1 Pułk Strzelców Granicznych to jednostka Strzelców Granicznych.
Został utworzony jako 1 pułk Straży Granicznej. W dniu 3 marca 1920 roku zmienił nazwę na 1 pułk Strzelców Granicznych i został podporządkowany Dowództwu Strzelców Granicznych.
Resztki pułku włączyły się do 200-osobowej grupy Straży Granicznej pod dowództwem płk. Władysława Obuch–Woszczatyńskiego, która 6 sierpnia 1920 roku zajmowała pozycje na odcinku Jednorożec–Chorzele. Wieczorem oddział wycofał się do Krzynowłogi Małej, niszcząc mosty na rzekach Płodownica, Orzyc i Ulanówka.
Geneza
17 grudnia 1918 roku szef Straży Granicznej płk Małyszko zaprezentował Ministerstwu Spraw Wojskowych wstępny projekt etatów oddziałów granicznych. Na tej podstawie do końca lutego 1919 roku utworzono 1 pułk Straży Granicznej. W jego skład weszły: 1 dywizjon, który stacjonował czasowo w Warszawie, oraz 3 dywizjon SG z Mławy.
Wiosną 1919 roku Straż Graniczna przeszła pod wyłączną komendę Ministerstwa Spraw Wojskowych. W wyniku zmian strukturalnych nastąpiła zmiana nazwy. 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej został podporządkowany Dowództwu Okręgu Generalnego „Warszawa”.
Latem 1919 roku 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej został rozmieszczony wzdłuż granicy od Jeziora Rajgrodzkiego do rzeki Omulew. Dowództwo pułku przeniesiono z Ostrołęki do Łomży. 30 lipca II dywizjon opuścił skład pułku i przeszedł pod dowództwo 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej, stając się I/3 pWSG.
I dywizjon zabezpieczał odcinek od Jeziora Rajgrodzkiego do rzeki Pissy, a jego dowództwo przeniesiono z Łomży do Szczuczyna.
Nowy II dywizjon 1 pułku WSG ochraniał odcinek granicy od rzeki Pissy do rzeki Omulew. Dowództwo tego dywizjonu zostało sformowane w Łomży i przeniesione do Myszyńca.
W połowie 1919 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych oraz Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej rozpoczęły przygotowania do przejęcia Pomorza Gdańskiego. W związku z tym zaplanowano także przesunięcia na innych odcinkach granicy. 1 pułk Wojskowej Straży Granicznej miał zapewniać ochronę granicy od Rajgrodu do Mławy.
Formowanie i zmiany organizacyjne
3 marca 1920 roku wiceminister spraw wojskowych generał podporucznik Kazimierz Sosnkowski zmienił nazwę formacji „Wojskowa Straż Graniczna” na „Strzelców Granicznych”. Pułk przyjął nową nazwę.
Służba graniczna
27 marca 1920 roku 1 pułk Strzelców Granicznych obsadzał granicę OG „Warszawa” w rejonie plebiscytowym Prus Wschodnich, od Rajgrodu do drogi Mława–Neidenburg. W tym czasie dowództwo pułku miało swoją siedzibę w Łomży.
Kadra pułku
ppłk piech. Adolf Walter – dowódca pułku (1 II 1919 – 14 X 1920)
ppłk Michał Wróblewski – dowódca pułku (14 X 1920 – )
ppłk piech. tyt. płk Józef Kopytyński – zastępca dowódcy pułku (od 12 V 1920)
ppłk Ludwik Postępski – dowódca I dywizjonu od 1 lutego 1919
rtm. Edmund Lubański – dowódca II dywizjonu od 1 stycznia 1919
Przekształcenia
1 dywizjon Straży Granicznej → I dywizjon 1 pułku Straży Granicznej → I dywizjon 1 pułku Wojskowej Straży Granicznej → I dywizjon 1 pułku Strzelców Granicznych
Przypisy
Bibliografia
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek, Wojna polsko–bolszewicka 1919–1920, Koszalin 1990.
Dyslokacja oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 15/86.)
Historia 3 pułku Strzelców Granicznych. 1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.