Galicyjski Pułk Ułanów Nr 1 (niem. Galizisches Ulanen-Regiment Ritter von Brudermann Nr. 1) – pułk kawalerii Armii cesarskiej i królewskiej.
Historia pułku
21 października 1784 roku, cesarz Józef II Habsburg wyraził zgodę na utworzenie oddziału polskich kawalerzystów, który miał składać się z dwóch dywizjonów. Dowódca Korpusu Ułanów, podpułkownik von Hotze, otrzymał wsparcie od księcia majora Józefa Poniatowskiego. W 1785 roku do formacji dołączono trzeci dywizjon ułanów. Jesienią 1787 roku dywizjony zostały rozdzielone między pułki szwoleżerów i skierowane na granicę turecką.
15 lipca 1790 roku cesarz Leopold II Habsburg zlecił utworzenie pułku ułanów, który miał być gotowy do 1 listopada 1791 roku. W tym roku ułani przeszli z pułków szwoleżerów do nowego pułku. Początkowo pułk nie otrzymał numeru, który nadano mu dopiero w 1798 roku, przy okazji powołania drugiego pułku ułanów, nadano mu numer „1”.
W latach 90. XVIII wieku pułk uczestniczył w działaniach armii austriackiej w koalicji przeciwko rewolucyjnej Francji, walcząc na frontach włoskim i niemieckim. Kolejne lata to okres nieustannych walk podczas wojen napoleońskich.
W 1801 oraz 1814 roku część pododdziałów i oficerów przeszła do nowo formowanych pułków ułańskich 3. i 4.
W latach 1848–1849 pułk brał udział w działaniach armii austriackiej podczas Wiosny Ludów oraz powstania węgierskiego. Następnie uczestniczył w wojnie Austrii z Piemontem i Francją w 1859 roku.
W 1860 roku czwarte szwadrony pułków ułańskich 1., 2. i 8. zostały wykorzystane do utworzenia Ochotniczego Pułku Ułanów (późniejszego 13. Pułku Ułanów).
Szwadrony pułku w wojnie austriacko-pruskiej w 1866 roku zabezpieczały granicę w rejonach Oświęcimia, Goczałkowic, Kęt i Dziedzic.
W tym czasie do pułku włączono Dywizjon Krakusów „Regimentarza” Kazimierza hr. Starzeńskiego, składający się głównie z byłych powstańców styczniowych, którzy schronili się w Galicji po klęsce powstania lub zostali tam internowani.
Latem 1918 roku pułk, który utracił konie w 1917 roku, stacjonował na Ukrainie w Jekaterynosławiu. Jesienią, dzięki wsparciu polskich kolejarzy oraz współpracy z POW, udało się przetransportować niemal cały pułk do kadry (szwadronu zapasowego) w Kluczach pod Olkuszem. Tylko jeden z eszelonów został przejęty i rozbrojony przez Ukraińców. Polacy w kadrze zabezpieczyli magazyny przed kradzieżą oraz rozbroili i zwolnili obcych ułanów. 1 listopada 1918 roku poinformowano Komendę POW w Olkuszu o przystąpieniu oddziału do Wojska Polskiego. W późniejszym czasie pułk zmienił nazwę na 8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego.
Rejony rekrutacji pułku
Pułk był uzupełniany rekrutami z Galicji, od 1853 roku z obszaru okręgu uzupełnień 56 Pułku Piechoty (IR NR.56) Wadowice, w latach 1857-1860 z rejonów 20 i 56 Pułków Piechoty (IR Nr 20 i 56) Nowy Sącz i Wadowice, a od 1867 do 1889 z okręgów uzupełnień Pułków Piechoty 13 i 56 (Kraków i Wadowice). Później wskazano obszar 1 Korpusu z Krakowa (Militär-Territorial-Bezirk Kraków).
Pokojowe garnizony
1815 St. Floeian, 1816 Oradea (Wielki Waradyn), 1817 Wiedeń, 1818 Žatec, 1843 Wiedeń, 1845-48 Pardubice, 1849 Neusohl (Banska Bystrzyca), 1850 St. Georgen (Svätý Jur), następnie Beroun (Beraun), 1851 St. Georgen, 1854 Kraków, 1855-59 Wessely (Veselí nad Moravou), 1860 Wessely, 1862 Mährisch Neustadt (Uničov), 1863-66 Tarnów, Lugos (Lugoj), 1868 Temeszwar, 1871 Oedenburg (Sopron), 1876 Tarnów, 1880 Kraków, 1895 Wiedeń, Monasterzyska (1899).
W latach 1913–1914 komenda pułku oraz I dywizjon stacjonowały w koszarach przy ulicy Wuleckiej we Lwowie, II dywizjon w Mostach Wielkich, a Kadra Zapasowa w Koszarach Kawalerii (Kavalleriekaserne Rakowice) w podkrakowskich Rakowicach przy obecnej ulicy Ułanów.
Kolejnymi szefami pułku byli:
- 1815 Książę Ernst Sachsen-Coburg-Gotha, generał kawalerii
- 1844 Hrabia Carl Civalart, generał kawalerii
- 1865 Hrabia Carl Grünne, generał kawalerii
- 1884-1885 nieobsadzony
- 1885 Arcyksiążę Rudolf, następca tronu, feldmarschallleutnant
- 1889-1894 nieobsadzony
- 1894 Arcyksiążę Otto, pułkownik, feldmarschallleutnant
W latach 1815–1844 drugim właścicielem pułku był hrabia Carl Civalart, feldmarschallleutnant, generał kawalerii.
Od 1907 roku szefem pułku był generał kawalerii Rudolf von Brudermann.
Żołnierze
Barwy pułku
1865: żółta tatarka, jasnoniebieska kurtka i spodnie, czerwone wyłogi, żółte guziki.
1868: złotożółta tatarka, jasnoniebieska ułanka, czerwone wpuszczane do butów spodnie i czerwone wyłogi, żółte guziki.
1876: złotożółta czapka, jasnoniebieska ułanka, czerwone wpuszczane do butów spodnie i czerwone wyłogi, żółte guziki.
w 1914 roku żołnierze nosili czapki cesarskożółte, a guziki były złote.
Przypisy
Bibliografia
Peter Jung: Armia austro-węgierska w I wojnie światowej. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2020. ISBN 978-83-8178-241-8.
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
Linki zewnętrzne