1 Morski Batalion Strzelców – jednostka piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Historia batalionu
31 lipca 1931 roku, na podstawie baonu podchorążych rezerwy piechoty nr 10 w Gródku Jagiellońskim, zorganizowano Batalion Morski. W sierpniu tego samego roku jednostka została przetransportowana do Wejherowa, gdzie ulokowano ją w pięciu blokach Krajowego Zakładu Opieki Społecznej. 15 sierpnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych przyjął do batalionu trzech absolwentów Szkoły Podchorążych Piechoty.
Batalion składał się z dowództwa, kwatermistrzostwa, kompanii administracyjnej, dwóch kompanii strzeleckich i dwóch kompanii karabinów maszynowych.
21 kwietnia 1932 roku Minister Spraw Wojskowych przydzielił do batalionu 26 rezerwowych poruczników i podporuczników piechoty.
30 sierpnia 1932 roku generał dywizji Kazimierz Fabrycy, w imieniu Ministra Spraw Wojskowych, nakazał Batalionowi Morskiemu przyjąć tradycje dawnego I Batalionu Morskiego.
Do wiosny 1933 roku batalion był bezpośrednio podległy dowódcy Floty w Gdyni. W kwietniu tego roku powstało Dowództwo Obrony Wybrzeża Morskiego, na którego czele stanął komandor dyplomowany Stefan Frankowski. Pod jego dowództwo trafiły wszystkie jednostki wojskowe stacjonujące w rejonie Gdyni oraz na Półwyspie Helskim, w tym również batalion morski.
26 marca 1934 roku minister spraw wojskowych marszałek Józef Piłsudski ogłosił, iż 3 sierpnia będzie dniem święta Batalionu Morskiego.
Na początku 1935 roku w batalionie powstała trzecia kompania strzelecka oraz plutony: artylerii piechoty, pionierów i łączności. Pluton artylerii dysponował dwiema 75 mm armatami wz. 1897.
1 maja 1937 roku batalion otrzymał nową nazwę – 1 Batalion Morski, a 19 stycznia 1938 roku zmieniono jego nazwę na 1 Morski Batalion Strzelców. Jednostka podlegała dowódcy Obrony Wybrzeża Morskiego, a od lutego 1938 roku dowództwo objął ppłk Kazimierz Pruszkowski.
W 1938 roku kompania ciężkich karabinów maszynowych, dowodzona przez porucznika Antoniego Kowrygo, została włączona do 2 Morskiego Batalionu Strzelców, z pełnym stanem osobowym oraz uzbrojeniem.
Na początku października 1938 roku przy 1 batalionie powstała wspólna kompania szkolna dla obu morskich batalionów strzelców, dowodzona przez kapitana Karola Różyckiego. Pluton ckm w tej kompanii prowadził podporucznik Franciszek Kruszewski.
W 1939 roku batalion dysponował etatowo dwoma 81 mm moździerzami, dziewięcioma 46 mm granatnikami wz. 1936, dwanaście ciężkimi karabinami maszynowymi wz. 08, dwudziestoma siedmioma ręcznymi karabinami maszynowymi oraz dziewięcioma karabinami przeciwpancernymi, a także dwiema 75 mm armatami polowymi i czterema 37 mm armatami przeciwpancernymi wz. 1936.
W sierpniu 1939 roku, po przeprowadzonej mobilizacji, batalion został przekształcony w 1 Morski Pułk Strzelców.
Tradycje Batalionu Morskiego kontynuował 1 Morski Pułk Strzelców im. płk. Stanisława Dąbka, a w latach 2008–2014 – Gdyński Oddział Zabezpieczenia Marynarki Wojennej im. płk. Stanisława Dąbka.
Żołnierze batalionu
Dowódcy batalionu
ppłk piech. Karol Kurek (1931-6 II 1935 → zastępca dowódcy 71 pp)
ppłk dypl. Kazimierz Burczak (6 II 1935 – XI 1935 → dowódca 1 pp Leg.)
ppłk dypl. Czesław Kopański (XI 1935 – II 1938 → zastępca dowódcy 49 pp)
mjr / ppłk piech. Kazimierz Pruszkowski (14 II 1938 – 24 VIII 1939 → dowódca 1 mps)
Kwatermistrzowie batalionu (od 1938 roku – II zastępca dowódcy)
mjr piech. Mieczysław Chamerski (III 1932 – IV 1934 → dowódca baonu w 41 pp)
mjr piech. Bolesław Dmochowski (od IV 1934)
kpt. adm. (piech.) Tadeusz Deszyński (do 24 VIII 1939 → kwatermistrz 1 mps)
Obsada personalna baonu w latach 1931–1932
W 1932 roku w batalionie służyło 20 oficerów zawodowych. Gwiazdka przy nazwisku oznacza oficerów przeniesionych z byłego baonu podchorążych rezerwy piechoty nr 10.
Obsada personalna batalionu
Organizacja i obsada personalna w 1939
W marcu 1939 roku pokojowa obsada personalna batalionu wyglądała następująco:
dowódca batalionu – ppłk Kazimierz Mieczysław Pruszkowski
I zastępca dowódcy – mjr Józef Kusztra
adiutant – kpt. Bronisław Słomczyński
lekarz – kpt. lek. Kazimierz Dobrowolski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – kpt. adm. (piech.) Tadeusz Stanisław Deszyński
oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Konstanty Mizer
zastępca oficera mobilizacyjnego – vacat
oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Józef II Król
oficer gospodarczy – por. int. Stanisław Sulatycki
oficer żywnościowy – por. Wojciech Stachura
dowódca plutonu gospodarczego i oficer taborowy – chor. Romuald Glejzer
dowódca plutonu łączności – kpt. Stanisław Busiakiewicz
dowódca plutonu pionierów – kpt. Mieczysław Hipolit Dąbrowski
dowódca plutonu artylerii piechoty – kpt. art. Kazimierz Alfred Makarowski
dowódca plutonu ppanc. – por. Włodzimierz Biernacki
dowódca oddziału zwiadu – por. Tadeusz Bolesław Dworzański
dowódca 1 kompanii – kpt. Wacław Skubik
dowódca plutonu – ppor. Władysław Zygmunt Kunikowski
dowódca plutonu – ppor. Stanisław Skowron
dowódca plutonu – chor. Stanisław Mąka
dowódca 2 kompanii – por. Jan Penconek
dowódca plutonu – ppor. Andrzej Chudy
dowódca plutonu – ppor. Dywizjonizy Jan Rajcheld
dowódca 3 kompanii – kpt. Tadeusz III Nowicki
dowódca plutonu – por. Michał Spiegolski
dowódca plutonu – ppor. Ireneusz Ornoch
dowódca plutonu – ppor. Alfons Bruno Olkiewicz
dowódca kompanii km – por. Tadeusz Kazimierz Witoszyński
dowódca plutonu – por. Marian Adam Jackowski
dowódca plutonu – ppor. Jerzy Rafat Alfred Aleksandrowicz
dowódca plutonu – ppor. Henryk Rybarczyk
dowódca plutonu – ppor. Władysław Rólski
dowódca plutonu – chor. Józef Kudliniec
na kursie – por. Tadeusz Stanisław Żeglicki
Morski Pluton Chemiczno-Gazowy
dowódca – por. Feliks Stanisław Domaszewski
Barwy batalionu
24 czerwca 1937 roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru dla 1 Baonu Morskiego. Sztandar miał być wykonany zgodnie z regulacjami określonymi w rozporządzeniu Prezydenta RP z 13 grudnia 1927 roku dotyczącym godła oraz barw państwowych, a także oznak, chorągwi i pieczątek. Na lewej stronie sztandaru umieszczono:
w prawym górnym rogu tarczy – wizerunek Matki Boskiej Swarzewskiej,
w lewym górnym rogu tarczy – godło miasta Wejherowa,
w prawym dolnym rogu tarczy – godło miasta Pucka,
w lewym dolnym rogu tarczy – gryf kaszubski,
na górnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis „Susk – Nowa Wieś 3.VIII.1920”,
na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Zabiele 4.VIII.1920”,
na lewym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Makrew 8.VIII.1920”,
na prawym ramieniu krzyża kawalerskiego napis: „Ćwiklin 17.VIII.1920”.
17 października 1937 roku w Wejherowie minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, w imieniu prezydenta RP, wręczył sztandar 1 Morskiemu Batalionowi Strzelców. Ceremonia wręczenia sztandaru połączona była z przysięgą żołnierzy batalionu oraz uroczystym przekazaniem jednostce jedenastu ciężkich karabinów maszynowych, które zostały ufundowane przez społeczność powiatu morskiego. Podczas tej ceremonii dowódca batalionu otrzymał także oddelegowaną księgę pamiątkową od Okręgu Morskiego Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa”, przeznaczoną na kronikę oddziału. Rodzicami chrzestnymi sztandaru zostali: burmistrz Wejherowa, Teodor Bolduan oraz Maria Róża Frankowska, żona komandora dyplomowanego Stefana Frankowskiego. Biskup pomorski Stanisław Okoniewski odprawił mszę oraz poświęcił sztandar batalionu oraz każdy z ofiarowanych karabinów maszynowych.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku sztandar był chroniony przez kapitana Tadeusza Deszyńskiego, chorążego Stanisława Mąkę oraz sierżanta Władysława Gliszczyńskiego. Kapitan Deszyński relacjonował, że sztandar został zamurowany w szybie wentylacyjnym jednego z budynków mieszkalnych na terenie koszar na Oksywiu. Poszukiwania sztandaru, prowadzone w latach 1962–1967 przez pułkownika Kazimierza Pruszyńskiego oraz plutonowego Władysława Gada, nie przyniosły rezultatów. Do tej pory sztandar nie został odnaleziony.
25 września 1937 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki, zatwierdził wzór oraz regulamin odznaki pamiątkowej 1 Batalionu Morskiego.
Odznaka o wymiarach 40 × 40 mm ma formę stylizowanego krzyża, dekorowanego emalią w kolorach żółtym i granatowym, z nałożoną w środku tarczą przedstawiającą symboliczny zarys lądu i morza. Pionowo ustawiony miecz, na tle którego widnieje godło państwa wzór 1927, symbolizuje dewizę batalionu „Straż nad polskim wybrzeżem”. Odznaka jest trójczęściowa, wykonana w tombaku i emaliowana.
14 września 1932 roku minister spraw wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski, wprowadzając zmiany w umundurowaniu dla oficerów, podoficerów i żołnierzy, nałożył na żołnierzy Batalionu Morskiego obowiązek noszenia na naramiennikach kotwicy, według wzoru ustalonego w 1924 roku dla personelu Morskiego Dywizjonu Lotniczego (srebrna haftowana dla oficerów, a dla szeregowych z białego metalu).
4 marca 1938 roku minister spraw wojskowych generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zarządził, aby żołnierze batalionu nosili na kołnierzach kurtek i płaszczy emblemat w kształcie kotwicy. Emblemat ten dla oficerów i chorążych był haftowany nićmi metalowymi, oksydowanymi na stare srebro, a dla pozostałych podoficerów oraz żołnierzy wykonano go z białego matowanego metalu. Dodatkowo minister zezwolił podoficerom zawodowym na noszenie haftowanych emblematów w ubiorze cywilnym.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski formacji polskich i Wojska Polskiego w latach 1914–1939. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2003. ISBN 83-227-1944-2.
Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
Karol Taube, Romuald Dziewałtowski-Gintowt: Zarys historii wojennej Pułku Morskiego. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1933, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918-1920.
Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Gdynia 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-7187-5.
Wacław Tym, Andrzej Rzepniewski: Kępa Oksywska 1939. Relacje uczestników walk lądowych. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985. ISBN 83-215-7210-3.
Rudolf Sieradzki, Henryk Wielecki: Wojsko Polskie 1921-1939. Odznaki pamiątkowe piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Crear, 1991. ISBN 83-900345-0-6.
Rafał Witkowski: Hel na straży wybrzeża 1920-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2017-12-08].
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.