1 złoty 1929 to moneta o nominale jednogroszowym, wykonana z niklu, która została wprowadzona do obiegu 6 marca 1929 roku na mocy rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 19 lutego 1929 roku (Dz.U. z 1929 r. nr 12, poz. 102). Została wycofana z obiegu dekretem PKWN z dnia 24 sierpnia 1944 roku jako moneta niegroszowa.
W niektórych publikacjach z początku XXI wieku jako datę wprowadzenia złotówki do obiegu podawano 29 lipca 1929 roku, jednak późniejsze opracowania tego samego autora wskazują na 6 marca 1929 roku.
Awers
W centralnej części awersu umieszczono godło – orła w koronie, poniżej znajduje się rok 1929, a wokół napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA”.
Rewers
Na rewersie monety widnieje cyfra „1” oraz napis „ZŁOTY”, całość otoczona jest dekoracyjnym ornamentem. U dołu, po lewej stronie, znajduje się herb Kościesza – symbol Mennicy Państwowej.
Nakład
Moneta została wybita w niklu na krążku o średnicy 25 mm i masie 7 gramów, z gładkim rantem, w mennicy warszawskiej, w łącznym nakładzie 32 110 017 sztuk.
Monetę bito bez zmiany daty zarówno w roku 1928, jak i w kolejnych latach.
Monety z roku 1938 mogą być nieco lżejsze.
Opis
Moneta została wybita zgodnie z systemem monetarnym, który wprowadzono rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 listopada 1927 roku (Dz.U. z 1927 r. nr 97, poz. 855), które zastąpiło srebrne monety złotowe monetami niklowymi.
Godło umieszczone na monecie jest zgodne ze wzorem Godła Rzeczypospolitej Polskiej, który został wprowadzony 13 grudnia 1927 roku (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980).
W monografii Władysława Terleckiego „Mennica Warszawska 1765–1965” jako autor wizerunku monety wymieniany jest Mieczysław Kotarbiński, twórca m.in. projektów Orderu Orła Białego oraz Orderu Odrodzenia Polski. To nazwisko pojawia się również w późniejszych pracach innych autorów. W niektórych publikacjach prasowych z 1929 roku informowano, że konkurs na projekt niklowej złotówki, ogłoszony w 1927 roku, wygrał Miłosz Kotarbiński – ojciec Mieczysława.
Krążki niklowe dla tej monety zamówiono w szwajcarskiej firmie Selwe et Co w Thun. Dlatego w niektórych katalogach pojawiła się błędna informacja, jakoby ta złotówka została wybita w Szwajcarii.
Z formalnego punktu widzenia moneta niklowa nigdy nie została wycofana z obiegu żadnym aktem prawnym w okresie Generalnego Gubernatorstwa, więc była środkiem płatniczym do roku 1944. Dopiero dekret PKWN z dnia 24 sierpnia 1944 roku wycofał ją z obiegu jako monetę niegroszową.
Zgodnie z zarządzeniem prezesa Narodowego Banku Polskiego nr 5 z dnia 4 czerwca 1957 roku, moneta była wymieniana w kasach NBP w cenie nominalnej jeszcze w latach 60. XX wieku.
W przeciwieństwie do monet groszowych z niklu, ta moneta w stanie zachowania I na rynku kolekcjonerskim jest bardzo rzadko spotykana i osiąga wysokie ceny.
Już przed II wojną światową na rynku kolekcjonerskim można było spotkać odmianę tej monety bez znaku mennicy, sprzedawaną za 50 ówczesnych złotych.
Wersje próbne
Katalogi zawierają informacje o wybiciu wersji próbnych monety:
- w brązie bez napisu „PRÓBA”,
- w miedzi bez napisu „PRÓBA”,
- w aluminium z napisem „PRÓBA”,
- w aluminium bez napisu „PRÓBA”,
- w niklu bez napisu „PRÓBA”, bez znaku mennicy.
Znane są również wersje próbne monety, na krążkach o średnicy 24 i 26 mm, bite w niklu ze znakiem mennicy. Istnieje także wersja wybita w srebrze na krążku o średnicy 20 mm, z podwójnym napisem „PRÓBA”, wklęsłym i wypukłym.
Katalogi zawierają również konkurencyjne projekty złotówek autorstwa Józefa Aumillera, które zostały upamiętnione jako monety próbne, bite w niklu, tombaku, miedzi, z datą 1928 lub 1929, z napisem „PRÓBA” lub bez, ze stemplem lustrzanym lub zwykłym, w nakładzie od kilku do ponad stu egzemplarzy.
Zobacz też
lista monet obiegowych II Rzeczypospolitej
Przypisy