddziały, zdobywając wschodni brzeg Strumy oraz trzy kluczowe miejscowości: Serres, Dramę i Kawalę. Oddziały IV Korpusu greckiego, liczące około 7000 żołnierzy, nie podjęły walki i zostały internowane. 23 sierpnia bułgarskie jednostki zakończyły działania ofensywne na tym odcinku frontu i przeszły do obrony wzdłuż rzeki Strumy.
30 września 1918 roku, zawieszenie broni weszło w życie, a 4 października car Borys III podpisał dekret o powszechnej demobilizacji żołnierzy armii czynnej. Kolejne akty prawne wyłączyły z niej 10 DP, a jej oddziały zostały skierowane do ochrony granicy w obawie przed ewentualnym atakiem ze strony Imperium Osmańskiego.
W lipcu 1919 roku, w dywizji skadrowano jeden pułk piechoty. W tym czasie dywizja dysponowała trzema pułkami piechoty (w tym jednym skadrowanym), pułkiem artylerii, batalionem inżynieryjnym, szpitalem polowym oraz kompanią intendencką.
Przypisy
Bibliografia
Dariusz Faszcza: Zapomniany sojusznik kajzerowskich Niemiec. Armia Bułgarska w czasie pierwszej wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-339-4.
T. Тодоров, T. Евтимов: Пътеводител на архивните фондове 1877–1945. T. 1. Sofia: Военно издателство, 1976.