10 Batalion Saperów (10 bsap) – to jednostka saperów wchodząca w skład Polskich Sił Zbrojnych.
Historia jednostki
W 1942 roku w ramach Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR powstał 1 Pułk Saperów oraz Ośrodek Szkolenia Saperów w Centrum Wyszkolenia Armii. Obie te jednostki miały swoją siedzibę w okolicy miejscowości Wriewskaja (obecnie Olmazor) w ówczesnej Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Pułk składał się z około 200 żołnierzy, którzy nie posiadali odpowiedniego przeszkolenia ani wyposażenia. Po ewakuacji do Iranu i Iraku jednostka została rozwiązana.
W połowie lipca 1942 roku do jednostki przybyła kadra oficerska z Anglii, w tym ppłk Jerzy Sochocki, kpt. inż. Czajkowski, kpt. inż. Edmund Wajdowicz, por. Juszczyk, ppor. Iwanek, a z Rosji mjr Maculewicz. 22 lipca 1942 roku został utworzony Batalion Saperów 2 Korpusu pod dowództwem ppłk Jerzego Sochockiego. Jedynym pododdziałem batalionu była dotychczasowa 3. kompania, która została przemianowana na 1. kompanię, a jej dowództwo objął mjr Maculewicz. Pod koniec września z kompanii wydzielono kierowców i mechaników, tworząc podstawy dla kompanii parkowej, którą dowodził por. Juszczyk.
24 października 1942 roku, z połączenia Baonu Saperów 2 Korpusu i 1 Pułku Saperów Armii, powstał 10 Baon Saperów Armii.
25 października, po nabożeństwie, odbyła się zbiórka całego batalionu. 10 stycznia 1943 roku miała miejsce wspólna przysięga żołnierska batalionu.
Zgodnie z tajnym rozkazem Dowództwa Armii Polskiej na Wschodzie z 9 marca 1943 roku, Batalion Saperów Armii został przemianowany na 10 Batalion Saperów (ang. 10th Polish Army Troops Engineers) z dniem 15 marca.
2 czerwca 1943 roku batalion wizytował Naczelny Wódz, generał broni Władysław Sikorski.
14 czerwca 1943 roku 10 batalion saperów został włączony do 2 Korpusu Polskiego i przemianowany na 10 batalion saperów korpusu. Jednostka została zorganizowana według brytyjskiego etatu wojennego korpuśnych oddziałów saperów (ang. Corps Troops Engineers). W skład korpuśnych oddziałów saperów wchodziły trzy kompanie polowe oraz jedna kompania parku polowego. Oprócz polskiej nazwy, 10 batalion saperów korpusu używał także angielskiej nazwy „10th Polish Corps Troops Engineers”.
Nazwa 10 batalionu saperów korpusu była jednak niewłaściwa z punktu widzenia organizacji wojskowej, biorąc pod uwagę liczbę oddziałów, którymi dowodził dowódca 10 batalionu saperów.
Dowódca 10 batalionu saperów zarządzał baonem, w którego skład wchodziły:
dowództwo 10 batalionu saperów korpusu
pluton dowodzenia
pluton łączności 10 batalionu saperów
101 kompania saperów
102 kompania saperów
103 kompania saperów
10 kompania parkowa saperów
10 czołówka naprawcza
oraz następujące pododdziały:
10 kompania mostowa,
301 kompania saperów etapowych,
304 pluton sprzętu zmechanizowanego,
306 składnica saperska 2 Korpusu,
10 pluton rozbrajania bomb.
Wszystkie te oddziały organizowały się, szkolily oraz zaopatrywały na terenie Iraku, Palestyny, Egiptu, a częściowo także na terenie operacyjnym we Włoszech. Początkowe wyposażenie było w części brytyjskie, w części amerykańskie, jednak przed wyjazdem na front włoski wszystkie oddziały otrzymały najbardziej nowoczesne brytyjskie wyposażenie.
24 listopada 1943 roku batalion wizytował Naczelny Wódz, generał broni Kazimierz Sosnkowski.
W podanym składzie saperzy korpuśni, po wylądowaniu w Italii, natychmiast przystąpili do działania i niemal bez odpoczynku pozostawali w 2 Korpusie aż do końca działań wojennych.
22 lipca 1944 roku, w drugą rocznicę utworzenia Baonu Saperów 2 Korpusu, pułkownik Jerzy Sochocki wydał specjalny rozkaz. Zgodnie z rozkazem L.dz. 3334/204/AG/, tj. kwatermistrza 2 Korpusu z 1 grudnia 1944 roku, z dniem 15 grudnia nastąpiły zmiany w nazwach następujących oddziałów:
10 batalion saperów korpusu na 10 batalion saperów,
1 kompania saperów korpusu na 11 kompanię saperów (ang. 11th Polish Field Company Engineer),
2 kompania saperów korpusu na 12 kompanię saperów,
3 kompania saperów korpusu na 13 kompanię saperów,
kompania parkowa saperów korpusu na 10 kompanię parkową saperów (ang. 10th Polish Field Park Company Engineer).
Obsada 10 batalionu saperów podczas bitwy o Bolonię
Dowództwo batalionu
dowódca batalionu – płk Jerzy Sochocki
zastępca dowódcy batalionu – mjr Michał Proźwicki
adiutant batalionu – por. Henryk Nowowiejski
oficer informacyjny – kpt. Andrzej Kalinowski
dowódca plutonu łączności – ppor. Mieczysław Leżanowski
oficer techniczny batalionu – kpt. Jan Czajkowski
zastępca oficera technicznego batalionu – por. Tadeusz Grabowski
oficer gospodarczy – por. Bolesław Podolski
lekarz batalionu – por. Jan Świetlik
oficer oświatowy – por. Kazimierz Kasprzyk
kapelan – ks. kpt. Jan Bas
11 kompania saperów
dowódca kompanii – mjr Hipolit Smoczkiewicz
zastępca dowódcy kompanii – kpt. Bogusław Kropidłowski
oficer techniczny i dowódca plutonu dowodzenia – por. Feliks Twardowski
zastępca oficera technicznego – ppor. Józef Nowakowski
oficer rozpoznawczy – ppor. Franciszek Pieczyk
dowódca I plutonu – ppor. Jerzy Skotnica
dowódca II plutonu – ppor. Edward Kucharczyk
zastępca dowódcy plutonu – ppor. Wacław Górczyński
dowódca III plutonu – ppor. Franciszek Kurnik
12 kompania saperów
dowódca kompanii – mjr Stanisław Wiatrowski
zastępca dowódcy kompanii – kpt. Zdzisław Dydacki
oficer rozpoznawczy – por. Witold Kluz
oficer techniczny – por. Jerzy Zieliński
dowódca I plutonu – ppor. Stanisław Kowalski
dowódca II plutonu – ppor. Leszek Balla
dowódca III plutonu – ppor. Stanisław Wołoszyn
13 kompania saperów
dowódca kompanii – kpt. Kazimierz Kuźba
zastępca dowódcy kompanii – por. Józef Ożga
oficer techniczny – por. Tadeusz Arczyński
oficer rozpoznawczy – ppor. Tadeusz Kowalczyk
dowódca I plutonu – Apolinary Nakiewicz
dowódca II plutonu – ppor. Aleksander Pieczko
dowódca III plutonu – ppor. Kazimierz Niepokojczycki
10 kompania parkowa saperów
p.o. dowódca kompanii – kpt. Stanisław Schönhaut
dowódca plutonu sprzętowego – por. Arseniusz Wasyluk
dowódca plutonu elektrotechnicznego – por. Aleksy Kryłow
dowódca plutonu warsztatowego – ppor. Marian Pałka
dowódca plutonu zadymiania – ppor. Aleksander Panko
301 etapowa kompania saperów
dowódca kompanii – mjr Janusz Stypułkowski
zastępca dowódcy kompanii – por. Tadeusz Wesołowski
oficer techniczny – por. Kazimierz Piotrowski
dowódca I plutonu – ppor. Józef Malinowski
dowódca II plutonu – ppor. Huma-Szabelski
dowódca III plutonu – por. NN
10 kompania mostowa
dowódca kompanii – mjr Stanislaw Brzostowski
zastępca dowódcy kompanii – kpt. Stanislaw Włoskowicz
oficer rozpoznawczy – ppor. Kazimierz Klink
dowódca plutonu dowodzenia – ppor. Stanislaw Budrewicz
dowódca plutonu mostu Bailey′a – por. Marian Stankiewicz
dowódca plutonu pontonowego – por. Karol Paszkiewicz
dowódca plutonu F.B.E. – por. Marian Perny
dowódca plutonu sprzętu szturmowego – por. Waniukiewicz
dowódca plutonu sprzętu saperskiego – ppor. Edward Stachurski
dowódca plutonu warsztatowego – por. Zygmunt Stefański
10 pluton rozbrajania bomb
dowódca plutonu – kpt. Mirosław Kępiński
zastępca dowódcy plutonu – por. Stefan Twardowski
304 pluton sprzętu mechanicznego
dowódca plutonu – kpt. Seweryn Gajewski
zastępca dowódcy plutonu – ppor. Wacław Kowalski
306 pluton parkowy saperów
dowódca plutonu – por. Władysław Galatowicz
zastępca dowódcy plutonu – por. Czesław Nahorski
Po zakończeniu działań wojennych poszczególne oddziały wzięły udział w odbudowie komunikacji we Włoszech, przy budowie pamiątkowych cmentarzy na Monte Cassino, w Loreto oraz w Bolonii. Straty w czasie działań zostały uzupełnione przez Polaków z armii niemieckiej. Nowi żołnierze przeszli szkolenie pod okiem dotychczasowej kadry. Taki stan utrzymywał się aż do zakończenia budowy Polskiego Cmentarza Wojennego w Bolonii, po czym poszczególne oddziały przeszły transportem do Wielkiej Brytanii w 1946 roku.
18 lipca 1945 roku dowództwo batalionu objął mjr Michał Proźwicki, w zastępstwie pułkownika Sochockiego, który przeszedł na stanowisko dowódcy Grupy Saperów.
Dowódcy batalionu
ppłk / płk Jerzy Sochocki (do 21 VI 1945)
mjr Michał Proźwicki (18 lipca 1945 – † 4 I 1946)
ppłk Stanisław Maculewicz (do 1 V 1947)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wacław Górczyński: Kronika 101 Kompanii Saperów, sygn. C.854. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1947. [dostęp 2017-01-01].
Adam Szugajew (opr.): Saperzy w Służbie Polsce. Londyn: Stowarzyszenie Polskich Saperów na Obczyźnie, 1985.