1 grosz polski (1816–1835) to moneta groszowa, która była emitowana w Królestwie Kongresowym w czasie jego autonomii. Wprowadzono ją na mocy ukazu cara Aleksandra I z dnia 1 grudnia 1815 roku. Moneta ta była bita w miedzi w latach 1816–1835, zgodnie z systemem monetarnym opartym na grzywnie kolońskiej, a jej obieg zakończył się w lutym 1851 roku.
Awers
Na awersie monety przedstawiono średni herb Królestwa Kongresowego, czyli orła rosyjsko-polskiego – dwugłowego orła z trzema koronami. W prawej łapie orzeł trzyma miecz i berło, a w lewej jabłko królewskie. Na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, znajduje się tarcza herbowa z polskim orłem. Pod ogonem orła, po obu stronach, widnieje znak intendenta mennicy w Warszawie, który mógł być jednym z następujących:
- I.B. (Jakub Benik 1816–1827),
- F.H. (Fryderyk Hunger 1827–1830),
- K.G. (Karol Gronau 1830–1834) lub
- I.P. (Jerzy Pusch 1834–1835).
Niektóre monety z rocznika 1818 nie mają znaku intendenta. W 1816 roku ogon orła był krótszy – jednorzędowy, natomiast w pozostałych latach był dłuższy – dwurzędowy. Awers z dwurzędowym ogonem orła jest identyczny z awersem monety 1 grosz polski (1822–1825).
Rewers
Rewers monety zawiera nominał „1”, pod którym znajduje się napis „GROSZ”, a poniżej „POLSKI”. Na dole umieszczony jest rok bicia: 1816, 1817, 1818, 1819, 1820, 1821, 1822, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834 lub 1835.
Opis
Moneta była bita w mennicy w Warszawie, wykonana z miedzi, na krążku o średnicy 20 mm i wadze 2,8 grama, z gładkim rantem. Zgodnie z raportami mennicy, w latach 1816–1835 wypuszczono do obiegu około 18 300 000 sztuk. Dokładne określenie nakładu jest trudne, ponieważ w dwóch latach moneta była bita równocześnie z:
- 1 grosz polski (1822–1825) – w roku 1822,
- 1 grosz (1835–1841) – w roku 1835.
Mennica w swoich raportach podawała jedynie liczbę monet konkretnego nominału wprowadzonych do obiegu, nie wskazując ich typów. Rzadkość poszczególnych roczników i typów monet przedstawia tabela. Już w 1817 roku ogon orła na awersie został wydłużony. Dla trzech roczników – 1818, 1830 i 1834 – istnieją monety z różnymi znakami intendenta mennicy umieszczonymi na awersie lub, jak w przypadku rocznika 1818, z jego brakiem.
W latach 1822–1825 bito monetę 1 grosz polski z miedzi krajobrazowej. W roku 1828 powrócono do bicia jednogroszówki według wzoru monety z 1817 roku. W roku 1835 monetę zastąpiono jednogroszówką polsko-rosyjską.
Okres bicia monety przypada na rządy dwóch carów, dlatego w numizmatyce rosyjskiej, w zależności od roku wybicia, moneta jest klasyfikowana w dwóch odrębnych kategoriach:
- monety cara Aleksandra I (1816–1822) oraz
- monety cara Mikołaja I (1828–1835).
Nowe bicie
Dla każdego rocznika, z wyjątkiem 1822, oraz dla obu wersji znaku intendenta mennicy w latach 1830 i 1834, istnieją monety nowego bicia z 1857 roku z mennicy w Warszawie. Znane są również monety nowego bicia z rocznika 1815, w którym nie bito monet obiegowych. Dodatkowo, istnieją monety nowego bicia z 1869 roku z mennicy w Petersburgu dla roczników 1815 i 1824, dla których również nie było monet obiegowych.
Zobacz też
- 1 grosz polski (1822–1825)
- 1 grosz (1835–1841)
- 1 grosz polski
- 3 grosze polskie (1817–1818)
- 3 grosze polskie (1819–1835)
- 3 grosze polskie (1826–1827)
- monety Królestwa Kongresowego
- tabela cennikowa Bolcewicza
- rosyjskie monety bite dla Polski (1815–1841)
Przypisy