1 szwadron pionierów – to pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu
W listopadzie 1924 roku powstał szwadron pionierów w ramach 1 Dywizji Kawalerii. 21 listopada tegoż roku minister spraw wojskowych mianował rtm. Michała Ważyńskiego z 1 pułku ułanów dowódcą szwadronu, a poruczników Władysława Józefa Bułhaka z 13 pułku ułanów, Jerzego Fochta z 10 pułku ułanów oraz Czesława Małachowskiego z 2 pułku ułanów na młodszych oficerów. Szwadron był częścią 1 Dywizji Kawalerii stacjonującej w Białymstoku. 6 listopada 1924 roku generał dywizji Stefan Majewski, w imieniu ministra spraw wojskowych, wydał rozkaz O.I.Szt.Gen. 11750 Org., w którym ustalił następujące odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów przy 1 DK:
-
otok na czapkach rogatywkach w kolorze czarnym,
-
proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza w kolorach pąsowo-czarnych (pąsowy u góry, czarny u dołu),
-
na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) oraz litery „1D”.
Szwadron miał swoją bazę w Białymstoku. Od sierpnia 1926 roku formacją ewidencyjną szwadronu stał się 10 pułk ułanów z Białegostoku. W związku z tym do tego pułku przeniesiono: rtm. Józefa IV Sokołowskiego oraz poruczników Czesława Małachowskiego i Mieczysława Januszewskiego, pozostawiając ich na dotychczasowych stanowiskach w szwadronie.
1 października 1926 roku szwadron przeszedł pod inspekcję gen. bryg. Gustawa Orlicz-Dreszera. 4 sierpnia 1927 roku minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyka szwadronów pionierów. Natomiast 24 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych wprowadził otok szkarłatny na czapkach oficerów i szeregowych szwadronów pionierów.
W 1929 roku, po rozwiązaniu dywizji, szwadron przeszedł pod dowództwo Brygady Kawalerii „Białystok” i został przemianowany na szwadron pionierów BK „Białystok”. W 1930 roku pododdział przyjął nazwę 1 szwadron pionierów.
13 sierpnia 1931 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów. Po roku 1932 szwadron przeniesiono do Ostrołęki. W kwietniu 1933 roku por. Mieczysław Januszewski został przeniesiony do 9 pułku strzelców konnych, a wkrótce po przeniesieniu został zamordowany w Katyniu w dniach 20-22 kwietnia 1940 roku.
Nadzór nad szkoleniem oraz właściwym wykorzystaniem sprzętu saperskiego w szwadronie sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów, który był również odpowiedzialny za coroczne koncentracje jednostek saperskich.
Od 1937 roku szwadron wchodził w skład Podlaskiej Brygady Kawalerii. Do października tego roku przeszedł reorganizację.
Od końca marca 1939 roku, zgodnie z dyrektywami szefa saperów Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”, szwadron prowadził prace nad budową umocnień w rejonie ograniczonym od zachodu rzeką Omulew, a od wschodu rzeką Szkwa.
Na podstawie rozkazu Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 roku, nakazano sformowanie zmotoryzowanego plutonu pionierów Podlaskiej BK przy szwadronie pionierów brygady. Pluton ten, do momentu ogłoszenia mobilizacji, był w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie, a na tabelę mobilizacyjną 5 pułku ułanów miał być wpisany prawdopodobnie wiosną 1940 roku.
Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W”, dowódca 5 pułku w Ostrołęce odpowiadał za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 1. Jednostka była mobilizowana w trybie alarmowym, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym. 23 sierpnia 1939 roku zarządzono mobilizację jednostek „żółtych” w Okręgu Korpusu Nr I. Rozpoczęcie mobilizacji wyznaczono na godzinę 6.00 następnego dnia. Mobilizacja szwadronu przebiegła sprawnie, zgodnie z dokumentacją mobilizacyjną. Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został uzupełniony zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR oraz wyposażony według należności materiałowych L.5023/mob.mat. 27 sierpnia szwadron osiągnął gotowość marszową, nie przerywając prac fortyfikacyjnych. Pluton motorowy nie dołączył do szwadronu, uczestniczył w obronie Warszawy pod dowództwem por. kaw. Czesława Sochockiego.
20 września szwadron wszedł w skład Brygady Kawalerii „Plis” w Białowieży.
Kadra szwadronu
Dowódcy szwadronu:
rtm. Michał Ważyński (XI 1924 – †23 IV 1925)
mjr kaw. Józef IV Sokołowski (od VI 1925 – VI 1927)
mjr kaw. Adam Pruszyński (VIII 1927 – IV 1928)
rtm. / mjr kaw. Tadeusz Mikke (V 1928 – III 1930)
rtm. Antoni Buczyński (VI 1930 – †3 III 1931 Poznań)
rtm. Tadeusz Waśniewski (III 1931 – IV 1933)
rtm. Marceli Ignaczak (od IV 1933)
rtm. Henryk Szela (do IX 1939)
Obsada personalna w marcu 1939:
dowódca szwadronu – rtm. Henryk Szela
dowódca plutonu – por. kaw. Zygmunt Alojzy Schneider
dowódca plutonu – por. kaw. Włodzimierz Sokulski
Obsada personalna we wrześniu 1939:
dowódca szwadronu – rtm. Henryk Szela
zastępca dowódcy szwadronu i dowódca I plutonu pionierów – por. kaw. Włodzimierz Sokulski
zastępca dowódcy I plutonu – plut. Rogiński
dowódca II plutonu zaporowego – por. kaw. rez. Edward Ostrowski
zastępca dowódcy II plutonu – wachm. Dawidziuk
w plutonie – wachm. pchor. Czesław Sońta
dowódca III plutonu chemicznego – ppor. rez. inż. Franciszek Pszczółkowski
zastępca dowódcy II plutonu – plut. Gruba
dowódca drużyny kolarzy – kpr. pchor. Czesław Pasturczak †8 IX 1939
Zobacz też
Koszary w Wojciechowicach
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921–1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
Linki zewnętrzne
Czesław Sońta: Relacja. [w:] B.I. 17g [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. [dostęp 2022-04-23].
Henryk Szela: Relacja. Działania 1 szwadronu pionierów od końca marca do końca kampanii 1939 r.. [w:] B.I. 17g [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. [dostęp 2022-04-23].
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-04-23].