Pułk 1 Strzelców Konnych był oddziałem strzelców konnych w Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Pułk został utworzony w 1815 roku. 4 lutego 1826 roku dowództwo nad pułkiem objął wielki książę Aleksander. Od tego momentu oddział przyjął nazwę „Pułk Strzelców Konnych Jego Cesarzewiczowskiej Mości Wielkiego Księcia Aleksandra Następcy Tronu Nr 1”.
Struktura pułku składała się z czterech szwadronów oraz jednego szwadronu rezerwowego. Szwadrony pierwszy i drugi tworzyły 1 dywizjon, a trzeci i czwarty wchodziły w skład 2 dywizjonu. Każdy szwadron dzielił się na dwa półszwadrony, które następnie były podzielone na dwa plutony. Plutony składały się z półplutonów, czyli sekcji, które z kolei dzieliły się na oddziały, zwane trójkami, złożone z trzech rot.
Pułk wchodził w skład 1 brygady Dywizji Strzelców Konnych.
Ubiór
Barwą pułku był kolor karmazynowy.
Kurtka szaserska była zielona, zdobiona kolorowymi wypustkami oraz łapkami na kołnierzu, z białymi guzikami z numerem 1. Naramienniki były metalowe, białe, z podszewką w barwie karmazynowej.
Lejbiki były sukienne, zielone z karmazynowymi wypustkami na kołnierzu i rękawach, a także na naramiennikach wykonanych z zielonego sukna. Spodnie paradne miały kolor zielony z szerokimi lampasami karmazynowymi oraz skórzanymi karwaszami do kolan.
Konie
Pułk dysponował końmi gniadymi.
- 1 szwadron – konie o jednolitej maści
- 2 szwadron – konie mogły mieć gwiazdki na czole
- 3 szwadron – konie mogły mieć gwiazdki, strzałki oraz pęciny
- 4 szwadron – konie mogły mieć łysiny
- trębacze – konie gniado-srokate
Konie żołnierskie miały ogony przycięte do kolan i przerywane, podczas gdy konie oficerskie były anglizowane (co polegało na przecinaniu mięśni, które sprawiają, że ogon koński naturalnie przylega do zadu).
Miejsce dyslokacji w 1830
Pułk stacjonował w obszarze ówczesnych województw mazowieckiego i kaliskiego:
- sztab niższy – Piotrków
- 1 szwadron – Wolbórz
- 2 szwadron – Brzeziny
- 3 szwadron – Piotrków
- 4 szwadron – Radomsko
- rezerwa – Kowal
Żołnierze pułku
Dowódcy pułku:
- płk Antoni Potocki (od 20 stycznia 1815)
- płk Antoni Jankowski (1816-1831)
- płk Karol Chmielewski (od 25 lutego 1831, poległ 10 maja 1831)
- mjr Franciszek Patek (od 4 czerwca 1831, awansował na ppłk 14 lipca)
Oficerowie:
- ppor. Henryk Woroniecki
Walki pułku
Pułk brał udział w walkach podczas powstania listopadowego.
Bitwy i potyczki:
- Długosiodło (11 lutego)
- Stoczek (14 lutego)
- Grochów (19 lutego)
- Nieporęt (24 lutego)
- Boreml (19 kwietnia)
- Róża (21 kwietnia)
- Firlej (9 maja)
- Lubartów (10 maja)
- Stary Zamość (12 maja)
- Mińsk (14 lipca)
- Zbuczyn (19 lipca)
- Paprotnia (15 sierpnia)
- Warszawa (6 i 7 września)
Za udział w walkach pułk otrzymał 2 krzyże kawalerskie, 44 złote i 42 srebrne.
Przypisy
Bibliografia
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
- Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie – Królestwo Polskie 1815-1830. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-48-3.
- Tadeusz Korzon, Bronisław Gembarzewski, Jadwiga Rogowa: Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T.3. Lwów, Warszawa, Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1923.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.