1 Pułk Strzelców Konnych (1 psk)
1 Pułk Strzelców Konnych (1 psk) był jednostką kawalerii w Armii Polskiej we Francji (1919), Wojsku Polskim II RP (1919–1939) oraz Armii Krajowej (1940–1944).
Oddział ten nieoficjalnie nosił imię Cesarza Napoleona oraz przydomek „Raszyńskich”.
Przed 1939 rokiem stacjonował w Garwolinie, w dawnych koszarach 13 pułku dragonów carskiej armii.
Święto pułkowe obchodzono 9 maja, upamiętniając rocznicę przekroczenia granicy polskiej przez 4 pułk szwoleżerów w 1919 roku.
Oddział ten nawiązywał do tradycji 1 pułku strzelców konnych Księstwa Warszawskiego oraz 1 pułku strzelców konnych Królestwa Kongresowego.
Formowanie i walki antenatów pułku
Na przełomie kwietnia i maja 1919 roku, w Louri we Francji, sformowano I Grupę 4 pułku szwoleżerów w ramach Armii gen. Józefa Hallera. Dowództwo grupy, która była odpowiednikiem dywizjonu, objął major armii francuskiej Henryk Paweł de Baupuis. Organizacja jednostki miała miejsce na bazie francuskiego 10 pułku dragonów. 4 maja 1919 roku grupa opuściła Francję, kierując się do Polski przez Niemcy. 9 maja 1919 roku na stacji kolejowej w Zbąszyniu oddział przekroczył granicę polsko-niemiecką, a następnie został tymczasowo rozlokowany w Makowie pod Skierniewicami. Pod koniec sierpnia tego samego roku dowództwo nad grupą objął rtm. Franciszek Kościesza-Ożegalski. 1 września 1919 roku, w wyniku połączenia Armii Polskiej we Francji z armią krajową, grupa została przemianowana na I dywizjon 1 pułku dragonów, a 1 października 1920 roku na III dywizjon 1 pułku strzelców konnych.
16 października 1919 roku zorganizowano dowództwo pułku, które powierzono płk. Tadeuszowi Sulimirskiemu. Dowódca pułku przebywał w Warszawie, nie miał stałej kancelarii ani adiutanta, a jego wiedza o miejscach działań dywizjonów była ograniczona. Dopiero w maju 1921 roku jednostka uzyskała nazwę 1 pułku strzelców konnych.
Walki o granice
15 września 1919 roku III/4 p.szw. został wysłany na front do Małopolski Wschodniej. 18 września oddział został wyładowany w Łanowcach i wszedł w skład Grupy gen. Bonina (eks-7 Dywizja Strzelców Polskich), pełniąc rolę jazdy dywizyjnej. W okolicach Tarnopola nadzorował brzegi Zbrucza, patrolował przedpole oraz utrzymywał łączność pomiędzy pułkami a dowództwem Grupy.
W listopadzie jednostka przeszła na front litewsko-białoruski. 27 grudnia wyruszyła przez Hermanowicze do Woronki, a 29 grudnia dotarła do Stołb. 30 grudnia brała udział w ataku 29 pułku piechoty na Dryssę nad Dźwiną, a po walkach została wycofana do odwodu i prowadziła działania rozpoznawcze.
W tym czasie odbyła się również reorganizacja. Zdemobilizowano ochotników z Ameryki oraz większość strzelców roczników 1877–1886. Dywizjon uzupełniał braki w uzbrojeniu i umundurowaniu oraz przyjmował nowych żołnierzy.
Pod koniec marca 1920 roku jednostka przeszła na linię Dzisny, prowadząc rozpoznanie na rzecz XV Brygady Piechoty. W tym czasie liczyła 7 oficerów i 171 żołnierzy, posiadając 191 koni wierzchowych, 56 koni pociągowych, 2 kuchnie, 2 jaszcze oraz 19 wozów.
W połowie maja rozpoczęła się ofensywa Armii Czerwonej, która zepchnęła polską 8 Dywizję Piechoty z obszaru Połocka w kierunku południowo-zachodnim. Dywizjon prowadził działania opóźniające, łącznikowe i rozpoznawcze.
Wchodząc w skład 8 Dywizji Piechoty, został przydzielony do Armii Rezerwowej. W jej szykach uderzył na północne skrzydło wojsk bolszewickich, mając na celu powstrzymanie nieprzyjacielskiej ofensywy i wypchnięcie Sowietów za Berezynę.
Po przełamaniu frontu w rejonie jezior Granat i Dolsza, w dniach 1–12 czerwca brał udział w pościgu i zajął Duniłowicze oraz Głębokie. 13 czerwca jednostka przeszła do odwodu i do początku lipca pełniła służbę łącznikową.
4 lipca oddziały Armii Czerwonej przeszły do ofensywy, co zmusiło polską 1 Armię do odwrotu w kierunku południowo-zachodnim. Dywizjon, jako straż tylna, zabezpieczał 8 Dywizję Piechoty. Ciężkie marsze, wywiad oraz duże straty wśród koni sprawiły, że dywizjon miał realną siłę zaledwie dwóch plutonów jazdy.
19 lipca, pod Grodnem, kawaleria bolszewicka oraz wrogo nastawiona do Polaków ludność żydowska zaatakowały tabor dywizjonu. Pomimo tego, Polakom udało się przeprawić przez Niemen. W kolejnych dniach dywizjon wycofywał się przez Supraśl, Małkinię, a 12 sierpnia dotarł do Ząbek.
Po krótkim odpoczynku, 16 sierpnia dywizjon, w towarzystwie ochotniczego oddziału piechoty, brał udział w wypadzie na Radzymin. Dwa dni później, jako część polskiej ofensywy, rozpoczął pościg za wycofującymi się oddziałami Armii Czerwonej.
Po rozwiązaniu Frontu Północnego, jednostka została przesunięta do Małopolski Wschodniej. 11 września stacjonowała w Stanisławowie, a kilka dni później wzięła udział w ofensywie 6 Armii, gdzie jej wydzielony pododdział walczył w rejonie Bybła, ponosząc znaczne straty.
Po zawieszeniu broni dywizjon pełnił służbę na linii demarkacyjnej. W grudniu 1920 roku, po przemianowaniu na II dywizjon, przeszedł do Wołkowyj, gdzie pozostawał do lutego 1921 roku.
Polegli i zmarli z ran
Kawalerowie Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
Reorganizacja i podporządkowanie
„Pokojowy” 1 pułk strzelców konnych został utworzony w Ciechanowie wiosną 1921 roku na bazie III dywizjonu „wojennego” 1 pułku strzelców konnych, I dywizjonu tegoż pułku oraz szwadronu zapasowego.
W latach 1921–1924 jednostka była podporządkowana dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. W tym czasie w jej skład wchodziły trzy szwadrony oraz szwadron karabinów maszynowych. Podstawowym zadaniem mobilizacyjnym było wystawienie dwuszwadronowych dywizjonów jazdy organicznej dla 8., 18. i 28 Dywizji Piechoty.
Wraz ze zmianą terminu „jazda” na „kawaleria”, pułki strzelców konnych zostały w 1924 roku przeformowane w pułki jazdy samodzielnej. Reorganizacja polegała na sformowaniu 4 szwadronu oraz przekształceniu oddziału karabinów maszynowych w szwadron ciężkich karabinów maszynowych. Ponadto w pułku utworzono pluton łączności oraz sekcję pionierów.
Jednocześnie 1 psk wyszedł z bezpośredniego podporządkowania dowódcy Okręgu Korpusu Nr I i wszedł w skład I Brygady Kawalerii. Na przełomie marca i kwietnia 1937 roku zreorganizowano 2 Dywizję Kawalerii, a 1 pułk strzelców konnych został bezpośrednio podporządkowany dowództwu Dywizji Kawalerii w Warszawie. W lutym 1939 roku, po rozformowaniu Dywizji Kawalerii, pułk tymczasowo podporządkowano dowództwu Mazowieckiej Brygady Kawalerii, a w czerwcu 1939 roku przekazano w podporządkowanie dowódcy nowo formowanej Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej.
Zakwaterowanie
Pierwszym garnizonem pułku był Ciechanów. W tamtejszych koszarach stacjonował szwadron zapasowy, do których 28 marca 1921 roku dotarły II dywizjon oraz pluton ckm. Tam rozpoczął się proces demobilizacji. Od 23 do 27 maja szwadrony przeniesiono do drewnianych, porosyjskich koszar artyleryjskich w Ostrowi Mazowieckiej. Do nich przybył z frontu I dywizjon, a 6 czerwca 1921 roku przyjęto tę datę jako moment powstania 1 pułku strzelców konnych.
W styczniu 1923 roku pułk przeniesiono do Garwolina. Jedynie 3 szwadron stacjonował osobno w majątku Głosków do jesieni 1926 roku. W garwolińskich koszarach pułk kwaterował do września 1939 roku.
Plan mobilizacyjny „S”
Mobilizacja w 1939
Pomimo że 1 pułk strzelców konnych był pułkiem kawalerii zmotoryzowanej, z uwagi na wciąż obowiązujący plan mobilizacyjny „W”, był zobowiązany do zmobilizowania przewidzianych w tym planie pododdziałów. W ramach mobilizacji alarmowej w grupie żółtej, w czasie A+36, zmobilizował kolumnę taborową kawaleryjską nr 148 dla Mazowieckiej Brygady Kawalerii. W I rzucie mobilizacji powszechnej zmobilizowano Ośrodek Zapasowy Mazowieckiej Brygady Kawalerii (OZKaw. „Garwolin”). Wysłano z pułku komisje poboru koni, które dostarczyły konie i wozy, ale przekazano je do Ośrodka Zapasowego, a nie dla pułku.
1 psk w kampanii wrześniowej
Działania bojowe
Obrona linii Wisły
W kampanii wrześniowej 1 pułk strzelców konnych uczestniczył w ramach Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. W dniach 1–3 września 1939 roku znajdował się na stanowisku zapasowym w rejonie Garwolina. Następnie, od 4 do 11 września, zajmował wraz z brygadą pozycje obronne nad Wisłą. Pułk został wyznaczony jako odwód WBPM i zajął stanowiska w rejonie gajówki Wola Osińska, niedaleko Kurowa. 4 i 6 września wieczorem pułk przeprowadził ćwiczenia, w tym marsz bojowy z użyciem sprzętu. Pobrano brakujący sprzęt, uzbrojenie oraz zaopatrzenie ze składnic w Stawach i Warszawie. Od 7 września, wzmocniony 3 szwadronem, przedłużył obronę dywizjonu rozpoznawczego WBPM w rejonie Józefowa, nieopodal Annopola. Od 8 września 1 psk wykonał trzy nocne marsze na pojazdach, osiągając 11 września Chruślaki Józefowskie. 12 września 3 szwadron, po stoczeniu potyczki ogniowej, został ściągnięty ze stanowisk w Józefowie. 13 września o świcie szwadron rozpoznawczy pułku rozpoznawał kierunek na Annopol, następnie w godzinach popołudniowych 1 psk, bez 3 szwadronu, z kompanią czołgów Vickers, wsparte baterią 2 dywizjonu artylerii motorowej, przeprowadził natarcie na Księżomierz i Annopol, do których dotarły niemieckie oddziały po przekroczeniu Wisły. Mimo sukcesu ataku i zdobycia wsi Huta przez czołowe szwadrony 1 i 4, dalsze natarcie zostało wstrzymane z powodu silnego ostrzału niemieckiego i zapadających ciemności. Na rozkaz dowódcy brygady, pułk wycofał się na pozycje wyjściowe.
Udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim
1 psk przemaszerował 14 września do wsi Struża, nieopodal Kraśnika. 15 września pułk przeszedł z Frampola do Biłgoraja. Szwadron rozpoznawczy prowadził ciągłe rozpoznanie w kierunku Zamościa, Szczebrzeszyna oraz Tomaszowa, tocząc potyczki z wojskami niemieckimi. 17 września 1 psk osiągnął rejon miejscowości Zielone. 18 września 1939 roku, wsparty baterią 2 dam, w godzinach porannych prowadził natarcie przez wieś Rogoźno oraz okoliczne wzgórza w kierunku Tomaszowa Lubelskiego. 2 szwadron zdobył obsadzone przez wroga wzgórze 308, a 1 i 4 szwadron mocno bronione wzgórze 318. Szwadron 2 oraz część szwadronu rozpoznawczego rozpoczęły walkę o wsie Szarowola i Zamiany, częściowo je opanowując, podczas gdy 3 szwadron, wraz z częścią szwadronu ckm, prowadził natarcie w kierunku Rogoźna. Z powodu silnej obrony niemieckiej, przed wieczorem pułk wycofał się na pozycje wyjściowe. 19 września pododdziały pułku przeprowadziły rozpoznanie, które ustaliło, że nieprzyjaciel okrążył duże siły polskich wojsk w lasach pod Tomaszowem. Próba dokonania wyłomu z okrążenia przez polską 23 DP w dniach 19 i 20 września również zakończyła się niepowodzeniem. 20 września pułk, wraz z innymi jednostkami brygady, skapitulował z powodu braku możliwości kontynuowania dalszej walki. Grupa około 200 oficerów i żołnierzy pułku, po porzuceniu sprzętu ciężkiego, podjęła próbę samodzielnego przebicia się przez pierścień okrążenia. Gdy ta próba okazała się bezskuteczna, grupa uległa rozproszeniu.
Rozwiązanie pułku miało miejsce 20 września 1939 roku w związku z kapitulacją Armii „Lublin”.
Inne jednostki sformowane przez 1 psk
W 1 psk zmot w ramach mobilizacji alarmowej 24 sierpnia 1939 roku sformowano 117 kompanię ckm plot. typu „B” pod dowództwem por. Bolesława Sokolnickiego (4 plutony – 16 ckm), skierowaną do obrony plot. mostów kolejowych oraz stacji w Małkini. W trakcie odwrotu 11/12 września stoczyła walkę w Sokołowie Podlaskim z niemieckim podjazdem zmotoryzowanym, a także wzięła udział w obronie Brześcia n/Bugiem, walcząc z niemiecką kolumną zmotoryzowaną pod Białą Podlaską. Jednostka została rozwiązana 1 października w Momotach, w gminie Huta Krzeszowska.
W dniach 3-5 września, na rozkaz Szefa Departamentu Kawalerii MSW – gen. bryg. Piotra Skuratowicza, z pozostałości kadrowych 1 psk sformowano improwizowany pułk rezerwowy kawalerii – nazwany 1 pułkiem strzelców konnych spieszonych. Jednostka walczyła jednym szwadronem w obronie przepraw przez Wisłę w rejonie Piwonina w dniach 8–10 września, wchodząc w skład Oddziału Wydzielonego „Brzumin” mjr. Jerzego Jasiewicza. Reszta jednostki weszła w skład Grupy Kawalerii Pieszej ppłk. Edwarda Wani i walczyła na Lubelszczyźnie do 27 września 1939 roku.
1 pułku strzelców konnych spieszonych
Dowódca pułku: mjr Bohdan Budkowski.
Dowódca plutonu (konnego) zwiadu i osłony: st. wachm. Władysław Giczan.
1 szwadron: por. rez. Kazimierz Szymański.
Dowódca plutonu: ppor. rez. Wincenty Śnieżko-Błocki.
2 szwadron: rtm. Michał Kłopotowski.
3 szwadron: rtm. Aleksander Saryusz-Wolski.
4 szwadron: rtm. rez. Adam Larysz-Niedzielski.
Szwadron ckm: ppor. rez. Brunon Kram.
Dowódca plutonu: ppor. rez. Dawid Weinstejn.
Kawalerowie Virtuti Militari
Organizacja i obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku:
Dowództwo:
Dowódca: ppłk Stanisław Lewicki (chory od 12 IX 1939, zmarł w niewoli w 1940).
I zastępca dowódcy: mjr Włodzimierz Białobłocki (zmarł po wojnie).
Oficer operacyjny p.o. dowódcy pułku od 12 IX 1939: rtm. Stanisław Łukaszewicz (zmarł po wojnie).
Szef kancelarii ewidencyjno-mobilizacyjnej: por. Władysław Giczan.
Adiutant: por. Józef Leszczyński.
Oficer informacyjny: por. rez. Antoni Bądzyński (zmarł po wojnie).
Oficer ordynansowy: por. Stanisław Sierawski († 18 IX, Szarowola).
Kwatermistrz (II zastępca dowódcy): mjr Jan Olpiński.
Oficer techniczny: kpt. br. panc. Piotr Włodzimierz Nowak.
Dowódca plutonu technicznego: ppor. rez. Stanisław Roguski.
Płatnik: chor. Narcyz Witczak-Witaczyński (zginął w Majdanku).
Naczelny lekarz pułku: kpt. lek. dr Grzegorz Woźniakowski (rozstrzelany w 1940 na górze Gruszka).
Kapelan: ks. Marian Walczak.
Dowódca plutonu gospodarczego: por. Jan Cabaj.
Dowódca szwadronu rozpoznawczego: rtm. Jan Mossakowski.
Dowódca plutonu motocyklistów: ppor. Wacław Zaleski.
Dowódca plutonu kolarzy: por. rez. Jan Rękawek.
Dowódca plutonu czołgów rozpoznawczych TKS: por. Stefan Żywirski (do 17 IX, po nim plut. Stanisław Żak).
1 szwadron liniowy:
Dowódca: por. Jan Koszutski.
Dowódca I plutonu: ppor. Jan Wojciech Sokołowski (zmarł po wojnie).
Dowódca II plutonu: ppor. rez. Aleksander Rożecki.
Dowódca III plutonu: ppor. rez. Gert Eisenbraun.
2 szwadron liniowy:
Dowódca: rtm. Jarosław Malinowski.
Dowódca I plutonu: ppor. Stanisław Mierzikowicz (zmarł po wojnie).
Dowódca II plutonu: ppor. rez. dr Eugeniusz Judenko.
Dowódca III plutonu: ppor. rez. Szymon Czaplicki († 18 IX, Szarowola).
3 szwadron liniowy:
Dowódca: por. Edward Schoeneich (zmarł po wojnie).
Dowódca I plutonu: ppor. Stanisław Wojciechowicz (ranny 18 IX, Kolonia Rogoźno).
Dowódca II plutonu: por. rez. Adam Iłłakowicz (ranny 18 IX, Kolonia Rogoźno, zmarł po wojnie).
Dowódca III plutonu: ppor. rez. Zdzisław Korzybski († 18 IX, Kolonia Rogoźno).
4 szwadron liniowy:
Dowódca: rtm. Edmund Grunwald (zmarł po wojnie).
Dowódca I plutonu: ppor. Jerzy Dobrski (zginął w 1944).
Dowódca II plutonu: ppor. rez. Stanisław Leśniowski.
Dowódca III plutonu: por. rez. Włodzimierz Wasilewski.
Szwadron ciężkich karabinów maszynowych i broni towarzyszącej:
Dowódca: rtm. Andrzej Zawisza.
Dowódca I plutonu ckm: ppor. kaw. Lech Włodzimierz Syrokomla-Syrokomski (1913–1953).
Dowódca II plutonu ckm: ppor. rez. Włodzimierz Tymieniecki.
Dowódca III plutonu ckm: ppor. rez. Witold Zwoliński.
Dowódca IV plutonu ckm: por. rez. Andrzej Kamocki.
Dowódca I plutonu moździerzy: por. Franciszek Uczciwek.
Dowódca II plutonu moździerzy: ppor. rez. inż. Konstanty Strączyński.
Pododdziały specjalne:
Pluton przeciwpancerny: por. Jan Marowski (do 12 IX, po nim kpr. Józef Wysocki).
Pluton pionierów: por. Mirosław Sawicki.
Pluton łączności: por. Stanisław Sokołowski (zginął w maju 1945).
Pluton techniczny: ppor. rez. broni panc. Stanisław Roguski.
Pluton gospodarczy: por. int. Jan Cabaj (zginął w Oświęcimiu).
Szwadron zapasowy: rtm. Aleksander Saryusz-Wolski († 29 IX 1939, Krasnobród).
Symbole pułkowe
Sztandar
8 lutego 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór sztandaru 1 psk, który został wręczony pułkowi 4 maja 1924 roku w Garwolinie. Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo powiatu garwolińskiego i wykonany zgodnie z ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 roku.
W 1936 roku podczas manewrów wystąpiły ulewne deszcze, które spowodowały plamienia na płacie sztandaru, uniemożliwiając jego publiczną prezentację. Dowódca pułku zdecydował, że pierwotne ornamenty i medaliony, wycięte z uszkodzonego płatu, zostaną naszyte na nową kanwę. Całą operację przeprowadzono w tajemnicy, a pierwszy, uszkodzony płat sztandaru został zdeponowany w muzeum pułkowym.
20 września 1939 roku, po rozwiązaniu pułku pod Tomaszowem Lubelskim, sztandar został zabrany przez żołnierzy pułku i 25 września zakopany w Lasach Janowskich.
W 1973 roku w Garwolinie odnaleziono zestaw pamiątek pułkowych, w tym poplamiony, pozbawiony haftów i medalionów płat sztandaru. Okazało się, że był to stary płat, który został wymieniony na nowy przez zakonnice z Poznańskiego.
W 1974 roku, podczas obchodów święta pułkowego w Garwolinie, weteranom pułku oraz lokalnej społeczności zaprezentowano kopię sztandaru, wykonaną przez siostry zakonne ze zgromadzenia „Sacre Coeur” w Poznaniu, z inicjatywy byłych żołnierzy 1 psk. Następnie kopię sztandaru przekazano do Muzeum WP wraz z pierwotnym płatem.
Odznaka pamiątkowa
wzór 1
Odznaka ma kształt podkowy, w centrum której umieszczono numer oraz inicjały 1 PSK. Jest jednoczęściowa i wykonana w tombaku srebrzonym, o wymiarach 32×30 mm. Wykonanie: Józef Michrowski – Warszawa.
wzór 2
Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 14, poz. 142 z 27 maja 1926 roku. Ma kształt wielopromieniowej gwiazdy nałożonej na stalowe koło. W centrum gwiazdy znajduje się srebrny orzeł trzymający w szponach proporczyk emaliowany w barwie oliwkowo-amaranthowej. Nad orłem znajduje się srebrna cyfra pułkowa 1, a na kole lata 1806, 1812, 1815, 1831, 1919, 1924. Jest to trzyczęściowa odznaka oficerska wykonana w srebrze, emaliowana, o wymiarach 40 mm. Wykonanie: Jan Knedler – Warszawa.
Barwy
1 pułk strzelców konnych od 1921 roku używał proporczyka w kolorze ciemnozielono-amaranthowym. W latach 1922–1927 strzelcy konni posiadali otoki w kolorze oliwkowym. Rozkazem Ministerstwa Spraw Wojskowych z 24 marca 1927 roku pułk otrzymał otok w kolorze amarantowym.
Żurawiejka
Pułk Armii Krajowej
W 1942 roku, w Warszawie oraz obwodzie garwolińskim, odtworzono pułk w ramach Armii Krajowej. W czasie powstania warszawskiego jednostka brała udział jako dywizjon 1806. Walczyła na Woli oraz w Starym Mieście w ramach Zgrupowania „Radosław” pod dowództwem ppłk. Jana Mazurkiewicza.
Garwolińscy strzelcy konni
Dowódcy i zastępcy dowódcy pułku
Żołnierze 1 pułku strzelców konnych – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych oficerów znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego.
Tradycje
Kawaleryjskie tradycje 1 pułku strzelców konnych kultywuje Stowarzyszenie Kawaleryjskie im. 1. Pułku Strzelców Konnych z siedzibą w Garwolinie.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Krzysztof Filipow, Bohdan Wróblewski: Odznaki pamiątkowe Wojska Polskiego 1921–1939. Kawaleria. Warszawa: Feniks editions, 1992. ISBN 83-900217-3-0.
Zbigniew Gnat-Wieteska: 1 pułk strzelców konnych. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka księga kawalerii polskiej 1918-1939. ISBN 978-83-7769-358-2.
Zbigniew Gnat-Wieteska: 1 pułk strzelców konnych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1989, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt 1. ISBN 83-00-02552-9.
Zbigniew Gnat-Wieteska: 1 pułk strzelców konnych wyd.2. Garwolin: Oficyna wydawnicza Ajaks, 2001, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt 1. ISBN 83-88773-44-5.
Zbigniew Gnat-Wieteska: Brzumin-Maciejowice. Obrona przepraw przez Wisłę we wrześniu 1939 roku. Seria Boje Polskie nr 18. Pruszków: Oficyna wydawnicza Ajaks, 2000. ISBN 83-87103-95-0.
Zbigniew Gnat-Wieteska: Pierwszy Pułk Strzelców Konnych 1806-1944. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08415-7.
Szymon Kucharski, Juliusz Tym: 1 pułk strzelców konnych. T. 13. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. Odznaki kawalerii. ISBN 978-83-8164-151-7.
Cezary Leżański: Zostały tylko ślady podków… wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1984, ISBN 83-05-11122-9.
Józef Mularczyk: Zarys historii wojennej 1-go pułku strzelców konnych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Henryk Smaczny: Księga kawalerii polskiej 1914-1947: rodowody, barwa, broń. Warszawa: TESCO, 1989. ISBN 83-00-02555-3.
Jerzy Wojciechowski: Kawaleria w planie mobilizacyjnym „S”. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2010. ISBN 978-83-62046-24-9.
Wacław W. Zaleski: W Warszawskiej Brygadzie Pancerno-Motorowej 1939, Warszawa: MON, 1988, ISBN 83-11-07460-7.
1 Pułk Strzelców Konnych. 1psk.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-24)].
Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1928, 1931 i 1934. [dostęp 2016-02-15].
Linki zewnętrzne
Zespół koszar z końca XIX i początku XX w., Aleja Legionów, Garwolin. Urząd Miasta w Garwolinie. [dostęp 2013-09-22]. (pol.).