1 Warszawska Brygada Saperów

1 Warszawska Brygada Saperów (1 BSap) to jednostka taktyczna wojsk inżynieryjno-saperskich ludowego Wojska Polskiego.

Za swoje zaangażowanie w działania bojowe, 1 Brygada Saperów otrzymała tytuł „Warszawska” na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy Armii Czerwonej nr 112 z dnia 19 lutego 1945 oraz rozkazu dowódcy 1 Armii WP nr 060/45. Brygada została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III klasy, przyznanym rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 105 z dnia 4 kwietnia 1946, a także Orderem Kutuzowa II stopnia, nadanym na podstawie uchwały Rady Najwyższej ZSRR nr 253/113 z dnia 4 kwietnia 1949. W 1978 roku, za działalność w akcjach powodziowych i przeciwlodowych oraz prace na rzecz gospodarki narodowej, brygada otrzymała order Sztandaru Pracy II klasy.

Formowanie i szkolenie

1 BSap została sformowana w Lebiedinie, w rejonie Sum, na mocy rozkazu dowódcy 1 Armii Polskiej w ZSRR nr 001 z dnia 1 kwietnia 1944. Formowanie odbywało się zgodnie z etatami Armii Czerwonej nr 012/88, 012/89, 012/90, 012/109 oraz 014/97-W. Pierwszym dowódcą jednostki był płk Bronisław Lubański, który do 24 kwietnia 1944 pełnił również funkcję dowódcy oddziału saperów 1 Armii. Szefem sztabu był ppłk Włodzimierz Piliński, a zastępcą ds. polityczno-wychowawczych kpt. Antoni Kazior. 9 maja 1944 roku żołnierze otrzymali broń podczas ceremonii. W kwietniu 1944 w brygadzie powstała nieetatowa Szkoła Podoficerska Saperów, która 30 maja ukończyła kurs, promując 204 podoficerów, z czego 104 pozostało w brygadzie. Podstawową kadrę stanowili oficerowie pochodzenia polskiego z Armii Czerwonej. Proces formowania zakończono 9 czerwca 1944.

Na dzień 7 kwietnia 1944 roku stany osobowe wynosiły 50%, 10 kwietnia – 75%, 15 kwietnia około 90%, a na 15 maja 70 oficerów na etat 129, 73 podoficerów na etat 172 oraz 781 szeregowych na etat 709. 27 czerwca do brygady dołączył 3 batalion saperów, przekształcony w 8 batalion saperów na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii Polskiej nr 0124 z dnia 27 czerwca 1944.

Na dzień 27 czerwca stan osobowy brygady wynosił: dowództwo i sztab – 38 oficerów oraz 9 pracowników kontraktowych, kompania dowodzenia – 88 osób, 8, 9, 10 i 11 batalion saperów – 1256 osób, 1 park lekkich przepraw – 36 osób, a 2966 poczta polowa – 4 osoby. Brygada intensywnie szkoliła się w rejonie Sum, gdzie saperzy nabyli umiejętności obsługi parku pontonowego, traki, kafary oraz wykrywacze min. Opanowali budowę przepraw desantowych, promowych i mostowych w różnych warunkach atmosferycznych. Nauczyli się także technik minowania, rozminowania oraz unieszkodliwiania min i materiałów wybuchowych, a także organizacji prac przy całkowitym rozminowaniu. Brygada pozostawiła po sobie wiele kilometrów odbudowanych dróg oraz kilka mostów, które miały później służyć ludności cywilnej.

8 czerwca 1944 roku brygada otrzymała rozkaz przegrupowania do rejonu Łuck – Kiwerce. W dniach 11 i 12 czerwca wyruszyła transportem kolejowym przez Sumy, Konotop, Sarny, Równe, docierając do wyznaczonego rejonu 21 oraz 26 czerwca. Rozlokowała się w lesie, 1 kilometr na północny wschód od miejscowości Ostrów. Po zakwaterowaniu, brygada przystąpiła do zgrywania pododdziałów w działaniach bojowych. 26 czerwca 1 Brygada Saperów otrzymała polecenie zabezpieczenia przeprawy dla 3 Dywizji Piechoty przez rzekę Styr w rejonie Antonówki. Do wykonania tego zadania wyznaczono 3 kompanię 8 bsap, która współdziałała z 7 zmotoryzowanym samodzielnym batalionem saperów. W dniach 27 i 28 czerwca pododdziały inżynieryjne przeprawiły 3 Dywizję Piechoty. 30 czerwca do rejonu przeprawy dołączył cały 8 bsap oraz brygadowy park pontonowy NLP, aby przeprowadzić sześciodniowe ćwiczenia w budowie przepraw. 10 lipca w rejonie Antonówki przegrupowały się 10 i 11 bsap. W dniach 13 lipca 1 BSap wraz z 6 bpont-most i 7 zsbsap zorganizowały ćwiczenia pokazowe dla wszystkich rodzajów wojsk 1 Armii. Na dzień 15 lipca stan osobowy i uzbrojenie 1 BSap wynosiły: oficerowie – 129, podoficerowie – 255, szeregowi – 1042, karabiny – 548, pistolety maszynowe – 593, karabiny maszynowe – 99, samochody – 57, traktory i ciągniki – 4, radiostacje – 12. Stan ten nie obejmował całego etatu brygady, który został uzupełniony na podstawie rozkazu dowódcy 1 Armii z dnia 15 listopada 1944, nakazującego sformowanie samodzielnej kompanii zwiadu w sile 65 ludzi oraz samodzielnego plutonu sanitarnego w sile 17 żołnierzy. 10 października dowódca Wojsk Inżynieryjnych Wojska Polskiego wydał rozkaz nr 03, nakazujący w brygadach saperskich utworzenie nieetatowych szkół podoficerskich w sile jednej kompanii, trzyplutonowej, o stanie osobowym 120 żołnierzy. Na 15 listopada niedobór w kadrze oficerskiej wynosił 34% (szczególnie dowódcy plutonów), a wśród podoficerów 14%. W rozkazie z dnia 24 listopada dowódca Wojsk Inżynieryjnych WP określił programy szkolenia dla oddziałów i pododdziałów inżynieryjno-saperskich 1 Armii, na podstawie których sztaby jednostek opracowały własne programy szkolenia dla pododdziałów.

Przysięgę żołnierze brygady złożyli 9 lipca 1944 roku we wsi Ostrów na Wołyniu. W ceremonii wzięli udział dowódca 1 Armii gen. Zygmunt Berling oraz członek Rady Wojennej Armii gen. Aleksander Zawadzki. Sztandar ufundowany przez społeczeństwo Wawra wręczono w październiku 1944 roku w Wawrze.

Dowódcy

mjr Karol Jakubiak p.o. od 21.04.1944 – 03.05.1944
płk (gen. bryg.) Bronisław Lubański (ACz) – od 03.05.1944 do 19.03.1947
płk Edmund Żarczyński – od 19.03.1947 do 05.10.1951
ppłk Mikołaj Majorow – od 05.10.1951 do 20.10.1953
płk Stanisław Maleńczak – od 20.10.1953 do 26.02.1957
płk dypl. Stanisław Padewski – od 26.02.1957 do 05.10.1957
płk mgr inż. Mikołaj Klecor – od 05.10.1957 do 30.06.1961
płk mgr inż. Aleksander Kabara – od 30.06.1961 do 29.09.1969
płk mgr inż. Jan Tomaszewski – od 29.09.1969 do 16.09.1970
płk mgr inż. Franciszek Gach – od 16.09.1970 do 21.10.1972
płk dypl. Edmund Kubiak – od 21.10.1972 do 28.11.1973
płk mgr inż. Tadeusz Swaryczewski – od 28.11.1973 do 29.09.1976
płk mgr inż. Emil Kamyczek – od 29.09.1976 do 17.10.1978
płk dypl. Jan Polakowski – od 17.10.1978 do 28.08.1980
płk dypl. Wiesław Gwizdowski – od 28.08.1980 do 07.07.1986
gen. bryg. mgr inż. Józef Rzemień – od 07.07.1986 do 10.10.1990
płk mgr inż. Mieczysław Buczak – od 10.10.1990 do 24.08.1996
gen. bryg. Ryszard Gruszka – od 24.08.1996 do 30.06.2004
płk dypl. Zbigniew Wójt – od 30.06.2004 do 30.06.2007
płk dypl. Bogusław Bębenek – od 1.07.2007 do 5.11.2007
płk dypl. Daniel Król

Struktura organizacyjna

Skład:

dowództwo i sztab
8 batalion saperów
9 batalion saperów
10 batalion saperów
11 batalion saperów
kompanie: sztabowa, zwiadowcza
plutony: sanitarny, park lekkich przepraw
2966 stacja poczty polowej

Razem:

żołnierzy – 1382 (oficerów – 152, podoficerów – 336, szeregowych – 894)

sprzęt:

park przeprawowy NLP – 1
kuter BMK – 1
samochody – 70
min – 483

Ordery i odznaczenia

Order Kutuzowa II klasy – uchwała Prezesa Rady Najwyższej ZSRR z 4 maja 1945
Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 1946
Odznaczeni Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari:
płk Bronisław Lubański
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari:
szer. Jan Bukat
kpr. Jan Czechowski
szer. Aleksander Derkacz
szer. Wincenty Lejczak
płk Bronisław Lubański
szer. Antoni Persona
ppłk Włodzimierz Piliński
plut. Aleksander Sokolski
szer. Józef Zubowicz
kpt. Jan Żytło

Sztandar brygady

Sztandar został ufundowany przez mieszkańców Warszawy-Pragi oraz okolicznych miejscowości. Wręczenie miało miejsce prawdopodobnie 24 grudnia 1944 roku w Glinkach, a jego wykonanie zrealizowały siostry felicjanki z Glinek.

Opis sztandaru:

Płat sztandaru o wymiarach 97 x 97 cm, obszyty z dwóch stron żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą pięciu kółek i wkrętów. Drzewce wykonane z jasno politurowanego drewna, skręcane w dwóch częściach przy pomocy mosiężnych okuć. Głowica w kształcie orła z szeroko rozpostartymi skrzydłami, wspartego na cokole w kształcie litery T. Do drzewca przymocowane wstęgi Orderu Czerwonej Gwiazdy oraz Orderu Kutuzowa.

Strona główna:

Czerwony krzyż kawalerski, pola między ramionami krzyża białe. W centralnej części haftowany biało-srebrną nicią orzeł w otoku zielono haftowanego wieńca laurowego. Wokół orła haftowany nicią biało-kremową z czerwoną obwódką napis: „HONOR I OJCZYZNA”, „1-a INŻYNIERYJNO-SAPERSKA BRYGADA”. Na białych polach na przemian: emblematy saperskie w otoku zielono haftowanych wieńców laurowych oraz herb Wawra w otoku tarczy z napisem „WAWER”.

Strona odwrotna:

Rysunek jak na stronie głównej. W centralnej części malowany i haftowany kolorowo wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej w otoku wieńca. Wokół wizerunku napis nicią biało-kremową, z czerwoną obwódką: „POD TWOJĄ OBRONĘ UCIEKAMY SIĘ”, „ZA NASZĄ WOLNOŚĆ I WASZĄ”. Na białych polach haftowane żółtą nicią napisy i daty: „WIELKOLAS 15.VIII.44”; „WARSZAWA 16.1.45”; „PUŁAWY 2.VIII.44”; „OSTRÓW 15.VI.44”; „SASKA KĘPA 14.IX.44”.

Okres powojenny

Rozminowanie

W czerwcu 1945 roku 1 BSap została włączona do działań rozminowujących kraj. Brygada przystąpiła do drugiego etapu rozminowania (od czerwca do września, a praktycznie do końca 1945). Zgodnie z planem, 1 BSap zajmowała się rozminowaniem Pomorza Zachodniego i Gdańskiego oraz północnej części Wielkopolski, od linii rozgraniczenia z 2 Armią WP do Wisły oraz wschodniej części Żuław. Obszar przydzielony brygadzie wynosił 51300 km², a na wschód od Wisły dodatkowe 5000 km². 16 czerwca 1 BSap rozpoczęła rozminowanie w rejonie Namyślina, na północny-wschód od Kostrzyna. Przydzielony teren, później nazwany rejonem rozminowania nr 6, obejmował Pobrzeże Słowińskie, Pojezierze Pomorskie, północno-zachodnią część Pojezierza Wielkopolskiego oraz Żuławy Wiślane. Szerokość tego obszaru wynosiła 230 – 250 km, a głębokość 280 km. Rejon był słabo zaminowany, z wyjątkiem Wału Pomorskiego oraz brzegów Wisły, rzek Parsęta, Kanału Elbląskiego, Gdyni, Gdańska, Piły, Słupska, Kołobrzegu, Ustki i Miastka. Zidentyfikowano zapory minowe na głównych drogach oraz szlakach kolejowych. Oszacowano, że obszary gęsto zaminowane wynosiły 440 km², średnio 800 km² i słabo ponad 50 tys. km². Na terenie brygady znajdowały się liczne składy amunicji nagromadzone przez Niemców. 1 BSap nie miała pełnych danych o stanie zaminowania terenu. Pierwszym rozkazem płk. B. Lubańskiego było określenie zadań rozpoznania terenu i zapór, przeszkolenie pododdziałów oraz przygotowanie sprzętu i dokumentacji. Sytuację utrudniał brak administracji na tym terenie, a część ludności niemieckiej nie była skora do współpracy z polskimi saperami. Kadra i żołnierze nie mieli doświadczenia w prowadzeniu rozminowania na dużych obszarach, dlatego korzystano z doświadczeń 2 i 5 BSap, które rozpoczęły rozminowanie na początku 1945. W planie rozminowania brygady, obszar podzielono na batalionowe pasy o szerokości 50 – 60 km. Bataliony dzieliły rejony na kompanie i ustalały terminy rozpoczęcia oraz zakończenia prac. Średnia norma rozminowania dla batalionu wynosiła 150 – 200 km².

Bataliony zostały rozlokowane w następujący sposób:

8 bsap – Pobrzeże Słowińskie wraz z brzegiem Bałtyku, sztab batalionu w Siemyślu k/Kołobrzegu;
10 bsap – prace na południe od 8 bsap, sztab w Chociwelu;
11 bsap – na południe od 10 bsap, ogólnie na północ od Noteci, sztab na zachód od Barlinka;
9 bsap – w pasie na południe od Noteci, w tym Międzyrzecki Rejon Umocniony, sztab w Międzyrzeczu.

Stanowisko dowodzenia 1 BSap początkowo znajdowało się w Gdańsku, później przeniesiono je do Więcborka. Bataliony prowadziły prace w kierunku wschodnim. Pilne potrzeby rozminowania Pomorza z portami oraz Żuławami doprowadziły do korekty planów.

8 bsap w okresie od czerwca do sierpnia 1945 roku zajmował się rozminowaniem Pomorza Gdańskiego oraz Trójmiasta, wzdłuż wybrzeża Bałtyku, od Wejherowa, przez Słupsk, Sławno, Koszalin, Kołobrzeg. W tym rejonie zaminowane były kolejne rubieże obrony niemieckiej, w tym brzeg Parsęty. Saperzy mieli wiele pracy ze składami amunicji, z których w lipcu w lasach koło Kołobrzegu zidentyfikowano i zniszczono 12.

11 bsap rozminowywał tereny wzdłuż Wisły i Żuławy, usuwając miny z dróg i miejscowości: Tczew, Starogard, Kwidzyn, Malbork, Morąg. Zidentyfikowano i oznakowano pola minowe nad Parsętą, Kanałem Elbląskim oraz Nogatem.

9 i 10 bsap prowadziły prace wzdłuż Noteci. W czerwcu i lipcu rozminowywały głównie drogi i szlaki komunikacyjne: Starogard – Chojnice, Krzyż – Poznań, Piła – Wałcz – Złocieniec, Złotów – Piła – Krzyż, Bydgoszcz – Piła – Krzyż, Białogard – Szczecinek – Piła oraz miejscowości na tych trasach. Najwięcej pracy było wzdłuż Gwdą i Notecią, gdzie przebiegała linia Wału Pomorskiego. Od lipca do września usunięto tam 187345 min oraz zniszczono 3440860 sztuk pocisków i amunicji znalezionych w poniemieckich składach.

18 września 1945 roku, w związku ze zmienionym planem rozminowania Polski, 1 BSap otrzymała dodatkowe zadanie rozminowania nowego obszaru, określanego jako obszar nr 6 – południe, obejmującego Górny Śląsk oraz południowo-wschodnią część Opolszczyzny. Dowódca 1 BSap miał zmniejszone zadanie o rejon Żuław, leżący na wschód od Wisły. Do pomocy w rozminowaniu przydzielono brygadzie 15 zmotoryzowany batalion saperów 1 Korpusu Pancernego, który prowadził prace w północnej części Opolszczyzny oraz 40 bsap z 13 DP, działający już na Śląsku. Dowódca 1 BSap skierował Grupę Operacyjną (GO) ze sztabu brygady, wraz z 9 i 10 bsap. Pozostałe bataliony kontynuowały rozminowanie w rejonie nr 6 – północ (stary rejon). 21 września bataliony 9 i 10 przybyły na Śląsk. 9 bsap rozlokował się w Zawierciu, 10 bsap w Katowicach, a GO w Chorzowie. Nowy rejon był:

słabo zaminowany – do 100 min na km², o powierzchni 3500 km² w granicach: Olesno, Koniecpol, Pilica, Tarnowskie Góry;
słabo zaminowany z dużą ilością amunicji o powierzchni 1100 km² – obejmował Katowice, Zabrze, Chorzów, Sosnowiec, Bytom i Dąbrowę Górniczą;
gęsto zaminowany z nasyceniem 5 – 6 tys. min na km² w rejonach: Gliwice, Rybnik, Wodzisław Śląski, Żory i Pszczyna.

9 bsap sprawdzał rejon w okolicach Olesna, Koniecpola, Pilicy oraz Tarnowskich Gór. 10 bsap zajmował się rozminowaniem terenów w rejonie Gliwic oraz Wodzisławia, gdzie min było dużo. Dowódca GO płk Żarczyński w październiku wzmocnił 10 bsap kompanią z 9 bsap. 15 zbsap prowadził zadania w swoim rejonie.

9 i 10 bsap zlikwidowały na Górnym Śląsku 131 dużych i mniejszych pól minowych, usuwając 454927 min, a także niszcząc około 5 mln bomb, pocisków oraz różnej amunicji. 9 i 10 bsap prowadziły rozminowanie aż do pierwszych śniegów. Straty 9 i 10 bsap wyniosły 5 zabitych i 6 rannych. Pozostałe siły brygady kontynuowały swoje prace do 11 listopada. W dniach 15 – 20 listopada jednostki zostały przegrupowane i zakwaterowane w Lublińcu.

W roku 1945 1 BSap rozminowała ponad 55 tys. km różnorodnych dróg, 5312 km szlaków kolejowych oraz 1721 mostów kolejowych i drogowych. Sprawdzono i rozminowano obszar ponad 57 tys. km², w tym 7672 miejscowości, w tym 205 miast, 388 obiektów fabrycznych, 9 szybów z urządzeniami powierzchniowymi oraz 15 lotnisk. Usunięto 940 tys. min oraz 11,5 mln pocisków, bomb i innych środków wybuchowych, zlikwidowano 12 składów amunicji. W brygadzie zginęło 14 oficerów, podoficerów oraz szeregowych, a 11 żołnierzy zostało rannych. Wskaźnik wypadkowości (liczba zabitych i rannych na 10 tys. usuniętych min) wynosił 0,29 osoby i był najniższy wśród brygad saperskich. 25 saperów 1 BSap usunęło ponad 4 tys. min, a najwięcej min zdjęto przez sapera Antoniego Siedleckiego – 10384 sztuki. W okresie od marca do grudnia 1945 roku 1 Brygada przeszkoliła 305 cywilnych minerów. Pod koniec 1945 roku 1 BSap została podporządkowana dowódcy Okręgu Wojskowego nr IV we Wrocławiu, a w styczniu 1946 roku przeniesiona do Brzegu. Kierowanie rozminowaniem na obszarze okręgu przejął szef wydziału inżynieryjnego OW.

W związku z tym, że w trakcie rozminowania w 1945 roku nie udało się zrealizować wszystkich celów, wojska inżynieryjne zostały wsparte przez żołnierzy artylerii, przeznaczonych do niszczenia amunicji (rozkaz ND WP nr 148 z dnia 7 czerwca 1946). Odpowiedzialność za niszczenie amunicji spoczywała na inspektorach artylerii okręgów. Rozminowanie w 1946 roku miało być prowadzone w dwóch okresach: wiosna – od 1.04 do 30.05 oraz jesień – od 1.09 do 15.11. Oczyszczanie z amunicji i innych niebezpiecznych przedmiotów miało trwać przez cały rok. Zima 1945/46 była sroga, z dużymi opadami śniegu. Wiosną saperzy zostali skierowani do likwidacji zatorów. W wyniku przeformowania, 15 lutego 1946 roku, 1 BSap została przekształcona w 1 pułk saperów (1 psap), a stan osobowy pułku zmniejszył się do tysiąca osób (89 oficerów, 163 podoficerów i 748 szeregowych). Liczba ta została zmniejszona o 591 osób w stosunku do brygady. W wyniku demobilizacji najstarszych roczników, do cywila odeszli najbardziej doświadczeni żołnierze. W szeregi saperów polskich odeszło także wielu doświadczonych oficerów sowieckich. Do rozminowania w 1946 roku przystąpiło 20 jednostek, w tym cztery pułki saperów oraz 16 batalionów dywizyjnych. 1 psap wspólnie z 16 bsap 11 DP, 18 bsap 7 DP oraz 21 bsap 10DP prowadził rozminowanie na obszarze Śląskiego Okręgu Wojskowego (SOW). 1 psap, którym dowodził płk Edmund Żarczyński, działał na obszarze 20950 km², obejmującym tereny Dolnego Śląska: od Wałbrzycha i Świdnicy na zachodzie, na północy do Odry na odcinku od Oławy do Kędzierzyna, oraz na południowym wschodzie Opolszczyzny po Racibórz i Rybnik, a także w okolicach Cieszyna. 22 marca 1 psap rozpoczął prace na przydzielonym terenie, siłami 8 i 9 bsap oraz jednej kompanii 10 bsap. Jeden pluton pułku został przydzielony do rozminowania Wrocławia. Żołnierze nie mieli danych o pozostałych do rozminowania polach, które musieli zdobyć poprzez własne rozpoznanie. Rozminowanie trwało do 4 lipca. Do jesiennego okresu pułk przystąpił 4 września zmniejszonymi siłami. Z pułku odszedł 8 bsap, który został podporządkowany dowódcy Marynarki Wojennej i następnie przekształcony w 52 bsap Marynarki Wojennej. 11 bsap został rozwiązany w lutym w ramach reorganizacji brygady i trzeba było go zorganizować od nowa. W trakcie obu okresów rozminowania w 1946 roku pułk usunął i zniszczył 1050900 min oraz 890 tys. pocisków różnych kalibrów, sprawdzono obszar 26 tys. km².

Pod koniec 1946 roku zaszły zmiany w strukturze Okręgów Wojskowych. Zima 1946/47 była sroga, z dużymi opadami śniegu. W lutym i marcu 1947 roku 1 psap został skierowany do ochrony mostów oraz walki z zatorami, a także do ratowania ludności i mienia. W marcu 1 psap ochraniał mosty na Odrze, Wiśle oraz Małej Panwi. Na Wiśle: w Sandomierzu, Baranowie i Annopolu. Okres rozminowania mógł rozpocząć się dopiero w maju. Do rozminowania na terenie kraju skierowano 11 batalionów saperów, każdy po dwie kompanie. Od 8 maja do 30 października pułk zajmował się rozminowaniem terenów Dolnego Śląska oraz Górnego Śląska. Zlikwidowano i usunięto 160941 min oraz 690 tys. amunicji. W tym czasie zginęło 2 saperów, a 3 zostało rannych. W latach 1945 – 1947 zlikwidowano większość pól minowych.

W roku 1948 do rozminowania trafiły pola minowe wcześniej zidentyfikowane, skupiska min w południowo-wschodniej części Polski (pas nadgraniczny, nad Zalewem Wiślanym, w okolicach Braniewa, Ełku i Szczytna), kwatera Hitlera, Przełęcz Dukielska oraz Przełęcz Łepkowska, a także niesprawdzony rejon Bieszczadów, gdzie w 1947 roku działały oddziały UPA. Główny Inspektor Inżynierii i Saperów gen. Jerzy Bordziłowski postanowił nie kierować na rozminowanie całych batalionów, lecz pododdziały w sile do kompanii saperów. Tylko do Gierłoży i na Przełęcz Dukielską wysłano całe bataliony. Każda jednostka saperska organizowała grupy (patrole) rozminowania, przydzielając im zadania na terenach kilku powiatów. W akcje rozminowania zaangażowano w kraju dziesięć batalionów saperów, każdy po około 150 saperów. Z 1 psap działał 9 bsap. Na terenie Polski w 1968 roku sprawdzono obszar 41548 km², 779 miejsc założenia min, usunięto 173743 miny oraz 4461795 sztuk amunicji. Zginęło 10 saperów, a 14 zostało rannych.

W 1949 roku, jak i w latach następnych, prac związanych z rozminowaniem było coraz mniej. Główne działania koncentrowały się na rozminowaniu Przełęczy Dukielskiej, Wilczego Szańca, wzdłuż północnej granicy, nad Zalewem Wiślanym oraz nad Nysą Łużycką. Rozminowanie prowadzone było siłami 9 batalionów, w tym do kompanii saperów z batalionu. Z 1 psap działał 9 bsap. W Polsce rozminowano i sprawdzono 2519 km² oraz 31 miejsc minowania, usunięto 25735 min oraz 232516 pocisków. Straty wyniosły 4 zabitych i 3 rannych.

W 1950 roku bataliony prowadziły rozminowanie wiosną i jesienią (maj i październik-listopad).

W 1951 roku sytuacja wyglądała podobnie. Z 1 psap udział brał 10 bsap.

W kolejnych latach pododdziały brygady kontynuowały rozminowywanie terenów.

W 1956 roku zakończono rozminowanie kraju. Od roku 1957 rozpoczął się okres oczyszczania. Na zakończenie rozminowania minister Obrony Narodowej wydał rozkaz nr 11/MOn z dnia 30 stycznia 1957 roku, w którym podziękował i nagrodził wyróżniające się jednostki oraz saperów.

W latach 1945–47 1 BSap (1 psap) usunęła 2 147 000 min oraz 14 513 000 sztuk pocisków i amunicji. W trakcie działań frontowych brygada straciła 102 żołnierzy, z czego 52 zostało rannych lub zaginionych bez wieści. W okresie rozminowania i oczyszczania w latach 1944 – 1994 zginęło w brygadzie 55 żołnierzy, w tym 7 oficerów. Dzięki rozminowaniu brygada uratowała od zniszczenia kluczowe obiekty, takie jak elektrownia w Wałczu, porty w Gdyni i Gdańsku, elektrociepłownia w Gdyni, tor kolejowy na półwyspie Hel, fabryka Silesia w Rybniku, młyny i stacja kolejowa w Żarach oraz huta żelaza w Rybniku.

Jesienią 1949 roku pułk został przeformowany na 1 pułk pontonowy, a także zmieniono nazwę 1 ppont z Włocławka na 2 ppont.

Wiosną 1950 roku, przy 1 ppont sformowano Okręgową Składnicę Inżynieryjno-Saperską Nr 4, której zadaniem było przechowywanie sprzętu saperskiego oraz materiałów wybuchowych.

W latach 90. brygada stacjonowała w Brzegu jako 1 Brzeska Brygada Saperów im. Tadeusza Kościuszki.

Obecnie jest to 1 Brzeski Pułk Saperów im. Tadeusza Kościuszki w Brzegu.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Zdzisław Barszczewski: Przywrócone życiu. Rozminowanie ziem Polski. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08751-2.
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974. Brak numerów stron w książce.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Franciszek Kaczmarski, Stanisław Soroka: Wojska inżynieryjne LWP w latach 1945–1979. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06710-4.
Juliusz Malczewski, Roman Polkowski: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek inżynieryjno-saperskich, drogowych i chemicznych. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy: przekształcenia organizacyjne, 1945-1956. Warszawa: Wydaw. TRIO : Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2. Brak numerów stron w książce.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Stanisław Szczepański: Na saperskim szlaku. Z dziejów 1 Warszawskiej Brygady Inżynieryjno-Saperskiej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.