1 złoty polski (1822–1825)

1 złoty polski (1822–1825) to moneta o nominale jednego złotego, emitowana w Królestwie Kongresowym w okresie jego autonomii. Została wprowadzona jako kontynuacja złotówki, która była bita w latach 1818 i 1819. W porównaniu do poprzedniczki, jej średnica została zmniejszona o 2 milimetry, dodano otok zarówno na awersie, jak i rewersie, a także wprowadzono pionowo ząbkowany rant. Moneta ta była bita w srebrze i w latach 1822–1825 w systemie monetarnym opartym na grzywnie kolońskiej. Wycofano ją z obiegu 1 maja 1847 roku.

Awers

Na awersie monety znajduje się prawe popiersie cara Aleksandra I, a wokół niego umieszczono napis w formie otoku.

Dookoła umieszczono wypukły otok.

Rewers

Rewers monety przedstawia średni herb Królestwa Kongresowego, czyli orła rosyjsko-polskiego. Jest to dwugłowy orzeł z trzema koronami: jedną dużą pośrodku i dwiema mniejszymi na głowach. W prawej łapie trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony widać rok bicia: „18 22″, „18 23″, „18 24″ lub „18 25″. Na dole, po obu stronach ogona orła, widnieje znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), a wokół znajduje się wypukły otok.

Opis

Monetę bito w mennicy w Warszawie, w srebrze próby 593, na krążku o średnicy 21 mm oraz masie 4,54 grama. Posiadała rant ząbkowany i otok. Z danych mennicy wynika, że w latach 1822–1826 w obiegu znalazło się 568 177 sztuk tej monety.

Stopień rzadkości poszczególnych roczników przedstawiono w tabeli:

Moneta była emitowana w czasie panowania Aleksandra I, dlatego w numizmatyce rosyjskiej zaliczana jest do kategorii monet tego cara.

Poprzedniczka złotówki była produkowana na starych automatach menniczych, które rozpoczęły działalność jeszcze w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie umożliwiały emisji monet z wystającym rysunkiem awersu i rewersu obrzeżem (zwanym otokiem), które miało na celu zmniejszenie tempa ścierania się rysunków w codziennym obrocie. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, dotyczące zgody na:

bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
srebrnych 10-złotówek, które nie były uwzględnione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,

król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, pod warunkiem, że będą one bite przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. W celu spełnienia wymagań administracji petersburskiej konieczne było sprowadzenie ze stolicy Cesarstwa Rosyjskiego parowych maszyn menniczych, które postanowiono zainstalować w nowo budowanym gmachu mennicy. Emisja w 1819 roku różnych nominałów z otokiem wiązała się z uruchomieniem petersburskich automatów. Monety z otokiem i prostopadle ząbkowanym rantem z 1818 roku miały charakter próbny i były bardzo nieliczne. Na przełomie XX i XXI wieku znane są egzemplarze złotówek z datą roczną 1818, wybite z otokiem, co do których autorzy katalogów nie są zgodni, czy powinny być klasyfikowane jako monety próbne, czy ewentualnie jako nowe bicie.