1 Grupa Łączności (1 GŁącz) to organizacja łączności Wojska Polskiego.
Wiosną 1929 roku wprowadzono nową strukturę wojsk łączności, która wyróżniała się oddzieleniem dowodzenia od administracji, czyli służby łączności. W ramach tej organizacji utworzono Szefostwo Łączności Ministerstwa Spraw Wojskowych, Centrum Wyszkolenia Łączności oraz trzy dowództwa grup łączności. Dodatkowo, powołano szefów łączności w wszystkich trzydziestu dywizjach piechoty. Dowódcy grup łączności, niezależni od szefa Szefostwa Łączności MSWojsk (mjr łącz. inż. Kazimierz Goebel), podlegali bezpośrednio generałowi Kazimierzowi Fabrycemu, II wiceministrowi spraw wojskowych, a od 31 lipca 1931 roku – I wiceministrowi spraw wojskowych.
Dowództwo 1 Grupy Łączności zostało zorganizowane w Warszawie, a jego skład osobowy powstał z oficerów byłego Departamentu Inżynierii MSWojsk. Na dowódcę grupy wyznaczono ppłk łącz. inż. Emila Kalińskiego. Pierwszym oficerem sztabu został mjr łącz. Jan Kaczmarek, a drugim mjr łącz. Fryderyk Kazimierz Schön, który zastąpił kpt. łącz. Stefana Śliwowskiego, przeniesionego do Biura Personalnego MSWojsk po trzech miesiącach.
Do Dowództwa grupy były przypisane następujące jednostki łączności:
- pułk radiotelegraficzny w Warszawie,
- 1 pułk łączności w Zegrzu,
- 9 samodzielny batalion łączności w Brześciu,
- 3 kompania szkolna łączności,
- 4 kompania szkolna łączności w Łodzi,
- stacja radiotelegraficzna MSWojsk w Warszawie,
- stacja radiotelegraficzna „Wilno” w Wilnie,
- 15 detaszowana kompania łączności OWar. „Wilno” w Wilnie.
We wrześniu 1930 mjr łącz. Jan Kaczmarek został przeniesiony do 2 pułku łączności na dowódcę 4 batalionu telegraficznego. Na stanowisku I oficera sztabu zastąpił go mjr łącz. Wincenty But, dotychczasowy dowódca batalionu w 1 pułku łączności. W tym samym czasie do Dowództwa 1 GŁącz przybył kpt. łącz. Aleksander Warchałowski z Instytutu Badań Inżynierii.
2 lipca 1930 Minister Spraw Wojskowych wydał rozkaz dotyczący wprowadzenia drugiej fazy organizacji wojsk łączności. W wyniku tego rozformowano 2 pułk łączności w Jarosławiu, a samodzielne bataliony łączności (5 w Krakowie, 7 w Poznaniu i 9 w Brześciu) zostały przekształcone w bataliony telegraficzne. Stworzono cztery bataliony telegraficzne (2, 3, 4 i 6) oraz trzy plutony konne telegraficzne. Stacje radiotelegraficzne przemianowano na plutony radiotelegraficzne.
Od 1 września 1931 zmniejszono skład osobowy Dowództwa 1 GŁącz (P.S. 10-740 skład osobowy Nr 1) o stanowiska II i III oficera sztabu oraz trzech urzędników kat. III (pozostawiono jednego urzędnika III kat.).
3 listopada 1931 Minister Spraw Wojskowych ogłosił reorganizację wojsk łączności, w wyniku której zlikwidowano Dowództwo 3 Grupy Łączności w Przemyślu oraz 1 pułk łączności w Zegrzu.
Pod koniec 1931 roku organizacja pokojowa grupy prezentowała się następująco:
- Dowództwo 1 Grupy Łączności w Warszawie,
- pułk radiotelegraficzny w Warszawie,
- kadra 3 batalionu telegraficznego w Grodnie,
- kadra 4 batalionu telegraficznego w Brześciu,
- kadra 8 batalionu telegraficznego w Toruniu,
- kadra 6 kompanii szkolnej łączności w Krasnymstawie,
- kompania łączności OWar. „Wilno” w Wilnie,
- 1 pluton radiotelegraficzny w Warszawie,
- 2 pluton radiotelegraficzny w Wilnie,
- 5 pluton radiotelegraficzny w Starogardzie,
- 6 pluton radiotelegraficzny w Równem.
oraz kompanie telegraficzne dywizji piechoty.
Od 16 listopada 1932 roku na III pięciomiesięczny informacyjny kurs dla oficerów sztabowych łączności przy Ministerstwie Poczt i Telegrafów zostali powołani: ppłk łącz. inż. Emil Kaliński, jako wojskowy kierownik kursu do 31 grudnia 1932 z równoczesnym pełnieniem obowiązków dowódcy 1 GŁącz, ppłk łącz. Tadeusz Argasiński, jako wojskowy kierownik kursu od 1 stycznia do 15 kwietnia 1933 z równoczesnym pełnieniem obowiązków dowódcy 2 GŁącz, oraz mjr łącz. Wincenty But z 1 GŁącz i mjr łącz. Zenon Konarski z 2 GŁącz, jako słuchacze. W okresie od 1 stycznia do 15 kwietnia 1933 ppłk łącz. inż. Emil Kaliński został przeniesiony do dyspozycji Ministerstwa Poczt i Telegrafów, a następnie przeszedł w stan nieczynny. 10 maja 1933 został ministrem poczt i telegrafów, pełniąc tę funkcję do września 1939.
W styczniu 1933 zlikwidowano Dowództwo 2 Grupy łączności, a jego skład osobowy przeniesiono do Dowództwa 1 Grupy Łączności: ppłk łącz. Tadeusz Argasiński na stanowisko dowódcy, mjr łącz. Zenon Konarski oraz mjr łącz. mgr Leon Gołębiowski.
1 grudnia 1934 roku zlikwidowano Dowództwo 1 GŁącz, a jednostki przeszły pod dowództwo Łączności MSWojsk. W tym dniu przeniesiono: ppłk łącz. Tadeusza Argasińskiego do Ministerstwa Poczt i Telegrafów na sześciomiesięczną praktykę (później objął funkcję wiceministra poczt i telegrafów), ppłk łącz. Aleksandra Stanisława Kornela Stebelskiego do 6 batalionu telegraficznego na stanowisko dowódcy, mjr łącz. Zenona Konarskiego do Dowództwa Wojsk Łączności jako kierownika referatu, mjr łącz. mgr Leona Gołębiowskiego do Dowództwa Wojsk Łączności oraz por. łącz. Mieczysława Antoniego Wargałłę do pułku radiotelegraficznego. Przed likwidacją dowództwa grupy zmieniono na stanowisku I oficera sztabu, a mianowicie ppłk łącz. Aleksander Stanisław Kornel Stebelski przybył z Centrum Wyszkolenia Łączności, a mjr łącz. Wincenty But przeszedł do CWŁącz na stanowisko zastępcy komendanta.
19 kwietnia 1939 roku po raz drugi powołano Dowództwo 1 Grupy Łączności w Warszawie, które funkcjonowało jedynie w organizacji pokojowej wojska. W momencie rozpoczęcia mobilizacji uległo likwidacji. Na dowódcę 1 GŁącz wyznaczono ppłk łącz. Aleksandra Stanisława Kornela Stebelskiego.
Do Dowództwa 1 Grupy Łączności przydzielono następujące oddziały i pododdziały łączności:
- pułk radiotelegraficzny w Warszawie (II batalion w Beniaminowie),
- kadra 2 batalionu telegraficznego w Krasnymstawie,
- kadra 8 batalionu telegraficznego w Toruniu,
- stacja radiotelegraficzna „C” (jednostka mobilizująca – pułk radio),
- stacja radiotelegraficzna „M” (pułk radio),
- stacja radiotelegraficzna „G” (pułk radio),
- stacja radiotelegraficzna nr 1 w Warszawie Cytadeli (pułk radio),
- stacja radiotelegraficzna nr 5 w Starogardzie (2 pszwol),
- stacja radiotelegraficzna nr 6 w Równem (kompania łączności 13 DP),
- stacja radiotelegraficzna nr 7 w Kołomyi (49 pp)
- oraz pododdziały łączności wielkich jednostek piechoty i kawalerii stacjonujące w okręgach korpusów nr: I, II, IV, VI i VIII, w tym także kompanię łączności Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie oraz szwadron łączności Mazowieckiej Brygady Kawalerii.
Dowództwa grup łączności powołano „do inspekcjonowania oddziałów wojsk łączności (…) krótki okres istnienia uniemożliwił powyższym organom wykazanie się jakimikolwiek osiągnięciami”.
Stacje radiotelegraficzne nr 1 i 5-7 były stałymi radiostacjami głębokiego radiowywiadu. Wraz z trzema radiostacjami oznaczonymi literami „C”, „M” i „G” znajdowały się w bezpośredniej i wyłącznej dyspozycji Oddziału II Sztabu Głównego. Ostatnie z nich były tzw. „grupami ruchomymi”, wyposażonymi w przyrządy goniometryczne. W 1939 roku, w obliczu bezpośredniego zagrożenia ze strony Niemiec, radiostacje „C”, „M” i „G” zostały przeniesione z województw wschodnich na Pomorze i Śląsk Cieszyński. Prace wszystkich radiostacji były koordynowane przez Referat Radiowywiadu Biura Szyfrów.
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
Tadeusz Böhm: Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08368-1.
Władysław Kozaczuk, Bitwa o tajemnice. Służby wywiadowcze Polski i Rzeszy Niemieckiej 1922-1939, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1977.
Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
Tadeusz Popławski. Polskie wojska łączności w wojnie obronnej 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (36), 1965. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Piotr Stawecki: Wojsko Marszałka Józefa Piłsudskiego 12 V 1926 – 12 V 1935. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-078-X.