1 Samodzielna Brygada Strzelców (1 SBS) – to brygada piechoty wchodząca w skład Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Formowanie oraz zmiany organizacyjne
Formowanie 1 Brygady Strzelców rozpoczęło się 13 lipca 1940 roku w obozie Biggar w Szkocji, pod dowództwem gen. bryg. Gustawa Paszkiewicza. Brygada była częścią I Korpusu Polskiego i uczestniczyła w obronie przeciwdesantowej wybrzeży Szkocji.
Naczelny Wódz oraz Minister Spraw Wojskowych, w rozkazie L.dz. 1557/Tjn.O.I.Org.42 z dnia 9 maja 1942 roku, nadali 1 Brygadzie Strzelców nazwę „1 Samodzielna Brygada Strzelców”.
W 1943 roku nadal występowały trudności w uzupełnieniu stanów osobowych 1 Dywizji Pancernej. Brytyjczycy wywierali presję na sformowanie jej oraz osiągnięcie pełnych etatów wojennych. 14 lutego 1943 roku gen. Sikorski poinformował gen. Brooke’a o planie skadrowania 1 BS.
12 marca, na błoniach na północ od Alloa, przeprowadzono ostatni przegląd 1 Samodzielnej Brygady Strzelców przed jej rozwiązaniem. Brygada była zmuszona oddać swoich żołnierzy do innych jednostek taktycznych.
15 kwietnia 1943 roku generał Bronisław Duch podpisał ostatni rozkaz dzienny jako dowódca brygady. W dokumencie stwierdził, że „rozkaz Naczelnego Wodza L.dz. 370/Tjn.Org.43 oraz dowódcy I Korpusu Nr 31 z 13 kwietnia 1943 roku o przemianowaniu 1. Samodzielnej Brygady Strzelców na 1. Dywizję Grenadierów wprowadzam w życie z dniem 16 kwietnia 1943 roku. Szczegółowe zarządzenia zostaną wydane oddzielnie”. 20 kwietnia 1943 roku generał Duch podpisał rozkaz dzienny Nr 1 Dowództwa 1 Dywizji Grenadierów.
Struktura organizacyjna brygady
Struktura brygady została opracowana na podstawie zdobytych doświadczeń wojennych. Miała być jednostką mobilną, przystosowaną do działań manewrowych, zmotoryzowaną i dysponującą znaczną siłą ognia (w skład której wchodził batalion czołgów oraz artyleria wsparcia).
Kwatera Główna 1 Brygady Strzelców:
- Oddział Sztabowy
- pluton ochrony sztabu
- 1 batalion strzelców podhalańskich
- 2 batalion strzelców
- 3 batalion strzelców
- 1 oddział rozpoznawczy
- 1 kompania przeciwpancerna
- 1 dywizjon artylerii lekkiej
- 1 bateria artylerii przeciwlotniczej
- 1 kompania saperów
- 1 kompania łączności
- 1 kompania sanitarna
- 1 kompania warsztatowa
- 1 kompania zaopatrywania
W skład każdego z trzech batalionów strzelców wchodziły:
- dowództwo batalionu
- pluton łączności
- drużyna rozpoznawcza
- 1 kompania strzelców
- 2 kompania strzelców
- 3 kompania strzelców
- kompania ckm i broni towarzyszącej
- pluton przeciwpancerny (4 działka)
- pluton przeciwlotniczy (4 lkm)
- tabor baonu
Kompania strzelców składała się z pocztu dowódcy, trzech plutonów strzelców oraz sekcji moździerzy 2-calowych.
Oddział Rozpoznawczy 1 BS miał w swoim składzie cztery plutony: motocyklowy, ckm, przeciwpancerny i czołgów.
Brygada liczyła 5743 żołnierzy, w tym 419 oficerów i 978 podoficerów. Duży odsetek kadry był wynikiem wysokich nadwyżek oficerów oraz trudności w prowadzeniu rekrutacji w Wielkiej Brytanii i Kanadzie.
Obsada personalna
Dowódcy brygady:
- gen. bryg. Gustaw Paszkiewicz
- gen. bryg. Bolesław Bronisław Duch (do 16 IV 1943 → dowódca 1 DG)
Zastępcy dowódcy brygady:
- płk dypl. Kazimierz Glabisz (do 24 II 1943 → zastępca dowódcy 1 DPanc)
Szefowie sztabu:
- płk dypl. Zenon Wzacny (do 16 IV 1943 → szef sztabu 1 DG)
Szef Oddziału III Operacyjnego:
- mjr dypl. Felicjan Majorkiewicz (do 1 VI 1943 → dyspozycja Oddziału Personalnego Sztabu NW)
Naczelni lekarze brygady:
- płk lek. Wincenty Babecki (do 15 IV 1943 → referent służby zdrowia w Oddziale IV Sztabu I KPanc.-Mot.)
- mjr lek. dr Jan Faleński (5 III – 13 V 1943 → lekarz Polskiego Biura Wojskowego w Londynie)
Dowódcy 3 batalionu strzelców:
- mjr Michał Bilik (od 11 V 1943)
Dowódcy 1 kompanii saperów:
- kpt. Józef Zielonka (26 VI 1940 – 30 I 1941 → zastępca dowódcy 1 ksap)
- mjr Józef Hempel
- mjr Jan Gustowski (1943)
- kpt. Felisk Julian Folik (1943)
Dowódcy 1 kompanii sanitarnej:
- mjr lek. Leon Bazała (do 24 IV 1943 → Sztab Naczelnego Wodza)
- kpt. lek. dr Jan Eugeniusz Janiga (od 5 III 1943)
Dowódcy 1 kompanii zaopatrywania (b. 1 kolumny samochodowej):
- mjr Zdzisław Orłowski (do 12 V 1943 → 1 pal)
- mjr piech. Bronisław Feliks Łoziński (od 12 V 1943)
Dowódcy 1 kompanii warsztatowej:
- mjr Hipolit Ciągliński (do 31 VII 1943 → dowódca Oddziałów Technicznych 1 Dywizji Grenadierów)
- kpt. Ireneusz Berg (od 31 VII 1943)
Pozostali:
- oficer łącznikowy – mjr Czesław Mierzejewski (od 5 III 1943)
- dowódca 1 batalionu strzelców – płk dypl. Witold Gierulewicz
- dowódca 1 kompanii łączności – kpt. inż. Sabin Popkiewicz (do 11 V 1943)
Przypisy
Bibliografia
Rozkazy dzienne 1 Samodzielnej Brygady Strzelców i 1 Dywizji Grenadierów, sygn. R.27. IPMS, 1943. [dostęp 2020-09-09].
Józef Dembiniok: Wojsko Polskie we Francji–I Korpus Polski w Wielkiej Brytanii (Oznaki i odznaki Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie / Józef Dembiniok, Bernard Szczech, Andrzej Urbanski). Krajowa Agencja Wydawnicza. ISBN 83-03-00719-X. Brak numerów stron w książce.
Maciej Szczurowski: Artyleria Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-918-X.
Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940–1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1992. ISBN 83-11-08218-9.