1 Wzorcowy Oddział Umanski Kubańskiego Wojska Kozackiego

1 Wzorcowy Oddział Umanski Kubańskiego Wojska Kozackiego (ros. 1-й Показательный Уманский отдел Кубанского казачьего войска) był kolaboracyjną strukturą administracyjną, która powstała na północnym Kubaniu w czasie II wojny światowej.

Po zajęciu terenów kozackich na Kubaniu na początku września 1942 roku, Niemcy postanowili stworzyć eksperymentalną jednostkę administracyjną, która obejmowała rejon leningradzki oraz pięć okolicznych obszarów, zamieszkiwanych przez około 160 tysięcy ludzi. Kozacy uzyskali autonomię w kwestiach związanych z kulturą, edukacją i religią, a także mieli prawo do wyboru własnego atamana. Po likwidacji kołchozów wrócili do tradycyjnych metod uprawy roli. Okręg zaczął działać od 1 października 1942 roku. Podstawową strukturą administracyjną były stanice, na czele których stali wybieralni atamani staniczni. Wyższą jednostkę stanowiły rejone, zarządzane przez atamanów rejonowych. Okręgiem kierował ataman wierchowny, którego wybór musiał być zatwierdzony przez niemieckie władze wojskowe. Jego głównym zadaniem było formowanie zbrojnych oddziałów do samoobrony. Niemcy mieli nadzieję na 75 tysięcy ochotników kozackich. Jednak pod koniec 1942 roku udało się utworzyć jedynie trzy sotnie kozackie, a około 3 tysiące Kozaków pozostawało w rezerwie (zobacz: Kozacka grupa Wzorcowego Umanskiego Oddziału Kubańskiego Wojska Kozackiego). Ataman wierchowny miał dwóch zastępców, których zadaniem było organizowanie oddziałów policyjnych z lokalnej ludności, nadzorowanie budowy dróg oraz sprawy związane z finansami, rolnictwem, zdrowiem, edukacją i kulturą. U boku atamanów działały rady starszych, pełniące funkcje doradcze. W stanicy Umanskiej otwarto Instytut Agronomiczny, a także rozpoczęto wydawanie pisma „Уманец”. Na terenie Okręgu funkcjonowały oddziały Einsatzgruppe „D”, które prowadziły eksterminację Żydów. W rejonie leningradzkim próbowała działać sowiecka partyzantka, jednak nie zdołała ona rozwinąć szerszej działalności. Po klęsce niemieckich wojsk w bitwie pod Stalingradem, Niemcy zaczęli szybki odwrót z Kubania. Na początku stycznia 1943 roku generał Ewald von Kleist, dowódca Grupy Armii Południe, wydał rozkaz dotyczący utworzenia Kaukaskiego Sztabu Ewakuacji Uchodźców. 20 stycznia tego roku do stanicy Umanskiej przybył pułkownik von Kolner, który następnego dnia zwołał wiec atamanów stanicznych i rejonowych, szefów policji kozackiej oraz agronomów rejonowych. Przedstawił on Kozakom plan ewakuacji mieszkańców Okręgu z Kubania z pomocą władz niemieckich. Atamanem wierchownym został mianowany wachmistrz Trofim S. Gorb, który podlegał atamanowi Kubańskiego Wojska Kozackiego, wojskowemu starszynie I. I. Sałomasze. 26 stycznia generał E. von Kleist nakazał atamanom I. I. Sałomasze i T. S. Gorbie przygotowanie ewakuacji uchodźców kozackich z północnego Kubania, którzy zmierzali w kierunku Azowa. 20 lutego w miejscowości Nowo-Spasskoje, w rejonie Berdiańska, sformowano 1 Kubański Pułk Konny, w skład którego weszli członkowie samoobrony Wzorcowego Umanskiego Oddziału Kubańskiego Wojska Kozackiego.

Bibliografia