1 Samodzielny Pułk Łączności

1 Samodzielny Pułk Łączności (1 pł)

1 Samodzielny Pułk Łączności był oddziałem odpowiedzialnym za łączność w ludowym Wojsku Polskim. Został utworzony w kwietniu 1944 roku w Trojanowie (ZSRR) w celu zapewnienia łączności dla 1 Armii Wojska Polskiego. Szlak bojowy pułku zakończył się 7 maja 1945 roku nad rzeką Łabą.

Geneza

W Związku Radzieckim, 9 maja 1943 roku, utworzono 1 Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, w skład której weszła kompania łączności. W miarę jak do polskiego wojska napływało coraz więcej ochotników, zgodnie z decyzją władz ZSRR, dywizja przekształciła się w korpus, co doprowadziło do powstania 1 Korpusu Wojska Polskiego. W związku z tym zrodziła się potrzeba przekształcenia kompanii łączności w batalion. Dowódca korpusu, gen. brygady Zygmunt Berling, skierował do obozu w Sielcach grupę oficerów i żołnierzy, aby uzupełnić 1 Samodzielny Batalion Łączności. Mimo że był to standardowy batalion łączności według rosyjskiego etatu, nadano mu miano „Samodzielny”, aby podkreślić jego niezależność w zakresie obrony i zabezpieczenia swoich pododdziałów.

Od 19 sierpnia 1943 roku, w letnim obozie nad Oką, rozpoczęto formowanie 1 Samodzielnego Batalionu Łączności. Organizację batalionu powierzono kpt. Szpakowskiemu, a w celu wsparcia w szkoleniu żołnierzy oddelegowano grupę z kompanii łączności. Dowództwo batalionu objął mjr Wiktor Zarucki. Na jesieni batalion przeniesiono do Sielc, gdzie żołnierze przygotowali ziemianki na zimę.

Wobec braków kadrowych, część instruktorów stanowili żołnierze Armii Radzieckiej, wśród których znajdowali się także Polacy. W batalionie zorganizowano szkołę podoficerską, którą dowodził kpt. Osiński. Problemy językowe, choć obecne, były marginalne, ponieważ polscy żołnierze przebywali już w ZSRR i posługiwali się językiem rosyjskim. Trudności stwarzał głównie język techniczny.

Fragment wspomnień:

Każdy łącznościowiec musi znać podstawy elektrotechniki. Na początku wykładał nam je kpt. inż. Rabanowski (późniejszy minister komunikacji w rządzie Osóbki Morawskiego). Nie były to skomplikowane analizy obwodów prądowych, ale takie pytania jak: co to jest obwód elektryczny?, jakie źródła prądu wykorzystujemy w wojsku? oraz jak je łączymy. Każdy musiał znać prawo Ohma tak, jak paciorek, który matula kiedyś nas nauczała.

Później, prądy i urządzenia łączności, wykładał nam instruktor radziecki, który tłumaczył pojęcia w naszych „makitrach”: opór to „soprotiwlenije”, dławik to „drosiel”, obwód elektryczny to „elektriczeskaja cep” itd. Wprawdzie „cep” kojarzył się nam inaczej, ale z przymrużeniem oka mówiliśmy: „Nareszcie jakiś znany wyraz”.

Nie myśl, Drogi Czytelniku, że te rosyjskie nazwy były złe – później otrzymywaliśmy instrukcje urządzeń łączności w tym języku, co bardzo nam pomagało. W miarę jak front przesuwał się na zachód, batalion przemieszczał się na Smoleńszczyznę, jednocześnie zabezpieczając łączność dla dowódcy korpusu z podległymi wojskami. Pierwszym zajmowanym rejonem była wieś Kopanka, a potem Trojanowo.

Pod koniec marca 1944 roku, naczelne dowództwo Armii Radzieckiej oraz Komitet Obrony ZSRR zezwolili na utworzenie 1 Armii Wojska Polskiego. W planie organizacyjnym formowania 1 AWP przewidziano także sformowanie pułku łączności.

Rozkazem Dowódcy 1 AWP gen. Zygmunta Berlinga nr 01/org. z dnia 1 kwietnia 1944 roku, powołano do życia 1 Samodzielny Pułk Łączności 1 Armii Wojska Polskiego.

Zadania pułku

Głównym zadaniem Pułku było zapewnienie łączności 1 Armii Wojska Polskiego w trakcie działań bojowych. Zaliczało się to do rozwijania węzłów łączności (WŁ):

• WŁ SD Armii (na głównych stanowiskach dowodzenia),
• WŁ WSD Armii (na wysuniętych stanowiskach dowodzenia),
• WŁ KSD Armii (na kwatermistrzowskich stanowiskach dowodzenia),
• PWŁ (pomocniczych węzłach łączności, łączących w system węzły łączności sąsiadów i przełożonych – według potrzeb).

Do innych zadań pułku należała odbudowa infrastruktury stacjonarnych linii przewodowych oraz naprawa zniszczonych central telefonicznych na wyzwolonych terenach, a także prowadzenie nasłuchu radiowego w celu rozpoznania organizacji i pozycji nieprzyjaciela.

Skład organizacyjny

• Dowództwo,
• Sztab,
• Batalion telefoniczno-telegraficzny,
• Kompania radiowa,
• Kompania ruchomych środków łączności,
• Kompania kablowo-telegraficzna (motorowa),
• Kompania kablowo-telegraficzna (konna),
• Batalion „WCz” (weczystów) (przydzielony z Armii Radzieckiej),
• Elementy zabezpieczenia technicznego:
• Pluton transportowo-samochodowy,
• Warsztat remontu uzbrojenia,
• Warsztat samochodowy pułku.
• Punkt pomocy technicznej,
• Punkt pomocy medycznej,
• Wydział żywnościowy.

Sprzęt

• Radiostacja RCC – 2 stacje
• Radiostacja RSB – 4 stacje
• Radiostacja SCR – 1 stacja
• Radiostacja RAF – 1 stacja
• Radiostacja RBM – 1 stacja
• Łącznice telefoniczne,
• Urządzenia telegraficzne BODO,
• Urządzenia telegraficzne ST-35 (dalekopisy),
• Urządzenia telegraficzne Morse’a,
• Urządzenia W.Cz. (utajniające),
• Krosy (przełącznice liniowe),
• Kable polowe,
• Aparaty telefoniczne,
• Samochody pancerne – 5 szt.,
• Samochody osobowo-terenowe – 10 szt.,
• Motocykle – 12 szt.,
• warsztat łączności – 1 szt.,
• warsztat samochodowy – 1 szt.
• od grudnia 1944 r. zamontowane na samochodach:
• centrala telefoniczna,
• aparatownia telegraficzna „Bodo”,
• aparatownia telegraficzna „ST-35”,
• aparatownia telegraficzna Morse’a,
• przełączalnia telegraficzna,
• stacja ładowania akumulatorów.

Obsada etatowa (fragmenty)

1 Samodzielny Batalion Łączności (1 Korpus Polski)

• Dowódcy:
• kpt. Szpakowski,
• mjr Wiktor Zarucki (od VIII 1943),
• Szef sztabu: por. Fridman.
• 1 Samodzielny Pułk Łączności (1 Armii WP)
• Dowódcy:
• mjr Wiktor Zarucki (PO) (04.1944 r. – 05.1944),
• ppłk Romuald Malinowski (05.1944 r. – 16.10.1944),
• ppłk Wiktor Zarucki (17.10.1944 r. – 09.1945).
• Zastępcy ds. polityczno-wychowawczych:
• ppor. Starzec,
• por. inż. Jan Rabanowski,
• ppor. Tadeusz Pisula – styczeń 1945.
• Zastępca ds. liniowych:
• mjr Wiktor Zarucki,
• mjr Kunin.
• Zastępcy ds. techniczno-materiałowych:
• kpt. Stefan Kunceficz,
• Kwatermistrz:
• kpt. Kuncewicz,
• Szef sztabu: dane z kroniki i rozkazu organizacyjnego pułku z dnia 4.04.1944 r.
• kpt. Osiński,
• kpt. Jan Klusik,
• Pomocnicy szefa sztabu:
• por. Frydman, chor. Paweł Wildstein,
• Szef łączności: ppłk Suczek,
• Szef służby uzbrojenia: por. Włodzimierz Pozniak,
• Szef służby chemicznej: ppor. Wójcicki,
• Szef kancelarii żywnościowej: kpr. Pobola,
• Szef zaopatrzenia mundurowego: por. Adolf Pawłowski,
• Szef zaopatrzenia żywnościowego: por. Kuncewicz,
• Szef zaopatrzenia finansowego: ppor. Uroda,
• Instruktor propagandy: ppor. Henryk Szemberg,
• Felczer pułku: chor. Milda Chomicz, kpt. Szyran.
• Batalion Telefoniczno-Telegraficzny,
• Dowódca batalionu: por. Klusik,
• Z-ca ds. polityczno-wychowawczych: ppor. Jackowska.
• Samodzielny batalion łączności:
• Dowódca batalionu: kpt. Strzelecki,
• Dowódca 7 komp.: por. Koniew,
• Dowódca 8 komp.: kpt. Mań.
• Kompania Radiowa,
• Dowódca kompanii: ppor. Baranow,
• Z-ca ds. polityczno-wychowawczych: chor. Lena Grůunszpan.
• Kompania Ruchomych Środków Łączności,
• Dowódca kompanii: ppor. Czernyszow.
• Kompania Kablowo – Telegraficzna (motorowa),
• Dowódca kompanii: ppor. Głuchaniuk, por. Aleksander Morawski,
• Z-ca ds. polityczno-wychowawczych: chor. Edward Gierasimczyk.
• Kompania Kablowo – Telegraficzna (konna),
• Dowódca kompanii: chor. Sypało,
• Z-ca ds. polityczno-wychowawczych: chor. Laszkiewicz.
• Stacja telegraficzna:
• Dowódca stacji: por. Jan Kurewicz,
• Technik: ppor. Gabszewicz, chor. Stefan Sołowiow.
• Stacja telefoniczna:
• D-ca oddz. łączności wewnętrznej: chor. Józef Kryworotenko,
• D-ca oddz. łączności dalekosiężnej: ppor. Antoni Łojko.
• Stacja generatorowa:
• Dowódca stacji: chor. Józef Lulewicz,
• Technik: xx.
• Pluton transportowo-samochodowy:
• Dowódca: ppor. Bronisław Książek.
• Warsztat uzbrojenia bojowego:
• Dowódca: ppor. Antoni Zaleski.
• Warsztat samochodowy:
• Dowódca: kpr. Walczak.

Marsze i działania bojowe

Rozformowanie

28 maja 1945 roku Rada Najwyższa ZSRR odznaczyła Batalion Orderem Czerwonej Gwiazdy za „wzorowe wypełnianie zadań bojowych Naczelnego Dowództwa przy przerwaniu obrony Niemców i ofensywie na Berlin”. Po przegrupowaniu do Wriezen (Niemcy), 9 lipca 1945 roku pułk powrócił do Polski i został skoszarowany w Katowicach. W ramach pokojowej reorganizacji wojska, we wrześniu 1945 roku pułk został rozwiązany.

Przypisy

Bibliografia

• Kronika 1 Samodzielnego Pułku Łączności,
• Jan Sikora – artykuł pt. „Bliżej historii” z czasopisma Zakładów Graficznych Dom Słowa Polskiego – maj 1969,
• Zofia Kolasa-Rogowska – Wspomnienia wojenne,
• Józefa Małek (zd. Cis) – Wspomnienia wojenne, kpt. Władysław Rogowski – Wspomnienia wojenne.
• Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958.