1 Front Ukraiński

1 Front Ukraiński (ros. 1-й Украинский фронт) to związek operacyjno-strategiczny Armii Czerwonej, który posiadał kompetencje administracyjne i operacyjne na zachodnich terenach ZSRR. Działał on podczas konfliktu z Niemcami w czasie II wojny światowej.

Działania

Front został utworzony 20 października 1943 roku w wyniku przekształcenia Frontu Woroneskiego. W jego skład wchodziły: 6, 13, 18, 27, 38, 40, 47, 60 Armie ogólnowojskowe, 1 Armia Gwardyjska, 1 Armia Pancerna, 3 Gwardyjska Armia Pancerna, 4 Gwardyjski Korpus Kawalerii oraz 2 Armia Lotnicza.

Obszar działania Frontu obejmował rejon Lubieży, Kijowa i Bukriny. W listopadzie 1943 roku przeprowadzono operację kijowską przeciwko niemieckiej 2 Armii z Grupy Armii „Środek” oraz 4 Armii Pancernej, co skutkowało sforsowaniem Dniepru. Po wyzwoleniu Kijowa (6 listopada) Front osiągnął linię: Jelsk, Owrucz, Korosteń, Malin, Fastów i Griebienki, co stanowiło zagrożenie dla południowego zgrupowania wojsk niemieckich.

W grudniu 1943 roku wojska Frontu kontynuowały operację żytomiersko-berdyczowską, wyzwalając Żytomierz (31 grudnia) oraz ustanawiając linię: Sarny, Hoszcza, Szepietówka i Lipowiec. W styczniu i lutym 1944 roku lewe skrzydło Frontu (27 oraz 40 Armie i 6 Armia Pancerna) oraz prawe skrzydła 2 Frontu Ukraińskiego wzięły udział w operacji korsuńsko-szewczenkowskiej.

Równocześnie Armie 13. i 60. z prawego skrzydła Frontu przeprowadziły operację łucko-rówieńską przeciw dywizjom niemieckim z 4 Armii Pancernej. W marcu i kwietniu 1 Front realizował operację płoskirowsko-czerniowiecką, natomiast w lipcu i sierpniu operację lwowsko-sandomierską, osiągając linię: Sanok, Jasło, Szczucin, Łagów, Opatów, Zawichost, Józefów oraz zdobywając przyczółek w rejonie Sandomierza, znany jako przyczółek baranowsko-sandomierski. W okresie wrzesień-listopad wykonano operację dukielsko-preszowską, a w styczniu i lutym 1945 roku przeprowadzono (w składzie 3 i 5 Gwardyjska Armia, 6, 13, 21, 52, 59, 60 Armie ogólnowojskowe, 3 i 4 Armie Pancerne, 2 Armia Lotnicza, 1 Korpus Kawalerii, 4, 7, 25 i 31 Korpusy Pancerne oraz Korpus Zmechanizowany) operację wiślańsko-odrzańską przeciw Grupie Armii „A” i części sił Grupy Armii „Środek”. W lutym wykonano operację dolnośląską, a w marcu operację opolską (tzw. operacje śląskie). Przed rozpoczęciem operacji wiślańsko-odrzańskiej 1 FU dysponował 1 083 848 żołnierzami, którzy mieli do dyspozycji: 2427 czołgów, 1234 działa pancerne, 2446 dział ppanc., 6748 dział polowych, 7217 moździerzy, 1084 wyrzutnie rakietowe, 1846 dział plot. oraz 56 443 samochody.

W trakcie operacji wiślańsko-odrzańskiej sztab 1 Frontu Ukraińskiego stacjonował w kolejnych miejscowościach: Skroniów (17 stycznia 1945), Liszka Górna (23 stycznia 1945) oraz Schönwald (31 stycznia 1945).

W kwietniu i maju, wspólnie z 1 i 2 Frontem Białoruskim, uczestniczył w operacji berlińskiej przeciw niemieckiej Grupie Armii „Wisła” oraz części sił Grupy Armii „Środek”.

W przededniu operacji berlińskiej wojska Frontu zajmowały front o długości około 360 km, który przebiegał od wsi Sękowice pod Gubinem wzdłuż brzegu Odry i Nysy Łużyckiej przez Lubań Śląski, Jawor, Strzelin, Prudnik, Nysę do Krnova na Morawach. Północna granica natarcia wojsk 1 FU zaczynała się mniej więcej na północ od Chociebuża i biegła przez Jüterbog do rejonu Magdeburga.

W maju część sił Frontu, razem z 2 i 4 Frontem Ukraińskim, wzięła udział w operacji praskiej przeciwko siłom części Grupy Armii „Środek” oraz „Ostmark”. W skład Frontu w operacjach berlińskiej i praskiej wchodziła 2 Armia Wojska Polskiego. Front został rozwiązany 11 maja 1945 roku, a na jego bazie utworzono Grupę Wojsk Okupacyjnych w Niemczech oraz Radziecką Administrację Wojskową w Niemczech.

Dowództwo frontu

Dowódcy:

gen. armii Nikołaj Watutin (od października 1943 do marca 1944)
marszałek Gieorgij Żukow (od marca 1944 do maja 1944)
marszałek Iwan Koniew (od maja 1944 do maja 1945)

Szefowie sztabu:

gen. por. Aleksandr Bogolubow

Struktura organizacyjna

Zobacz też

Przyczółek baranowsko-sandomierski
Pomnik Żołnierzy Radzieckich w Mikolinie
98 Pułk Moździerzy Gwardii
Centralna Grupa Wojsk

Przypisy

Bibliografia

Leszek Kania. Zadanie bojowe 2 Armii Wojska Polskiego w operacji łużyckiej w świetle źródeł rosyjskich i dotychczasowych ustaleń badaczy. Historia do poprawki. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 1/2021, 2021. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej; Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281.
Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.
Janusz Płowecki: Wyzwolenie Częstochowy 1945. Warszawa: 1973.
Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Я. Фойтцик, А. В. Доронин, Т. В. Царевская-Дякина: Советская военная администрация в Германии, 1945-1949. Справочник, Росспэн Moskwa 2009.