1 złoty polski (1818–1819)

1 złoty polski z lat 1818–1819 to moneta o nominale jednego złotego, która została wprowadzona w Królestwie Kongresowym w okresie jego autonomii. Ustanowiona została na mocy ukazu cara Aleksandra I z 1 grudnia 1815 roku, a jej produkcja miała miejsce w srebrze przez lata 1818–1819, zgodnie z systemem monetarnym bazującym na grzywnie kolońskiej. Moneta nie miała otoku, co doprowadziło do jej zastąpienia w 1822 roku nową złotówką o mniejszej średnicy, która posiadała otok. Ostatecznie wycofano ją z obiegu 1 maja 1847 roku.

Moneta została wydana bez otoku, podobnie jak wszystkie pierwsze emisje w Królestwie Polskim w okresie autonomicznym.

Awers

Na awersie umieszczono prawe popiersie cara Aleksandra I, a wokół niego znajduje się napis w formie otoku.

Rewers

Na rewersie przedstawiono średni herb Królestwa Kongresowego, czyli rosyjsko-polski dwugłowy orzeł z trzema koronami (jedna duża pośrodku i dwie mniejsze na głowach orła). W prawej łapie orzeł trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Po obu stronach dużej korony widnieje rok bicia „18 18″ lub „18 19″. Na dole, po obu stronach ogona orła, umieszczono znak intendenta mennicy warszawskiej – I.B. (Jakuba Benika), a dookoła znajduje się napis w formie otoku.

Opis

Monetę bito w mennicy warszawskiej, w srebrze o próbie 593, na krążku o średnicy 23 mm i wadze 4,54 grama, z rantem skośnie ząbkowanym, bez otoku. Z danych mennicy wynika, że w latach 1818–1819 w obiegu znalazło się 3 460 996 egzemplarzy.

Stopień rzadkości poszczególnych roczników monet został przedstawiony w tabeli:

Moneta była wydawana w czasie panowania Aleksandra I, dlatego w rosyjskiej numizmatyce zalicza się ją do kategorii monet tego cara.

Złotówka była produkowana na starych automatach menniczych, które funkcjonowały już w czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Maszyny te nie pozwalały na tworzenie monet z wystającym ponad rysunki awersu i rewersu obrzeżem (zwanym otokiem), mającym na celu zmniejszenie ścierania się wzorów na monetach w codziennym obiegu. W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 roku, które zawierało prośbę o zgodę na:

bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
srebrnych 10-złotówek, które nie zostały wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 roku,

król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, pod warunkiem, że będą one bite przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. Aby spełnić wymagania narzucone przez administrację petersburską, konieczne było sprowadzenie parowych maszyn menniczych z stolicy Cesarstwa Rosyjskiego, które postanowiono zainstalować w nowo budowanym budynku mennicy. Pojawienie się w 1819 roku różnych nominałów z otokiem związane było z uruchomieniem petersburskich automatów. Monety z otokiem i prostopadle ząbkowanym rantem z 1818 roku miały charakter próbny i były bardzo nieliczne. Na przełomie XX i XXI wieku znane są egzemplarze złotówek z datą 1818, które zostały wybite z otokiem, co do których autorzy katalogów nie są zgodni, czy powinny być klasyfikowane jako monety próbne, czy jako nowe bicia.