1 Samodzielny Batalion Kobiecy im. Emilii Plater to pododdział piechoty Wojska Polskiego, którego patronką była Emilia Plater. Kobiety służące w tej jednostce zyskały miano „platerówek”.
Historia
Batalion został utworzony 19 sierpnia 1943 roku w Sielcach, w ramach 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR.
Po zakończeniu etapu organizacyjnego, od września 1943 roku, w skład batalionu wchodziły: szkoła podoficerska, kompanie: 1 i 2 fizylierek, 1 i 2 strzeleckie oraz jednostki wsparcia, takie jak rusznice ppanc. i ckm; a także plutony: moździerzy, zwiadu, łączności, sanitarny, saperów i gospodarczy. Na dzień 30 września 1943 roku batalion liczył 740 żołnierzy, a 7 kwietnia 1945 roku – 533 osoby.
1 września 1943 roku z batalionu została wycofana 1 kompania fizylierek, która przeszła razem z 1 DP na front. W trakcie bitwy pod Lenino pełniła służbę wartowniczą przy sztabie dywizji, a jedna z drużyn została przydzielona do plutonu sanitarnego 2 pp, aby ewakuować rannych z pola walki, udzielać pierwszej pomocy oraz eskortować jeńców. 2 kompania strzelców została 5 grudnia 1943 roku przydzielona do 2 DP.
9 stycznia 1944 roku, w wyniku reorganizacji jednostek polskich, batalion przeniesiono do wsi Łuczynka na Smoleńszczyźnie, w marcu do miejscowości Żeleźniak pod Trojanowem (w obwodzie żytomierskim), w maju do Kiwerc, a w lipcu wkroczył na ziemie polskie. Od 17 lipca 1944 roku pełnił służbę wartowniczą w jednostkach tyłowych armii.
14 września 1944 roku nastąpiło wyzwolenie prawobrzeżnej Warszawy. Wzrósł wówczas poziom przestępczości i kradzieży, co skłoniło dowództwo garnizonu do utworzenia komend wojskowych przy komisariatach milicji obywatelskiej, w celu zapewnienia porządku publicznego oraz ochrony mienia. Do tej ważnej służby wartowniczej wyznaczono 1 Samodzielny Batalion Kobiecy im. Emilii Plater. Od 12 października platerówki pełniły służbę garnizonową na Pradze. Fizylierki tego batalionu 17 stycznia 1945 roku, tuż po wyzwoleniu, zaciągnęły wartę przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie.
W pierwszej połowie 1945 roku platerówki wspierały utrzymanie porządku w mieście. 21 marca 1945 roku batalion został bezpośrednio podporządkowany Sztabowi Generalnemu WP i podzielony na komisariaty wojskowe w różnych dzielnicach Warszawy.
Batalion został rozwiązany na podstawie rozkazu Naczelnego Dowódcy WP z dnia 25 maja 1945 roku. Część żołnierzy 1 SBK osiedliła się w zachodniej Polsce, tworząc osiedle Platerowo. Powojenne losy jednostki zainspirowały film Rzeczpospolita babska, który częściowo tam nakręcono.
Sztandar batalionu
Sztandar batalionu został ufundowany przez Związek Patriotów Polskich i wręczony pod koniec 1943 roku w miejscu formowania.
Opis sztandru:
Płat o wymiarach 60×57 cm, obszyty z trzech stron żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą czerwonej jedwabnej tulei. Drzewce wykonane z jasno politurowanego drewna, składające się z dwóch części połączonych okuć stalowych. Głowica ma kształt orła wspartego na cokole skrzynkowym z napisem: „Batalion Kobiecy im. Emilii Plater”.
Strona główna:
Czerwony krzyż kawalerski, a pola między ramionami krzyża są białe. Pośrodku znajduje się aplikowany z białego jedwabiu orzeł w otoku wieńca laurowego. Wieniec wykonany z haftowanego żółtego jedwabiu, w kolorach żółto-beżowo-brązowych i biało-beżowych nici. Na ramionach krzyża haftowany żółtą nicią napis: „HONOR I OJCZYZNA” oraz „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”. Na białych polach widoczne są gałązki lauru.
Strona odwrotna:
Motyw jak na stronie głównej. Na białym aplikowanym polu, kolorowo haftowana podobizna Emilii Plater w otoku wieńca, jak na stronie głównej. Pod wizerunkiem i wieńcem haftowany żółtą nicią napis: „BATALION KOBIECY IM. EMILII PLATER”. Na białych polach aplikowane i haftowane żółto-biało-brązową nicią gałązki lauru; na dwóch górnych gałązkach daty: „1831” i „1943.15.VII”.
Kadra batalionu i „platerówki”
Dowódcy batalionu:
por. Łupiński – przez kilka dni (źr. CAW, III-138.)
por. Zygmunt Sobolewski (1 – 30 VII 1943)
por. Aleksander Mac (1 VIII – 29 XII 1943)
kpt. Bolesław Dróżdż (30 XII 1943 – 26 VII 1944)
kpt. Aleksander Mac (27 VII 1944 – 12 XI 1944)
ppłk Józef Lasoń (13 XI 1944 – V 1945)
Zastępcy dowódcy do spraw liniowych:
por. Aleksander Mac (1 – 30 VII 1943)
por. Jan Drzewiecki (1 VIII 1943 – 12 III 1944)
por. Dominik Lisiewicz (13 III 1944 – V 1945)
Zastępcy dowódcy do spraw politycznych:
por. Halina Zawadzka (16 VI – 23 VIII 1943)
kpt. Irena Sztachelska (23 VIII – 10 X 1943)
kpt. Ludwika Bibrowska (10 X 1943 – V 1945)
Szef sztabu
chor. Aleksander Jankowski (1 IX 1943)
Platerówki
szer. Aniela Krzywoń
kpt. Stanisława Drzewiecka
chor. Helena Junkiewicz
mjr Helena Jabłońska z d. Figura
Przypisy
Bibliografia
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943–1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974. Brak numerów stron w książce.
Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
Linki zewnętrzne
Bożena Szmagaj, Samodzielny Batalion Kobiecy i jego akta. archiwumcaw.wp.mil.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].