1 Rosyjska Armia Narodowa

1 Rosyjska Armia Narodowa (niem. 1. Russische Nationalarmee, ros. 1-я Русская Национальная Армия) – to formacja zbrojna złożona z kolaborantów rosyjskich, która działała na rzecz Niemiec w czasie II wojny światowej.

Zarys historii

Na początku lipca 1941 roku niemiecki wywiad wojskowy Abwehra powołał do życia szkolny batalion pod nazwą „Lehrbataillon für Feind-Abwehr und Nachrichtendienst” złożony z rosyjskich emigrantów oraz jeńców Armii Czerwonej. Batalion ten wchodził w skład Grupy Armii „Północ” i miał na celu szkolenie w zakresie pozyskiwania informacji o przeciwniku. Dowództwo objął Boris Smysłowski, biały emigrant rosyjski, który pełnił służbę w Abwehrze w stopniu Hauptmanna (kapitana). Na początku w batalionie dominowali emigranci z okresu przed rewolucją, jednak z biegiem czasu większość stanowili byli sowieccy jeńcy wojenni.

W 1942 roku Niemcy zorganizowali łącznie 12 takich batalionów, które razem liczyły około 10 tysięcy żołnierzy. Połączono je w jednostkę nazwaną Sonderdivision „R” (Dywizja Specjalna „R”, od Rosji), której zadaniem było zwalczanie sowieckiej partyzantki oraz prowadzenie działań wywiadowczo-dywersyjnych w tyłach Armii Czerwonej. Dowódcą pozostał Smysłowski, który awansował do stopnia podpułkownika. Jednostka podlegała Sonderstabowi „R”, działającemu w okupowanej Warszawie jako zakamuflowana struktura wywiadowcza, ukrywająca się pod przykrywką firmy budowlanej, z celem walki z sowieckim ruchem oporu. W grudniu 1943 roku Niemcy rozwiązały Sonderstab „R” oraz Sonderdivision „R”, a Smysłowski trafił do aresztu domowego pod zarzutem działania na rzecz obu stron.

W obliczu klęsk na froncie wschodnim, niemieckie władze wojskowe zmieniły strategię użycia jednostki. Po uwolnieniu Smysłowskiego pod koniec 1944 roku, batalion został odtworzony, a po dodatkowym naborze i przeszkoleniu przekształcony w standardową formację piechoty, przyjmując nazwę 1 Rosyjska Dywizja Narodowa. Pod koniec stycznia 1945 roku, w związku z ofensywą Armii Czerwonej, przemaszerowała z Breslau do Bad Elster pod Dreznem. 12 lutego 1945 roku otrzymała kryptonim „Grüne Armee zur besonderen Verwendung” (Zielona Armia do Zadań Specjalnych), a 4 kwietnia zmieniono jej nazwę na 1 Rosyjską Armię Narodową. Otrzymała status siły sojuszniczej w stosunku do armii niemieckiej, a Smysłowski awansował do stopnia generała majora. Formacja liczyła około 6 tysięcy żołnierzy, a jej szefem sztabu był pułkownik Siergiej Riasnianski. W jej skład wchodziły dwa pułki piechoty: 1 pułk piechoty pod dowództwem ppłk Tarasowa-Soboliewa oraz 2 pułk piechoty pod dowództwem ppłk Bobrikowa.

Ostatnie miesiące wojny Armia spędziła w Austrii, walcząc z Armią Czerwoną. 18 kwietnia generał Smysłowski wydał rozkaz odwrotu na zachód. Z powodu nalotów lotniczych oraz dezercji formacja uległa rozproszeniu. W ostatnich dniach działań wojennych, 494 osoby, w tym 462 żołnierzy, 30 kobiet i 2 dzieci, wraz z generałem Smysłowskim dotarły do granic neutralnego Liechtensteinu, gdzie zostały rozbrojone i internowane. W wyniku silnych nacisków ze strony Sowietów oraz działalności misji repatriacyjnej, która namawiała ich do powrotu do ZSRR, około 200 Rosjan zdecydowało się na to. Wszyscy zostali zamordowani, prawdopodobnie na Węgrzech. Pozostali pozostali w Liechtensteinie lub emigrowali jesienią 1947 roku, głównie do Argentyny.

Upamiętnienie

Wydarzenia związane z 1 Rosyjską Armią Narodową i Liechtensteinem stały się inspiracją dla francusko-polskiego filmu fabularnego z 1993 roku pt. „Wiatr ze wschodu”, którego reżyserem był Robert Enrico.