1 złoty 1932 Polonia

Moneta próbna z okresu złotowego II Rzeczypospolitej, 1 złoty 1932 Polonia, została wybita na podstawie projektu Antoniego Madeyskiego, który zdobył drugie miejsce w konkursie na projekt złotych monet polskich w 1925 roku.

Rys historyczny

Na początku 1925 roku ogłoszono nowy konkurs na projekt złotych monet obiegowych w Polsce. Drugie miejsce zajęła praca Antoniego Madeyskiego, przedstawiająca profil kobiety w chuście i wieńcu z koniczyny, umieszczoną na tle kłosów pszenicy. Artysta prawdopodobnie zamierzał przedstawić Polonię, personifikację Polski. Na podstawie tego projektu Mennica Państwowa wybita została próbna 20-złotówka z datą 1925.

W latach trzydziestych XX wieku wykorzystano projekt Madeyskiego do monet obiegowych o nominałach 2, 5 oraz 10 złotych, a także do bicia próbnej monety kolekcjonerskiej o nominale 1 złoty.

Awers

Na awersie monety znajduje się godło – orzeł w koronie, a z prawej strony, pod łapą orła, herb Kościesza – znak mennicy warszawskiej. Poniżej orła umieszczono datę „1932”, a na dole napis: „1 ZŁOTY 1”. W otoku znajduje się napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”. Wygląd awersu jest zgodny z rysunkami obiegowych monet 2-, 5- i 10-złotowych, które również mają rewers Polonia.

Rewers

Rewers monety przedstawia lewy profil głowy kobiety we wianku, umieszczony na tle promieni słonecznych w formie zboża. Z lewej strony, u dołu, znajduje się wypukły napis „PRÓBA”.

Opis

Moneta została wybita według projektu Antoniego Madeyskiego w Mennicy Państwowej, ma rant ząbkowany i zwykły stempel. Krążek ma średnicę 20 mm i występuje w dwóch wariantach:

srebro (masa 3,4 grama, nakład 120 sztuk),
brąz (masa 3,2 grama, nakład 100 sztuk).

W okresie międzywojennym w części społeczeństwa ugruntowała się opinia, iż kobieta na rewersie to królowa Jadwiga, ponieważ Madeyski stworzył również jej sarkofag dla katedry wawelskiej. Zgodnie z tradycją rodzinną artysty, w wizerunku tym uwieczniono idealizowany portret jego siostrzenicy, Wandy Syrokomskiej-Petraźyckiej. Inne źródła podają, że modelką była Janina Żółtowska, która przed I wojną światową odwiedziła Madeyskiego w Rzymie i później została żoną Ludwika Hieronima Morstina, polskiego attaché wojskowego w Rzymie. W wyniku ich odnowionej znajomości artysta w 1925 roku przystąpił do konkursu na projekt polskiej monety złotej, w którym uwiecznił urodę modelki w profilu przypominającym profil królowej Jadwigi z wawelskiego sarkofagu. W związku z tym potoczne przekonanie, że na monecie widnieje głowa królowej Polski, może mieć swoje uzasadnienie.

Na koniec drugiego dziesięciolecia XXI wieku, jeśli chodzi o znane monety II Rzeczypospolitej, 1 złoty 1932 Polonia jest:

jedyną próbą złotówki z lat trzydziestych XX wieku,
jednym z pięciu nominałów z rewersem Polonia autorstwa Antoniego Madeyskiego, obok:

próbnej 20 złotych 1925 Polonia,
obiegowej 2 złote wzór 1932 Polonia,
obiegowej 5 złotych wzór 1932 Polonia,
obiegowej 10 złotych wzór 1932 Polonia,

jedną z dziewięciu złotówek, obok:

obiegowej złotówki wzoru 1924 – projektu Tadeusza Breyera,
próbnej 1 złoty 1928 Wieniec zbożowy – projektu Józefa Aumillera,
próbnej 1 złoty 1928 Wieniec dębowy – projektu Józefa Aumillera,
próbnej 1 złoty 1928 Wieniec kwiatowy przewiązany – projektu Józefa Aumillera,
próbnej 1 złoty 1928 Wieniec kwiatowy nieprzewiązany – projektu Józefa Aumillera,
próbnej 1 złoty 1929 Wieniec kwiatowy nieprzewiązany – awers projektu M. Kotarbińskiego, rewers projektu Józefa Aumillera,
obiegowej złotówki z 1929 – projektu M. Kotarbińskiego,
wersji próbnej o średnicy 20 mm obiegowej złotówki 1929 z napisem „PRÓBA” – projektu M. Kotarbińskiego.

Odmiany

W drugim dziesięcioleciu XXI wieku znane są następujące odmiany o nieznanym nakładzie, bite w srebrze:

z dobitym na dolnej części rewersu drugim, tym razem wklęsłym napisem „PRÓBA”,
bez jakiegokolwiek napisu „PRÓBA”,
tylko z wklęsłym napisem „PRÓBA”,
tylko z wklęsłym napisem „PRÓBA” i bez roku na awersie (średnica 18 mm, masa 3,5 grama).

Ciekawostki

Na początku XXI wieku Mennica Polska, w ramach serii „240 lat Mennicy Polskiej”, wydała blister zatytułowany „Złotówki okresu międzywojennego, Oficjalne repliki mennicze”, który zawiera repliki monet jednozłotowych II Rzeczypospolitej, w tym również replikę monety 1 złoty 1932 Polonia.