Pierwszy List św. Jana
Pierwszy List św. Jana [1 J lub 1 Jan] jest częścią Nowego Testamentu. Już od II wieku Tradycja przypisuje jego autorstwo Janowi Apostołowi, synowi Zebedeusza, który jest również autorem jednej z Ewangelii. Współczesne opinie biblistów w tej kwestii są zróżnicowane. Choć precyzyjne datowanie Listu jest trudne, zazwyczaj uważa się, że powstał pod koniec I wieku. Prawdopodobnie był adresowany do Kościołów w Azji Mniejszej.
Struktura i treść
Większość listów Nowego Testamentu charakteryzuje się wyraźną strukturą. Pierwszy List Jana wyróżnia się tym, że nie ma takiej jednoznacznej formy. Jeśli autor miał jakiś zamysł dotyczący struktury, to uległ on zatarciu w trakcie pisania.
Robert Law zaproponował podział Listu na następujące sekcje:
- Prolog (1,1-4)
- Pierwszy cykl (1,5-2,28)
- Drugi cykl (2,29-4,6)
- Trzeci cykl (4,7-5,21)
Każda z tych części porusza trzy wspólne tematy: sprawiedliwość, miłość i wiarę.
Data powstania
Dokładne datowanie Listu nie jest możliwe. Zazwyczaj przyjmuje się, że został napisany pod koniec I wieku. To założenie opiera się na przekonaniu, że List powstał w podobnym okresie co Ewangelia Jana, a herezja, z którą się zmaga, dotyczyła Kerinthosa. Nie ma jednak pewności, że List rzeczywiście odnosi się do Kerinthosa, ponieważ nieznane są dokładne daty jego działalności. John Arthur Thomas Robinson, anglikanski biskup i biblista, zwrócił uwagę, że takie datowanie opiera się jedynie na przypuszczeniach. Uważał, że brak jest podstaw do datowania Listu po roku 70.
Ogólnie przyjmuje się, że powstał prawdopodobnie później niż Ewangelia, jak również później niż Drugi i Trzeci List. Istnieją jednak egzegeci, którzy sugerują, że List mógł być napisany przed Ewangelią (np. R. Schnackenburg). Problem ustalenia kolejności pism Janowych jest skomplikowany.
List nie ma typowo starożytnego charakteru (brak w nim adresu i zakończenia; adresy pojawiają się w 2. i 3. Liście oraz w Apokalipsie). Mimo to tekst zawiera wiele elementów charakterystycznych dla listów, takich jak odniesienia do lokalnych warunków, błędów oraz osobistych akcentów.
Tradycja
Wśród listów powszechnych najlepiej poświadczonymi przez tradycję są 1. List Jana i 1. List Piotra. Wczesnochrześcijańska literatura, jak Didache, Klemens Rzymski, Pasterz Hermasa, List Barnaby oraz List do Diogneta, odnosi się do tego listu. Najstarszy cytat pochodzi z Listu do Filipian Polikarpa. Ojcowie Kościoła, tacy jak Ireneusz, Klemens Aleksandryjski, Tertulian, Orygenes, Dionizy Aleksandryjski, Cyprian, Atanazy, Epifaniusz i Hieronim, uznawali 1. List Jana za autentyczny.
Wszyscy wczesnochrześcijańscy autorzy opowiadali się za autorstwem Janowym i kanonicznością Listu. Pierwsze stwierdzenie o natchnionym charakterze księgi pochodzi od Ireneusza. Jedynie Teodor z Mopsuestii odrzucił 1. List Jana, czyniąc to z powodów dogmatycznych.
Adresaci
Trudno jest określić adresatów Listu. Prawdopodobnie był przeznaczony dla grupy Kościołów w Azji Mniejszej. Chociaż Jan nie był ich założycielem, interesował się ich działalnością. Adresatami byli chrześcijanie, nawróceni z judaizmu, posługujący się językiem greckim. Autor pragnie ich zapewnić, że są na drodze do zbawienia, wzbudzić wiarę oraz przestrzec przed fałszywymi prorokami głoszącymi gnostycyzm. Treść Listu jest skierowana przeciwko tezą gnostyków, którzy twierdzili, że posiadanie wiedzy (gnoza) prowadzi do zbawienia, uważając, że poznanie jest ważniejsze od miłości. Autor podkreśla, że miłość jest istotniejsza niż wiedza i kwestionuje doketyzm, uznając, że Chrystus przyszedł w ciele jako kryterium rozpoznania przed tego typu herezjami.
W. Nauck próbował udowodnić, że adresaci Listu mieszkali w Syrii, opierając się na interpretacji tekstu 1 J 5,6-7 w oparciu o późniejsze łacińskie rękopisy. Jednak jego argumentacja nie znalazła uznania wśród innych biblistów.
Autorstwo
Autor nie podaje swojego imienia, ale prawdopodobnie jest nim autor Ewangelii Jana. Twierdzi, że osobiście znał Jezusa (1,1-4).
Fragment Muratoriego identyfikuje autora Listu z autorem czwartej Ewangelii, określając go jako ucznia (nie apostoła). Orygenes cytował List jako pochodzący od św. Jana. Dionizy Aleksandryjski, rozważając autentyczność Apokalipsy, argumentował, że czwarta Ewangelia i 1. List Jana są dziełem Jana apostoła, podczas gdy Apokalipsa, ze względu na istotne różnice stylistyczne, nie może być jego autorstwa.
Większość współczesnych biblistów zgadza się, że wszystkie trzy Listy Jana mogły być napisane przez tego samego autora, chociaż traktuje się to jedynie jako prawdopodobną hipotezę. Wczesny Kościół miał pewne wątpliwości co do wspólnego autorstwa tych Listów. Euzebiusz, Hieronim i Ambroży sugerowali, że 2. i 3. List mogły pochodzić od innego autora o tym samym imieniu. Euzebiusz uznawał, że autorem 1. Listu Jana jest Jan Ewangelista. Zgoda co do wspólnego autorstwa czwartej Ewangelii oraz 1. Listu Jana jest wśród biblistów mniej powszechna. Porównując styl i przekaz teologiczny Ewangelii Jana z Listami, 2. i 3. List rzadko są brane pod uwagę z powodu ich krótkiej formy.
Język i styl
List w formie i treści przypomina niektóre fragmenty Ewangelii Jana. Występuje wiele podobieństw zarówno pod względem gramatycznym, jak i stylistycznym (np. zastosowanie antytez) oraz budowy zdań przy użyciu inkluzji (zamknięcie fragmentu między dwoma tymi samymi słowami) i rytmiki. Zarówno Ewangelia, jak i List zawierają te same semityzmy (np. „czynić prawdę”) oraz słowa (np. „Słowo” odnoszące się do Jezusa). Tematy są również zbliżone:
- Jezus Chrystus oddaje swoje życie, aby zbawić świat, co jest dziełem miłości;
- ten, kto miłuje Ojca, miłuje również Syna;
- miłość polega na zachowywaniu przykazań;
- szatan jest od początku grzesznikiem.
Język jest poprawny, chociaż zauważalny jest brak wprawy, a słownictwo jest proste i ubogie, zaledwie cztery terminy nie występują w innych księgach Nowego Testamentu. Styl ujawnia semickie pochodzenie autora. Autor często stosuje paralelizmy syntetyczne oraz antytetyczne.
Cel Listu i jego teologiczny przekaz
Przesłaniem Listu, poza wspomnianymi wcześniej tematami, jest stwierdzenie, że „Bóg jest światłością” (1 J 1,5; 2,8-10), co oznacza, że jest miłością (objawioną w wydaniu Syna, który umarł na krzyżu dla przebłagania za nasze grzechy), świętością i najwyższym dobrem. Człowiek poprzez wiarę współpracuje z Jego dziełem zbawienia i staje się z Nim jednością, a miłość bliźniego jest nierozerwalnie związana z miłością Boga.
„Na to objawił się Syn Boży, aby wniwecz obrócić dzieła diabła” (1 J 3,8).
Ogólnie przyjmuje się, że fundament nowotestamentowej teologii opiera się na studiach Starego Testamentu. Ta zasada jednak nie znajduje zastosowania w przypadku Listów Jana. Bezpośrednich odniesień do Starego Testamentu jest bardzo niewiele, a cytatów starotestamentowych brak. Nieliczne bezpośrednie odniesienia znajdują się w 1 J 3,8 (diabeł od początku grzeszy) oraz 1 J 3,12 (Kain zabił brata). Koncepcja mówiąca, że grzech prowadzi do śmierci, pochodzi ze Starego Testamentu. Niewykluczone, że stwierdzenia zawarte w 1 J 2,12-14 bazują na nowym przymierzu przepowiedzianym przez Jeremiasza.
Teologiczny oraz etyczny przekaz Listu oparty jest na myśli judaizmu, obecnej także w innych księgach Nowego Testamentu. Podejmowano wiele prób, aby określić, jaką dokładnie formę judaizmu reprezentuje List. Próby te nasiliły się po odkryciu pism qumrańskich, jednak nie udało się wykazać ścisłej zależności między wspólnotą qumrańską a Listami Janowymi.
Ważniejsze rękopisy i przekłady Listu
1 List Jana został zachowany w kilku starożytnych oraz setkach średniowiecznych rękopisów Nowego Testamentu. Spośród greckich wielkich kodeksów, kodeks Synajski, Aleksandryjski oraz Watykański zawierają pełny tekst 1. Listu Jana, podczas gdy Kodeks Efrema zachował jedynie fragment 1 Jana 1,1-4. Kodeks Bezy utracił karty z tekstem Listu. W 26 wydaniu Novum Testamentum Graece Nestle-Alanda wykorzystano ponadto papirus 9, papirus 74, kodeks 025, 044, 048, 0245. NA27 uwzględnia w aparacie krytycznym 0296 oraz minuskuły 33 i 1739, a NA28 wprowadza minuskuły 5, 81, 307, 436, 442, 642, 1175, 1243, 1448, 1611, 1735, 1852, 2344, 2492. Wśród starożytnych przekładów 1 List Jana znajdują się Wulgata, Peszitta, przekład koptyjski w dialekcie saidzkim i bohairskim, przekład ormiański, Syro-Filoxena oraz przekład etiopski.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- J.H. Barbour. The Structure of the First Epistle of Saint John. „The Biblical World”. 9 (5), s. 341-348, 1897. JSTOR: 3140289.
- Ernest DeWitt Burton. The Epistles of John. „The Biblical World”. 7 (5), s. 366, 1896. University of Chicago Press. JSTOR: 3140373.
- Jerzy Chmiel: Listy św. Jana. W: Wstęp do Nowego Testamentu. R. Rubinkiewicz (red.). Warszawa: Pallottinum, 1996, s. 508-511, seria: Wstęp do Pisma Świętego. ISBN 83-7014-266-4.
- Oscar Cullmann: Zarys historii ksiąg Nowego Testamentu. (przeł.) W. Kowalska. Warszawa: PAX, 1968.
- Feliks Gryglewicz, Stanisław Mędala, Jerzy Chmiel: Tradycja św. Jana. W: Wstęp do Nowego Testamentu. R. Rubinkiewicz (red.). Warszawa: Pallottinum, 1996, seria: Wstęp do Pisma Świętego. ISBN 83-7014-266-4.
- Ks. Józef Kudasiewicz, Wstęp do I Listu Jana [w:] Pismo Święte. Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych (Biblia poznańska), 2004 ISBN 83-7015-663-0.
- I. Howard Marshall: The Epistles of John. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing Co., 1984, seria: The New International Commentary on the New Testament. ISBN 0-8028-2518-4.
- Alfred Plummer: The Epistles of St. John. Cambridge: Cambridge University Press, 1890.