1 Morski Pułk Strzelców (1 mps) – jednostka piechoty Wojska Polskiego z okresu II RP.
Historia oddziału
Pułk nie był częścią pokojowej struktury Wojska Polskiego. Został zmobilizowany 24 sierpnia 1939 roku przez 1 Morski batalion strzelców.
Jednostka składała się z dwóch batalionów, w których służyło łącznie 1841 oficerów, podoficerów i strzelców. Pułk stanowił jeden z kluczowych elementów systemu obrony Wybrzeża w ramach Lądowej Obrony Wybrzeża, na czele której stał płk Stanisław Dąbek. Jego zadaniem było jak najdłuższe zabezpieczenie zachodniego dostępu do Gdyni w pasie około 15 km. W przypadku ataku przeważających sił niemieckich, miał za zadanie opóźnienie ich działań w kierunku Wejherowa, Gniewina oraz Kępy Oksywskiej.
Od 1 września 1939 roku pułk był celem ataków ze strony dominujących wojsk niemieckich. Walczył głównie z jednostkami 207 Dywizji Piechoty, 32 pułku straży granicznej, 5 pułku kawalerii oraz batalionu SS-Heimwehr Danzig. Linia obrony utrzymywana była do 7 września, jednak przytłaczająca przewaga wroga zmusiła oddziały do wycofania się. W dniach 8–9 września pułk bronił Redy, lecz otrzymał rozkaz koncentracji na Kępie Oksywskiej, gdzie prowadził walki aż do kapitulacji 19 września.
W trakcie 19 dni nieustannych bitew straty pułku wyniosły około 900 zabitych i rannych. Wśród oficerów straty sięgały 61%, natomiast wśród strzelców wyniosły 48%. Za niezwykłe męstwo wykazane na polu bitwy podczas obrony Wybrzeża w 1939 roku, na wniosek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari, w 1966 roku 1 Morski Pułk Strzelców otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (nr 13281).
Obsada personalna pułku 1 września 1939
Dowództwo
dowódca – ppłk Kazimierz Pruszkowski
adiutant – kpt. Bronisław Słomczyński (ranny 14 IX 1939)
oficer mobilizacyjny – kpt. Konstanty Mizer
oficer OPL – ppor. mar. Włodzimierz Cybulski
kwatermistrz – kpt. Tadeusz Deszyński
oficer płatnik – por. Stanisław Sulatycki
oficer żywnościowy – por. Wojciech Stachura
lekarz – kpt. dr Kazimierz Dobrowolski
dowódca plutonu zwiadu – por. Tadeusz Dworzański
dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. art. Kazimierz Makarowski
zastępca dowódcy plutonu artylerii piechoty – ppor. rez. Edward Obertyński
dowódca plutonu przeciwpancernego – por. Włodzimierz Biernacki († 14 IX 1939 Stary Dwór)
dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Busiakiewicz
dowódca plutonu pionierów – kpt. Mieczysław Dąbrowski (ranny 13 IX 1939)
dowódca plutonu przeciwgazowego – por. Tadeusz Żeglicki († 18 IX 1939 Oksywie)
I batalion
dowódca batalionu – mjr Seweryn Karol Byszek
adiutant – ppor. rez. Jan Henryk Kwiatkowski (ranny 12 IX 1939)
oficer płatnik – ppor. rez. Roland Zalesiński
oficer żywnościowy – ppor. rez. Józef Mertka
1 kompania – kpt. Wacław Skubik († 13 IX 1939 Gdynia)
I pluton – ppor. rez. Walenty Brej
II pluton – ppor. rez. Adolf Śledź († 13 IX 1939)
III pluton – ppor. rez. Paweł Pankau († 7 IX 1939), następnie ppor. rez. Stefan Jasiuk († 13 IX 1939)
2 kompania – kpt. Stanisław Jan Kosek († 9 IX 1939 Gdynia), następnie por. Jan Penconek († 13 IX 1939)
I pluton – ppor. Andrzej Chudy
II pluton – ppor. rez. Franciszek Soppa
III pluton – ppor. rez. Telesfor Sobczak
3 kompania – kpt. Tadeusz III Nowicki (ranny 12 IX 1939)
I pluton – ppor. Ireneusz Ornoch
II pluton – ppor. rez. Józef Łozewicz
III pluton – ppor. rez. Józef Jan Kotowicz (ranny 12 IX 1939)
1 kompania ckm – por. Tadeusz Kazimierz Witoszyński
dowódcy plutonów:
ppor. rez. Wojciech Kłosowski († 11 IX 1939)
ppor. rez. Franciszek Płotek
ppor. rez. Leon Rydz
ppor. rez. Edmund Groszewski (ranny 17 IX 1939)
ppor. rez. Aleksander Kropidłowski
ppor. rez. Józef Niedziałek
ppor. rez. Franciszek Widrowski
II batalion
dowódca batalionu – kpt. Franciszek Twardowski † 19 IX 1939 Oksywie
adiutant – ppor. rez. Leon Bordin
oficer płatnik – ppor. rez. Antoni Paszkowski
oficer żywnościowy – ppor. rez. Hieronim Przekwas
4 kompania – ppor. Stanisław Skowron
I pluton – ppor. rez. Feliks Stałkowski
II pluton – ppor. rez. Stanisław Gołuchowski
III pluton – ppor. rez. Jerzy Iwanow
5 kompania – por. Michał Spiegolski
I pluton – ppor. rez. Jerzy Tadeusz Lachmayer
II pluton – ppor. rez. Aleksander Szatkowski (ranny 14 IX 1939)
III pluton – ppor. rez. Florian Wysocki
6 kompania – ppor. Alfons Bruno Olkiewicz
I pluton – ppor. rez. Stefan Kisielewski († 13 IX 1939)
II pluton – ppor. rez. Mieczysław Boryczko (zaginiony 14-15 IX 1939)
III pluton – ppor. rez. Antoni Franciszek Owsiany († 13 IX 1939)
2 kompania ckm – ppor. Stanisław Michalik
I pluton – ppor. rez. Franciszek Schlosser
II pluton – ppor. rez. Paweł Szefka
III pluton – ppor. rez. Kazimierz Makurat
IV pluton – ppor. rez. Emil Jan Paustian
V pluton – ppor. rez. Gabriel Kwiatkowski (ranny 12 IX 1939)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Gdynia 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-7187-5.
Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.
Paweł Sulich: 1 i 2 Morski Pułk Strzelców. Gdańsk: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-8164-221-7.
Linki zewnętrzne
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-11-26].