1 Brygada Jugosłowiańska (serb.-chorw. Prva jugoslovenska brigada) to ochotnicza jednostka wojskowa, która składała się z obywateli Jugosławii, walczących w ramach Armii Czerwonej, a później Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii pod koniec II wojny światowej.
Historia
Jednostka została utworzona 1 czerwca 1944 roku w Kołomnie na bazie Niezależnego Oddziału Jugosłowiańskiego, który istniał od 23 stycznia tego samego roku. W skład brygady weszli głównie Chorwaci z jednostek wojskowych Niepodległego Państwa Chorwackiego, które brały udział w walkach na froncie wschodnim oraz przedstawiciele innych narodów jugosłowiańskich, w tym żołnierze z wojsk węgierskich, rumuńskich i niemieckich. W późniejszych miesiącach do brygady dołączyła grupa Serbów z Baczki, którzy wcześniej należeli do niemieckich batalionów robotniczych, a także około 150 obywateli Jugosławii, którzy przybyli z Iranu. Istotną rolę w brygadzie odgrywali również przedwojenni uchodźcy polityczni, którzy żyli w Związku Radzieckim. Brygada składała się z dwóch batalionów piechoty i liczyła około 1,5 tysiąca żołnierzy (775 Chorwatów, 440 Słoweńców, 293 Serbów, 14 Żydów, 10 Słowaków, 5 Rosjan, 3 Rusinów, 2 Węgrów, 1 Czarnogórzec). Dowódcą brygady został nominalnie Chorwat pułkownik Marko Mesić, ostatni dowódca 369 (Chorwackiego) Pułku Piechoty, który zginął w walkach pod Stalingradem. Rzeczywistym dowódcą był jednak Chorwat generał Marko Srdić. Funkcję komisarza politycznego brygady objął Serb podpułkownik Dimitrije Georgijević, który walczył w Brygadach Międzynarodowych podczas hiszpańskiej wojny domowej.
Brygada została skierowana na front głównie z powodów propagandowych, chociaż ostatecznie miała zostać użyta w Jugosławii. Po przeszkoleniu w Kołomnie, 29 lipca 1944 roku, brygada została przerzucona na Ukrainę. Na początku października 1944 roku brała udział w wyzwalaniu wschodnich terenów Serbii. Tam jednostka została włączona do 23. Dywizji XIV Korpusu Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii (NOVJ). Pod koniec października brygada została przetransportowana w rejon Čačaku, gdzie na przełomie października i listopada, wspólnie z 14 Serbską Brygadą Szturmową NOVJ oraz 93 Dywizją Strzelecką Armii Czerwonej, zaatakowała pozycje niemieckie pomiędzy wsiami Prijevor i Ljubić. Atak jednak zakończył się niepowodzeniem, a brygada poniosła straty w wysokości 135 zabitych, 324 rannych oraz 88 zaginionych.
10 listopada 1944 roku jednostka została podporządkowana bezpośrednio najwyższemu dowództwu NOVJ, aby zapobiec jej zniszczeniu. Planowano jej przeniesienie na teren Chorwacji, jednak już 17 listopada ten zamysł został wstrzymany. 12 grudnia brygada została włączona do 5. Dywizji I Korpusu Proletariackiego NOVJ, która walczyła w Sremie. Do połowy marca 1945 roku brała udział w walkach w rejonie wsi Miklusevać, Sid, Berkasov oraz Bapska. 10 kwietnia 1945 roku jednostka przekroczyła rzekę Sawa pod Brczkiem, a następnie połączyła się z 11 Dywizją Szturmową. Następnie brygada została przeniesiona do wschodniej Bośni, gdzie brała udział w wyzwalaniu Brczki, a potem walczyła w okolicach wsi Beravać i Jezevika. Pod koniec kwietnia brygada przeszła nad rzekę Ilova, gdzie zaatakowała Niemców w rejonie wsi Klokočevac, Hercegovac, Velika i Mala Trnovitica.
Po zakończeniu wojny brygada została odznaczona medalem „Orden zasluge za narod”, a następnie rozformowana.
Linki zewnętrzne