10 Batalion Straży Granicznej
10 Batalion Straży Granicznej to jednostka organizacyjna Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych, poprzez rozkaz z 9 listopada 1922 roku, zmienił nazwę „Bataliony Celne” na „Straż Graniczną”. Wprowadzono jednocześnie nową organizację wewnętrzną w tej formacji. 10 batalion celny został przekształcony w 10 batalion Straży Granicznej.
10 batalion Straży Granicznej działał w ramach Komendy Powiatowej Straży Granicznej w Sopoćkiniach, a jego dowództwo miało siedzibę w Suwałkach. W skład batalionu wchodziły cztery kompanie strzeleckie oraz jedna kompania karabinów maszynowych, składająca się z trzech plutonów, z dwoma karabinami maszynowymi w każdym plutonie. Dowódca batalionu miał uprawnienia dyscyplinarne równoważne dowódcy pułku. Całkowity skład osobowy batalionu wynosił 614 żołnierzy, w tym 14 oficerów. Ze względu na eksterytorialne stacjonowanie batalion oddelegował oficera łącznikowego do starosty suwalskiego.
W 1923 roku batalion przekazał swój odcinek oddziałom Policji Państwowej i został rozwiązany.
Służba graniczna
W grudniu 1922 roku batalion zabezpieczał odcinek granicy państwowej o długości 79 km, rozciągający się od Rogożajn do Rygola (wył.).
30 kwietnia 1923 roku nastąpiła korekta obsadzenia granic. 10 batalion zajmował odcinek około 60 km od wsi Rachelany do wsi Leszkiemie przy granicy Prus Wschodnich, wystawiając 22 placówki.
W dniach 25-30 czerwca 1923 roku pododcinek graniczny ochraniany przez batalion, wraz z wyposażeniem granicznym oraz większością sprzętu, został przekazany Policji Państwowej. Wiele oficerów postanowiło kontynuować służbę w oddziałach granicznych policji.
Wydarzenia
Komendant pododcinka granicznego Burbiszki–jezioro Gaładuś–Kalety zajął część ziem folwarku Adelin, które leżały poza linią demarkacyjną, uznając, że prawo własności ma większe znaczenie niż ustalenia komisji granicznej.
11 marca 1923 roku partyzanci litewscy, wspierani przez żołnierzy regularnej armii, zaatakowali placówkę 10 batalionu SG w Rachelanach, zabijając jednego żołnierza i raniąc innego.
W nocy z 19 na 20 maja 1923 roku żołnierze dowodzeni przez kapitana Mariana Podolskiego toczyli zaciętą walkę o wieś Jedliszki, która została zajęta przez Litwinów. W trakcie walk zginęło trzech polskich żołnierzy, a 17 odniosło rany.
Sąsiednie bataliony
- 42 batalion Straży Granicznej – XII 1922
Kadra batalionu
Komendanci batalionu
Struktura organizacyjna
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
Teresa Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Straż Graniczna (1922−1923)”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych: przeniesienia siedzib komend, baonów Straży Granicznej, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/53.)
Rozkazy organizacyjne Głównej Komendy Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/77.)
Wykaz placówek niektórych batalionów Straży Granicznej, 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/52.)