1 Pułk Przedniej Straży JKM Wielkiego Księstwa Litewskiego

Oddział jazdy w armii Wielkiego Księstwa Litewskiego, będący częścią I Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk został utworzony w 1776 roku z chorągwi lekkich narodowego autoramentu, znanych jako ułani.

W 1776 roku jego stan etatowy wynosił 374 żołnierzy.

W lustracji przeprowadzonej w 1776 roku odnotowano następujący stan pułku:

Według „raty marcowej” z 1777 roku, pułk liczył 369 żołnierzy. W 1779 roku w skład pułku wchodził sztab oraz chorągwie: chorągiew pułkownika, chorągiew podpułkownika, chorągiew majora, a także chorągwie rotmistrzów: A. Dowgiałły, D. Sulkiewicza, M. Baranowskiego, A. Reyzewskiego, J. Kryczyńskiego, T. Rudziewicza oraz M. Kryczyńskiego.

Reformy sejmu czteroletniego, które miały miejsce w 1789 roku, zakładały zwiększenie liczebności armii do 100 tysięcy żołnierzy. Wkrótce jednak etat został zmniejszony do 65 tysięcy. Przy zachowaniu stanu z 1776 roku, nowy zaciąg do jednostki przewidywał 620 ludzi, co razem miało dawać 994 żołnierzy w służbie.

W 1794 roku pułk składał się ze sztabu oraz następujących chorągwi: chorągiew pułkownika, chorągiew podpułkownika, chorągiew majora, a także chorągwie rotmistrzów: A. Reyzewskiego, J. Kryczyńskiego, M. Baranowskiego, A. Miłaszewicza oraz I. Achmatowicza.

Pułk został włączony do armii rosyjskiej pod nazwą pułku litewsko-tatarskiego.

Walki pułku

Żołnierze pułku brali udział w bitwach pod Opsą (22 maja 1792), Mścibowem (10 lipca 1792) oraz Wojszkami (14 lipca 1792).

Żołnierze pułku

Etatowa obsada oficerska była regulowana etatem stutysięcznego wojska, który przewidywał obecność: pułkownika, podpułkownika, dwóch majorów, kwatermistrza, audytora, dwóch adiutantów, czterech rotmistrzów z chorągwiami, czterech rotmistrzów sztabowych, ośmiu poruczników oraz ośmiu chorążych.

W skład obsady oficerskiej chorągwi wchodzili: komendant chorągwi – rotmistrz, porucznik oraz chorąży. W chorągwiach pułkownika, podpułkownika i majora rotmistrz sztabowy pojawił się od 1790 roku. Ranga podporucznika nie była wprowadzona. Oprócz wymienionych rang w pułku służyli również chorążowie nadkompletowi-tytularni (agreże), którzy stopniowo, od 1790 roku, zostali awansowani na chorążych „aktualnych” lub dymisjonowani. W korpusie oficerskim przeważali Tatarzy, którzy stanowili około 83% ogółu oficerów. Średni wiek chorążych w 1790 roku wynosił 35 lat, poruczników 49, a rotmistrzów 47 lat.

Pułkownicy:

Mustafa Abraham Murza Tuhan Baranowski (12 listopada 1746) (1785),
Michał Kirkor (1792).

Przypisy

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki: Oficerowie wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sztab, kawaleria, artyleria, wojska inżynieryjne i piechota. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 1999. ISBN 83-7188-239-4.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.