1 Warszawska Dywizja Kawalerii
1 DK – to związek taktyczny kawalerii ludowego Wojska Polskiego.
Formowanie
Dywizję utworzono na mocy rozkazów organizacyjnych Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 0116/Org. z dnia 7 maja 1945 roku oraz 0122/org. z dnia 15 maja 1945 roku, bazując na 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygadzie Kawalerii. Oprócz jednostek tej brygady, w skład dywizji wszedł nowo powołany 1 pułk ułanów, a także rozpoczęto formowanie 5 pułku ułanów, którego proces jednak nie został ukończony. Dodatkowo, zwiększono liczebność jednostek artylerii dywizyjnej. Formowanie dywizji miało miejsce w Koszalinie, Trzebiatowie oraz Sławnie, a jej stan etatowy wynosił 6,6 tys. żołnierzy. Proces formowania zakończono w czerwcu 1945 roku, a dywizja weszła w skład 2 Armii WP. Jednostka ta nie brała udziału w działaniach bojowych i była ostatnią dużą jednostką kawalerii w historii Polski. Po wojnie dywizja stacjonowała w Gorzowie Wielkopolskim.
We wrześniu 1945 roku 1 Dywizję Kawalerii włączono do OW Pomorze. Wkrótce, w związku z przejściem WP na stan pokojowy, dywizję przekształcono na etaty pokojowe, osiągając ogólny stan 4,3 tys. żołnierzy. Na początku 1946 roku przeprowadzono kolejną reorganizację, w wyniku której liczba żołnierzy zmniejszyła się do 3,7 tys. W listopadzie 1946 roku dywizję wyłączono z OW Pomorze i podporządkowano dowódcy OW Warszawa, zmieniając miejsce jej dyslokacji na Garwolin.
Dywizja została rozwiązana na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 28/Org. z dnia 27 stycznia 1947 roku. Z jej oddziałów wydzielono jedynie 100 kawalerzystów, tworząc Szwadron Reprezentacyjny Prezydenta RP, który włączono do 4 Samodzielnego Baonu Ochrony Sztabu Generalnego WP, dowodzonego przez mjr Bolesława Romanowskiego i stacjonującego w Warszawie. W połowie 1948 roku szwadron ten również został rozformowany.
Za walki podczas wojny, historyczny sztandar dywizji otrzymał odznaczenie Orderu Krzyża Grunwaldu III klasy.
Struktura organizacyjna dywizji
Struktura organizacyjna dywizji latem 1945 roku
Dowództwo 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii według etatu K 3/1 liczyło 138 ludzi.
1 pułk ułanów według etatu K 3/2 liczył 1165 ludzi.
2 pułk ułanów według etatu K 3/2 liczył 1165 ludzi.
3 pułk ułanów według etatu K 3/2 liczył 1165 ludzi.
5 pułk ułanów według etatu K 3/2 liczył 1165 ludzi.
57 pułk artylerii konnej według etatu K 3/3 liczył 634 ludzi.
10 samodzielny szwadron łączności według etatu K 3/4 liczył 85 ludzi.
12 samodzielny szwadron saperów według etatu K 3/5 liczył 117 ludzi.
4 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej według etatu K 3/6 liczył 249 ludzi.
Samodzielny pluton obrony chemicznej według etatu K 3/7 liczył 32 ludzi.
7 transport żywnościowy według etatu K 3/8 liczył 57 ludzi.
Samodzielny pluton podwozu i zaopatrzenia w materiały pędne według etatu K 3/9 liczył 11 ludzi.
6 samodzielny szwadron sanitarny według etatu K 3/10 liczył 51 ludzi.
5 ambulans weterynaryjny według etatu K 3/11 liczył 24 ludzi.
4 samodzielny park artylerii według etatu K 3/12 liczył 142 ludzi.
Warsztat rymarsko-szewski według etatu K 3/13 liczył 21 ludzi.
Samodzielny pluton Oddziału Informacji według etatu K 3/14 liczył 18 ludzi.
2977 wojskowa stacja pocztowa według etatu K 3/15 (poczta polowa nr 83412).
1950 polowa kasa Banku Państwowego według etatu K 3/16 liczyła 3 ludzi.
Oddział Informacji 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii według etatu K 3/17 liczył 24 ludzi.
Całkowity stan etatowy wynosił 6273 żołnierzy i 6558 koni, a dywizja miała na wyposażeniu 134 pojazdy.
W czerwcu 1945 roku w Koszalinie sformowano Dywizjon Szkolny.
We wrześniu 1945 roku dywizja została przeformowana na etaty pokojowe Nr 3/20 – 3/31, a stan etatowy zmniejszono do 4362 żołnierzy.
W wyniku reorganizacji rozformowano:
- 5 pułk ułanów
- 4 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej
- samodzielny pluton obrony chemicznej
- 6 samodzielny szwadron sanitarny
- 4 samodzielny park artylerii
- 2977 wojskowa stacja pocztowa
- 1950 polowa kasa Banku Państwowego
W skład dywizji włączono:
- 5 dywizjon artylerii przeciwpancernej
Ze składu dywizji wyłączono:
- Oddział Informacji 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii
W lutym 1946 roku dywizja została przeniesiona na etaty Nr 3/40 – 3/47, wówczas rozformowano 7 transport żywnościowy oraz samodzielny pluton podwozu i zaopatrzenia w materiały pędne, a w ich miejsce utworzono kompanię transportowo-gospodarczą w etacie dowództwa 1 DK.
Struktura organizacyjna i dyslokacja dywizji jesienią 1946 roku
Dowództwo 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii miało siedzibę w Legionowie, według etatu K 3/40.
1 pułk ułanów stacjonował w Garwolinie, według etatu K 3/41.
2 pułk ułanów stacjonował w Ciechanowie, według etatu K 3/41.
3 pułk ułanów stacjonował w Przasnyszu, według etatu K 3/41.
57 pułk artylerii konnej stacjonował w Mińsku Mazowieckim, według etatu K 3/42.
5 dywizjon artylerii przeciwpancernej stacjonował w Przasnyszu, według etatu K 3/43.
Dywizjon szkolny miał siedzibę w Płocku.
10 samodzielny szwadron łączności znajdował się w Legionowie.
12 samodzielny szwadron saperów również stacjonował w Legionowie.
Szwadron zapasowy miał siedzibę w Płocku.
5 ambulans weterynaryjny i warsztat rymarsko-szewski były również w dyspozycji dywizji.
Dowództwo dywizji
Dowódcy dywizji:
- płk Aleksander Dawidziuk (cz.p.o. 8 V – 14 VI 1945)
- gen. bryg. Mikołaj Prus-Więckowski (15 VI – 18 IX 1945)
- płk Mikołaj Pichowicz (p.o. 18 IX – 28 X 1945)
- płk dypl. / gen. bryg. Władimir Radziwanowicz (28 października 1945 – 31 sierpnia 1946)
- płk Ludomir Wysocki (31 VII – 17 X 1946)
- płk dypl. / gen. bryg. Ksawery Floryanowicz (17 X 1946 – 1947)
Zastępca dowódcy dywizji ds. polityczno-wychowawczych:
- ppłk / płk Stanisław Arkuszewski (12 V 1945 – 1947)
Zastępca dowódcy dywizji ds. liniowych:
- płk Ludomir Wysocki (3 VI 1945 – 1947)
Szefowie sztabu:
- mjr Leon Lisowski (18 IX 1945 – 17 VI 1946)
- ppłk / płk Żelisław Zawadzki (17 VI 1946 – 1947)
Sztandar, proporczyki, nazwa wyróżniająca i odznaczenia
Sztandar dywizji został przejęty od 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii. Na przełomie 1945 i 1946 roku został on częściowo przehaftowany przez te same zakonnice z Lublina, które wykonały go w 1944 roku. Na obu stronach płatu, w każdym z narożników, starą nazwę jednostki zastąpiono nową. Z prawej strony bławatu na ramionach krzyża dohaftowano daty: 8 V 1944 r., Trościaniec, Warszawa, Berlin.
Sztandar ten, jako dywizyjny, na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 127 z dnia 8 maja 1946 roku, został uhonorowany Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. W pierwszą rocznicę zakończenia II wojny światowej odbyło się uroczyste poświęcenie sztandaru przed frontem jednostki. Po przeniesieniu dywizji do rejonu Warszawy, sztandar był przechowywany w 1 Pułku Ułanów w Garwolinie. Po rozformowaniu 1 WDK, sztandar przekazano Szwadronowi Reprezentacyjnemu Prezydenta RP, a po rozwiązaniu tej jednostki ppłk Hałas, por. Okoń i ppor. Serba przekazali go w czerwcu 1948 roku do Muzeum WP w Warszawie.
Proporczyki sztabu brygady i służb miały kolor czerwono-jasnoniebieski.
Dywizja przyjęła od 1 Samodzielnej Brygady Kawalerii nazwę wyróżniającą Warszawska.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Zbigniew Gnat-Wieteska: Szwadrony Przyboczne i Szwadron Reprezentacyjny Wojska Polskiego w latach 1919-1948. Poznań, 1992: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992. ISBN 83-85621-01-6.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.
Kazimierz Kozłowski, Andrzej Wojtaszak: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999: praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
Wiesław Wróblewski: Działania militarne w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny AON. Departament Systemu Obronnego MON, 2002. ISBN 83-88329-25-1.