10 Armia (ros. 10-я армия) – to związek operacyjny Armii Czerwonej, który działał w czasie II wojny światowej.
I formowanie
Armia została utworzona we wrześniu 1939 roku w ramach Moskiewskiego Okręgu Wojskowego, a następnie przyłączona do Zachodniego Specjalnego Okręgu Wojskowego.
Struktura organizacyjna
W czerwcu 1941 roku 10 Armia składała się z:
- 1 Korpus Strzelecki: 2 Dywizja Strzelecka, 8 Dywizja Strzelecka, 130 i 262 korpuśny pułk artylerii, 1 samodzielna korpuśna eskadra lotnicza, 23 samodzielny batalion łączności, 57 batalion saperów, 38 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej.
- 5 Korpus Strzelecki: 13 Dywizja Strzelecka, 86 Dywizja Strzelecka, 113 Dywizja Strzelecka, 156 korpuśny pułk artylerii, 315 korpuśny pułk artylerii, 5 samodzielna korpuśna eskadra lotnicza, 62 samodzielny batalion łączności, 49 batalion saperów, 47 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej.
- 6 Korpus zmechanizowany: 4 Dywizja Pancerna, 7 Dywizja Pancerna, 29 Dywizja Zmotoryzowana, 4 pułk motocyklowy, 185 samodzielny batalion łączności, 41 samodzielny zmotoryzowany batalion inżynieryjny, 106 samodzielna korpuśna eskadra lotnicza.
- 13 Korpus zmechanizowany: 25, 31 Dywizje Pancerne, 208 Dywizja Zmotoryzowana, 18 pułk motocyklowy, 521 samodzielny batalion łączności, 77 samodzielny zmotoryzowany batalion inżynieryjny.
- 6 Korpus Kawalerii: 6, 36 Dywizje Kawalerii, 1 samodzielny dywizjon łączności, 206 samodzielna korpuśna eskadra lotnicza.
- 9 Mieszana Dywizja Lotnicza: 41 pułk lotnictwa myśliwskiego, 124 pułk lotnictwa myśliwskiego, 126 pułk lotnictwa myśliwskiego, 129 pułk lotnictwa myśliwskiego, 13 pułk lotnictwa bombowców szybkich.
- Osowiecki Rejon Umocniony: 66.
- Zambrowski Rejon Umocniony: 64.
- 155 Dywizja Strzelecka.
- 6 Brygada Artylerii Przeciwpancernej.
- 124 pułk artylerii haubic Odwodu Naczelnego Dowództwa.
- 311 pułk artylerii armat OND.
- 375 pułk artylerii haubic OND.
W dniu 22 czerwca 1941 roku, kiedy rozpoczęła się operacja „Barbarossa”, 10 Armia była częścią radzieckiego Frontu Zachodniego. Dowódcą armii był generał major Konstantin Golubiew. W czerwcu 1941 roku armia została otoczona przez wojska niemieckiej Grupy Armii „Środek” podczas bitwy białostocko-mińskiej, co doprowadziło do jej niemal całkowitego zniszczenia. Dowództwo armii zostało formalnie rozwiązane 5 lipca 1941 roku.
II formowanie
10 Armia została odtworzona 1 października 1941 roku w ramach Frontu Południowego. Proces formowania armii nigdy nie został w pełni zakończony. 17 października dowództwo armii zostało rozformowane, a jednostki przekazane do innych związków taktycznych.
III formowanie
Armia została ponownie sformowana 1 listopada 1941 roku w Nadwołżańskim Okręgu Wojskowym, składając się z dziewięciu dywizji piechoty i kawalerii, w tym siedmiu nowo utworzonych. Według radzieckich źródeł były to: 322., 323., 324., 325., 326., 328. i 330. Dywizje Strzeleckie oraz 57. i 75. Dywizje Kawalerii. Te dziewięć dywizji zostało utworzonych w ciągu trzech tygodni z rezerwy Moskiewskiego Okręgu Wojskowego i szkolonych przez 12 godzin dziennie. Dowódcą armii był wówczas generał porucznik Filip Golikow. W swojej książce z 1967 roku Golikow opisał, jak armia zakończyła koncentrację w rejonie Penzy 8 listopada 1941 roku po 15 dniach szkolenia i 5 dniach budowy obiektów mieszkalnych oraz innych budynków. W tym czasie armia borykała się z brakiem wszelkich zasobów, w tym odzieży zimowej. Większość żołnierzy miała od 30 do 40 lat, a ponad 65% z nich nie posiadało wyszkolenia wojskowego. Początkowo armia znajdowała się w rezerwie Stawki, a następnie została przydzielona do Frontu Zachodniego w czasie bitwy pod Moskwą. W 1942 roku 10 Armia operowała na środkowym odcinku frontu wschodniego, a w roku 1943 uczestniczyła w operacji smoleńskiej.
Na początku kwietnia 1944 roku dowództwo 10 Armii zostało wycofane z Frontu Zachodniego do rezerwy Stawki (na mocy dyrektywy Sztabu Generalnego z 7 kwietnia 1944 roku). 10 kwietnia armia została przeniesiona do Rosławla, gdzie w jej skład włączono jednostki 81 i 103 Korpusu Strzeleckiego (łącznie 5 dywizji). W tym samym miesiącu dowództwo armii zostało przekształcone w dowództwo 2 Frontu Białoruskiego, a jednostki wojskowe podległe 10 Armii zostały podporządkowane dowództwu 49 Armii.
Dowództwo armii
Dowódcy:
- komkor Iwan Zacharkin
- gen. mjr Konstantin Gołubiew (18.03.1941 – 5.07.1941)
- gen. por. Michaił Jefriemow (30.09.1941 – 17.10.1941)
- gen. por. Wasilij Kriuczonkin
Szefowie sztabu:
- gen. mjr Iwan Iwanow (30.09.1941 – 17.10.1941)
Przypisy
Bibliografia
Jan Nikołajuk. Pierwszy sowiet. Dyslokacja wojsk RKKA i NKWD na „występie białostockim” w przededniu Barbarossy. „Militaria”. 4(26), 2012. Turka: Oficyna Wydawnicza Kagero.
Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.
Linki zewnętrzne
10 Armia (ros.). [dostęp 14 grudnia 2011].