1 Eskadra Dalekiego Rozpoznania

1 Eskadra Dalekiego Rozpoznania to pododdział morskiego lotnictwa Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.

Eskadra została utworzona w 1926 roku jako morska eskadra wielosilnikowa. W styczniu tego samego roku przekształcono ją w 1 eskadrę liniową „Wiking”, a w 1939 roku zmieniono jej nazwę na 1 eskadrę dalekiego rozpoznania. W 1939 roku, z powodu niedoboru samolotów, żołnierze eskadry brali udział w obronie polskiego wybrzeża w szyku pieszym.

Godłem eskadry jest biało-granatowy galion Wikingów.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W 1926 roku w Pucku powstała morska eskadra wielosilnikowa, która weszła w skład morskiego dywizjonu lotniczego. Jej wyposażenie stanowiło pięć 2-silnikowych łodzi latających wywiadowczo-bombowych typu Latham-43 HB3.

Po nabyciu zdolności do ćwiczeń, załogi eskadry uczestniczyły w manewrach z okrętami wojennymi. Piloci ćwiczyli m.in. kierowanie ogniem artylerii okrętowej oraz wykrywanie min i łodzi podwodnych.

W sierpniu dwa wodnopłatowce Latham wzięły udział w oficjalnej delegacji, udając się do Kopenhagi.

Drugą zagraniczną wizytą był lot dwóch wodnosamolotów Latham do Rygi. Samoloty wróciły z tej podróży we wrześniu.

Po zakończeniu wizyt kontynuowano doskonalenie umiejętności personelu lotniczego we współpracy z jednostkami floty. W tym czasie dywizjon morski otrzymał 7 amfibii typu LeO H-135 B3 oraz 16 Schreck FBA.

We wrześniu 1930 roku z Pucka do Libawy wystartowały 3 łodzie latające Latham.

Na podstawie rozkazu dziennego dywizjonu nr 17/30 z 22 stycznia 1930 roku, morska eskadra wielosilnikowa została przekształcona w 1 eskadrę liniową „Wiking”.

W eskadrze coraz bardziej odczuwano brak nowoczesnego i sprawnego sprzętu. Łodzie latające „Latham” stawały się coraz bardziej przestarzałe i wyeksploatowane.

W 1932 roku krajowy przemysł lotniczy dostarczył do morskiego dywizjonu 3 wodnosamoloty wywiadowczo-bombowe Lublin R-VIII bis, które przydzielono do 1 eskadry jako maszyny przejściowe. W maju eskadra otrzymała również wodnosamoloty Lublin R-XIII ter.

Zgodnie z zarządzeniem wykonawczym Szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej L.4311/org.I.tjn., na podstawie rozkazu Szefa Kier. Mar. Woj. nr 11/32 z 3 grudnia 1932 roku, morski dywizjon lotniczy został włączony do Marynarki Wojennej. Rozkaz dzienny dowódcy dywizjonu nr 77/33 z 4 kwietnia 1933 roku ustalił nową obsadę personalną i sprzętową eskadry. 1 eskadra otrzymała wodnosamoloty R-VIII bis i R-XIII ter.

Jednocześnie wprowadzono obowiązek zabierania spadochronów podczas wszystkich lotów nad lądami, niezależnie od ich rodzaju i wysokości; w przypadku wodnopłatowców, jeśli lot odbywał się powyżej 300 m, również bez względu na rodzaj lotu.

Kryzys sprzętowy osiągnął szczyt w 1934 roku podczas ćwiczeń 1 eskadry z flotą na północ od Libawy na Łotwie. W wyniku zmiany warunków atmosferycznych wodnosamoloty musiały przerwać ćwiczenia i wracać do bazy. Z powodu przeciwnych wiatrów, które opóźniły lot, część wodnosamolotów zmuszona była do przymusowego wodowania, a dwa wodnosamoloty R-XIIIG utonęły, a ich załogi zostały internowane w Królewcu na trzy dni.

W 1938 roku eskadra nie miała praktycznie żadnej wartości bojowej.

Po długich dyskusjach na temat rodzaju wyposażenia lotnictwa morskiego pomiędzy kierownictwem Marynarki Wojennej a Departamentem Aeronautyki MSWojsk., podjęto decyzję o zakupie 6 wodnosamolotów typu Cant Z-506B, które miały być przydzielone do 1 eskadry. Pierwszy wodnosamolot Cant przyleciał do Pucka drogą powietrzną 27 sierpnia 1939 roku, nie posiadając uzbrojenia ani amunicji.

W kampanii wrześniowej personel 1 eskadry dalekiego rozpoznania walczył w szeregach obrońców polskiego wybrzeża.

Personel eskadry

Wypadki lotnicze

W trakcie działalności eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze, które kończyły się obrażeniami lub śmiercią pilotów:

28 czerwca 1929 roku podczas lotu ćwiczebnego na wodnopłatowcu Latham 43, załoga st. bosm. pil. Henryka Wiechcińskiego oraz ppor. obs. Henryka Kołodziejka musiała przymusowo wodować w związku z panującą mgłą, co uszkodziło maszynę. Dzięki decyzji załogi udało się uratować życie oraz sprzęt przed zatonięciem.

11 kwietnia 1930 roku, podczas lotu ćwiczebnego wodnosamolotem Schreck FBA-17H nad Zatoką Pucką, zginęli ppor. pil. Zygmunt Majeski oraz pdm. wojsk. Bernard Łukasik.

11 sierpnia 1931 roku w trakcie lotu nawigacyjnego wodnopłatowcem Latham zginął sierż. pil. Józef Gawlik.